“Phá” lối mòn cách dạy Văn đọc chép
Với phong thái nhẹ nhàng, giọng truyền cảm, cô Lương Thị Hiền – giáo viên Ngữ văn, Trường THPT Lương Khánh Thiện (quận Kiến An, TP Hải Phòng) đã mang đến cho học sinh những giờ học hào hứng.
Cô Hiền cùng học trò trong giờ học môn Ngữ văn.
Giờ văn không phải là giờ đọc chép, mà ở đó cô thăng hoa với những bài dạy mượt mà, những liên tưởng thực tiễn giúp trò thêm sâu sắc với bài học.
Luồng gió mới
Lên lớp cùng học sinh lớp 6A2, Bài 4 với chủ đề “Quê hương yêu dấu” (bộ Kết nối tri thức với cuộc sống), cô Hiền có cách dạy khoáng đạt, truyền cảm xúc khiến giờ học Văn không nặng nề, sáo rỗng bởi sự truyền thụ kiến thức một chiều theo cách dạy xưa cũ. Cô Hiền cho hay, trong chủ đề này, học sinh được tìm hiểu vẻ đẹp của quê hương qua các bài ca dao thân thuộc, gần gũi qua văn bản 1. Văn bản 2 trong bài là “Chuyện cổ nước mình” của Lâm Thị Mỹ Dạ. Đây là bài mới, lần đầu được đưa vào SGK Ngữ văn lớp 6, bài ghép kiến thức của hơn 1 tiết.
Và bài “Chuyện cổ nước mình” cũng được đánh giá là khó, trong phân phối chương trình phải dạy trong thời gian 2 tiết. Bài thơ hay và có nhiều từ trừu tượng, ít tài liệu để hướng theo học sinh. Chủ yếu là phần cảm nhận của tác giả với bài thơ. Theo cô Hiền, học sinh lớp 6 mới tiếp cận về cách học môn Ngữ văn mới nên giáo viên phải linh hoạt, phải tích hợp để các em có thể tiếp cận dễ dàng.
Bài hát “Về miền cổ tích” là chất dẫn xuất ngọt ngào mà cô Hiền dùng để đưa học sinh vào bài thơ. Với bài dạy này, giáo viên cũng có thể tích hợp những video chuyện cổ tích mà học sinh đã được đọc, nghe, xem trong đời sống hàng ngày để “vào” bài một cách nhẹ nhàng, tự nhiên.
Học sinh được khởi động, tạo hứng thú cho bài học qua trò chơi “Ai nhanh hơn” cùng tìm ra những câu chuyện cổ có trong bài hát.
Phương pháp giáo dục làm việc nhóm, trao đổi, thảo luận, báo cáo kết quả được cô giáo sử dụng giúp phần tìm hiểu về tác giả, tác phẩm không khô khan, cứng nhắc. Qua phần báo cáo của các bạn, học sinh khác nhận xét, cô “chốt” kiến thức sau đó cả lớp ghi bài. Không còn “lối” đọc chép, học sinh được hoạt động và chủ động chiếm lĩnh tri thức.
Với giọng đọc trầm, ấm, thiết tha, cô giáo và học sinh cùng nhau đọc từng đoạn văn bản. Học sinh nêu những từ khó trong bài, giúp nhau giải nghĩa dưới sự nhận xét, giải thích của cô giáo hướng dẫn. Hoạt động khám phá văn bản, dưới sự hướng dẫn, gợi mở của cô, trò hiểu được tình cảm của nhà thơ với chuyện cổ nước mình và ý nghĩa các câu chuyện cổ. Trong bài dạy, cô Hiền linh hoạt nhiều phương pháp để giúp học sinh tiếp cận sâu văn bản như: Hỏi – đáp; thảo luận nhóm đôi; trao đổi thảo luận nhóm…
Học sinh không chỉ hiểu được ý nghĩa văn bản, nắm được đặc điểm thơ lục bát, nhận xét độc đáo của từ ngữ mà còn được rèn khả năng làm việc nhóm, khả năng giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác… Phần luyện tập, học sinh được củng cố kiến thức qua trò chơi mảnh ghép bí mật. Tiếp theo các em được vận dụng kiến thức đã học, phát huy năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác qua tiểu phẩm “Về miền cổ tích”.
Học trò tự tin với phần trình bày khi được cô giáo giao nhiệm vụ.
Video đang HOT
Gắn liền thực tiễn
Dự giờ tiết dạy của cô Hiền, ông Trần Đức Hải – Phó Trưởng phòng GD&ĐT huyện Vĩnh Bảo nêu quan điểm, bước từ Chương trình giáo dục 2006 sang Chương trình GDPT 2018 khiến nhiều nhà trường, giáo viên băn khoăn dạy sao cho kiến thức phù hợp với học sinh, giúp các em phát triển được phẩm chất năng lực như đúng tinh thần của tác giả viết sách.
Cách dạy của cô Hiền tạo “một đường cày” với sự sáng tạo trong các hoạt động khiến kiến thức liên hoàn, bài dạy đơn giản, gọn gàng để văn học gần cuộc sống và đưa thực tiễn vào văn học.
Cùng quan điểm trên, bà Nguyễn Thu Hương – Chuyên viên phòng GD&ĐT quận Ngô Quyền cho rằng, các nhà trường vẫn loay hoay khi thay sách, nhiều thầy cô chưa biết nên thiết kế bài dạy như thế nào cho phù hợp. Nhưng bài dạy của cô Hiền đã để lại ấn tượng với lối dạy truyền cảm. Cô đã làm tốt định hướng đưa cuộc sống bước vào trang sách, đưa sách ra ngoài cuộc sống.
