Siết chặt đào tạo tiến sĩ

Quy định mới về đào tạo tiến sĩ được cho là hướng tới thực chất của hoạt động nghiên cứu khoa học, tăng cường liêm chính học thuật, học thật, nghiên cứu thật

Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ vừa được Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) Hoàng Minh Sơn ký ban hành, có hiệu lực từ ngày 15-8-2021.

Học thật, nghiên cứu thật

Quy chế cũ quy định nghiên cứu sinh (NCS) cần công bố tối thiểu 2 bài báo về kết quả nghiên cứu của luận án, trong đó một bài đăng trên tạp chí khoa học thuộc danh mục các tạp chí ISI/Scopus, hoặc đã công bố tối thiểu 2 báo cáo bằng tiếng nước ngoài trong kỷ yếu hội thảo quốc tế có phản biện hay 2 bài báo đăng trên tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện.

Trao bằng tiến sĩ tại Trường ĐH Bách khoa Hà Nội (Ảnh: KIM CHI)

PGS Nguyễn Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (ĐH) – Bộ GD-ĐT, cho hay theo quy chế mới, các bài báo, báo cáo khoa học trong danh mục tạp chí World of Sciences (WoS) và Scopus vẫn là yêu cầu để minh chứng cho kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu khoa học của người hướng dẫn và đầu ra của NCS. Tuy nhiên, quy chế mới bổ sung việc chấp nhận các sách chuyên khảo, những công bố tại các tạp chí trong nước có chất lượng tốt theo tiêu chuẩn đánh giá của Hội đồng Giáo sư nhà nước. Các ghi nhận chỉ áp dụng nếu là tác giả chính.

Quy chế mới cũng cho phép thay thế các công bố nghiên cứu khoa học bằng những kết quả nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ đã đăng ký và được cấp bằng độc quyền sáng chế quốc gia hoặc quốc tế; giải thưởng chính thức của cuộc thi quốc gia hoặc quốc tế trong lĩnh vực nghệ thuật và nhóm ngành thể dục – thể thao, được công nhận bởi cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền. Cách tính điểm sẽ căn cứ theo khung điểm tối đa của Hội đồng Giáo sư nhà nước quy định, với tổng điểm đối với người hướng dẫn là 4 và đối với đầu ra của NCS là 2.

Theo bà Nguyễn Thu Thủy, quy chế mới bổ sung minh chứng về trình độ ngoại ngữ. Theo đó, minh chứng sử dụng các chứng chỉ quốc gia theo khung ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam bên cạnh những chứng chỉ được quốc tế công nhận như IELTS, TOEFL theo quy định trước đây. Vụ trưởng Vụ Giáo dục ĐH cho biết để đáp ứng hiệu quả trước sự thay đổi trong quá trình đào tạo, các quy định về tổ chức và quản lý đào tạo trong quy chế mới sẽ linh hoạt hơn và do cơ sở tự chủ quyết định.

Hạ chuẩn?

Trước băn khoăn về việc công nhận bài báo khoa học trên các tạp chí chuyên ngành trong nước có phải là hạ thấp tiêu chuẩn so với quy chế cũ, bà Nguyễn Thu Thủy cho rằng Việt Nam hiện có trên 600 tạp chí khoa học, trong hệ thống tạp chí được Hội đồng Giáo sư nhà nước tính điểm có hơn 400 tạp chí. “Chất lượng một số tạp chí khoa học chuyên ngành có uy tín ở trong nước trong gần 5 năm qua đã thật sự thay đổi rất tích cực và cần được ghi nhận. Chúng ta đang có một tạp chí được chỉ mục trong cơ sở dữ liệu SCIE (Science Citation Index Expanded), 6 tạp chí thuộc ESCI (Emerging Sources Citation Index) của Web of Sciences, 8 tạp chí Scopus và 18 tạp chí được chỉ mục trong cơ sở dữ liệu của ACI (ASEAN Citation Index)” – bà Nguyễn Thu Thủy nói.

Do đó, theo bà Nguyễn Thu Thủy, sự ghi nhận, công nhận đối với các tạp chí trong nước sẽ là động lực để các tạp chí khoa học phấn đấu nâng cao chất lượng, tiệm cận với các tiêu chuẩn quốc tế bằng nội lực, từ đó đẩy mạnh việc quan tâm xây dựng các tạp chí trong nước vươn lên đẳng cấp quốc tế. Bên cạnh việc góp phần đưa kết quả nghiên cứu của người hướng dẫn và NCS đến với cộng đồng khoa học quốc tế, việc công bố các kết quả nghiên cứu qua các tạp chí uy tín ở trong nước cũng là một kênh để những sản phẩm khoa học có giá trị phù hợp với điều kiện của Việt Nam đến được với đông đảo những người quan tâm trong nước. Đây là sự ghi nhận các kết quả nghiên cứu ứng dụng để giải quyết những vấn đề thực tiễn, góp phần tư vấn và xây dựng chính sách tại Việt Nam. Quy định này cũng khẳng định trách nhiệm, đóng góp đối với quốc gia của các nhà khoa học, NCS Việt Nam.

GS Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo – ĐHQG Hà Nội, cho rằng quy định cho phép thay thế công bố nghiên cứu khoa học bằng những kết quả nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ đã đăng ký và được cấp bằng độc quyền sáng chế quốc gia hoặc quốc tế… không chỉ phản ánh đúng thực tế mà còn tạo động lực để các tạp chí trong nước không ngừng nâng cao chất lượng. Theo GS Giang, ISI/Scopus chỉ là cách phân loại, không tuyệt đối đúng với tất cả lĩnh vực khoa học. Nếu tuyệt đối hóa, xem đây là chuẩn mực quốc tế duy nhất để đánh giá chất lượng công trình sẽ dẫn đến tình trạng có NCS tìm mọi cách “lách” để có bài đăng trên tạp chí quốc tế một cách không thực chất.

Ông Vũ Minh Giang cũng chia sẻ kỳ vọng khi quy chế có hiệu lực, những hiện tượng tiêu cực như thuê viết bài, trả tiền để được đăng bài quốc tế… sẽ không tồn tại nữa.

Linh hoạt hơn với NCS

Theo quy định mới, người học được tạo điều kiện bảo lưu kết quả học tập trong thời gian nhất định để tiếp tục theo học và nghiên cứu nếu có nhu cầu. Các mốc thời gian đào tạo tiến sĩ cũng được thay đổi so với trước để đáp ứng yêu cầu đào tạo thực tiễn. Tổng thời gian đào tạo tiêu chuẩn là 3-4 năm. Tổng thời gian học tập nghiên cứu trước khi trình hồ sơ thực hiện quy trình phản biện độc lập và bảo vệ cấp cơ sở là 6 năm. Thời hạn để hoàn thành các thủ tục bảo vệ luận án ở cơ sở sau thời gian này là từ 6 tháng đến 1 năm theo tình hình thực tế do cơ sở đào tạo quyết định.