Thể hiện quan điểm về việc này, cô Hiền chia sẻ: “Văn học là từ cuộc sống và học sinh học văn phải có sự kết nối liên tưởng với thực tiễn. Đây là điều sống còn của việc dạy văn. Hiểu được điều đó tôi cũng cố gắng làm sao cho những bài giảng của mình sẽ bắt đầu từ một vấn đề thực tiễn cuộc sống, sau đó đặt vấn đề, gợi mở cho học sinh bàn bạc từ đó dẫn dắt vào bài học”.
Vì là năm đầu tiên thay sách mới nên cô Hiền luôn cố gắng tìm cách khai thác SGK và các tài liệu. Cô cũng xác định đang đi đường cày đầu tiên trong hành trình đổi mới. “Tôi cố gắng tận dụng hướng dẫn của SGK, SGV, nguồn tri thức văn đã có từ trước, những tư liệu trên mạng và thực tế đời sống để đưa vào bài dạy một cách phù hợp”.
Cô Hiền luôn trăn trở đặt ra mục tiêu, sau khi khai thác xong bài học, trò tìm hiểu được những vấn đề gì của cuộc sống. Học sinh dựa vào vốn sống, hiểu biết của lứa tuổi mà đưa ra cách lí giải phù hợp, từ đó định hướng giáo dục kĩ năng, phẩm chất cho các em.
Học sinh 6A2, Trường THCS Lương Khánh Thiện phân vai vào hoạt cảnh sinh động thể hiện khả năng diễn xuất trên sân khấu.
Giúp học sinh sáng tạo cá nhân
Theo cô Hiền, Bộ sách Ngữ văn lớp 6 (bộ Kết nối tri thức với cuộc sống) có 2 tập gồm 10 bài. Từ bài 1 đến bài 9 theo một chủ đề, bài 10 theo dự án đọc sách. Từ bài 1 đến bài 9 học sinh được đọc văn bản, nói, nghe và viết và được giáo dục đầy đủ phẩm chất, năng lực liên quan đến chủ đề đã học như: Biết quý trọng tình bạn, quý trọng tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình.
Chẳng hạn như bài 1: Tôi và các bạn hướng tới chủ đề Tình bạn. Thể loại chính là Truyện. Học sinh được đọc hiểu các văn bản về tình bạn, qua đó mà giáo dục tình yêu đối với bạn bè, cách để xây dựng và gìn giữ một tình bạn đẹp. Học sinh cũng sẽ có kĩ năng đọc truyện, viết và nghe nói văn bản tự sự.
Hay như Bài 3: Yêu thương và chia sẻ, văn bản 3: “Con chào mào” của nhà thơ Mai Văn Phấn. Đây là một bài thơ được viết theo thể tự do nói về tình yêu thiên nhiên. Bài này nằm trong chủ đề yêu thương chia sẻ, 2 văn bản trước nói về tình yêu thương giữa con người với con người.
Tới văn bản 3 này chủ đề yêu thương chia sẻ được mở rộng: Không chỉ yêu thương chia sẻ với con người mà với cả thiên nhiên. Cô Hiền đã bắt đầu từ vấn đề thực tế đó. Hỏi học sinh chia sẻ tình yêu của em với một loài vật, một loài cây. Từ đó dẫn dắt các em vào bài học. Dẫn dắt trò tìm hiểu tình yêu thiên nhiên của nhân vật trữ tình. Đánh giá, nhận xét thái độ cách ứng xử của nhân vật trữ tình trong bài đã phù hợp chưa, vì sao.
Từ đó giúp học sinh rút ra bài học cuộc sống. Yêu thiên nhiên em cần có cách ứng xử với thiên nhiên thế nào mới là phù hợp, đúng đắn. Cuối cùng giúp học trò hiểu được sự yêu thương chia sẻ làm cho cuộc sống thêm đẹp. Đôi khi chỉ đơn giản là tình yêu với một bông hoa, một con vật… Qua đó giáo dục học sinh phẩm chất này.
“Theo tôi việc học đọc chép không phải cách dạy hiệu quả. Nhưng trong học văn, học sinh cũng cần có một mẫu ban đầu của một dạng bài cụ thể. Từ bài văn mẫu đó giáo viên giúp các em phân tích, tìm hiểu để rút ra những chuẩn kiến thức, kỹ năng cần đạt của dạng bài. Tuy nhiên, sau đó từ bài mẫu thầy cô gợi mở hướng dẫn trò cách phát triển bài viết đưa được những sáng tạo cá nhân”, cô Hiền nêu quan điểm.
Cô Hiền cho biết thêm, cách đánh giá học sinh hiện nay với môn Văn và các môn nói chung có điểm mới là ngoài đánh giá bằng điểm số còn bằng nhận xét. Học sinh tự đánh giá, các em đánh giá lẫn nhau và giáo viên đánh giá. Điều này giúp các em phát huy tinh thần tự giác học tập, khách quan, trung thực và cũng giúp mọi vấn đề trong học tập được xem xét dưới nhiều góc nhìn, học sinh có cái nhìn phong phú và sâu sắc hơn.
Nhiều năm trở lại đây, trong các cuộc thi như thi vào lớp 10, Sở GD&ĐT Hải Phòng ra đề thi môn Văn, Toán có hướng mở, đề thi gần gũi với cuộc sống và mang tính thời sự. Lần lượt năm sau sẽ thay sách các lớp trên vì thế theo ý kiến của nhiều giáo viên đề thi trong các cuộc thi nên ra theo hướng đánh giá năng lực học sinh. Như, phần đọc hiểu có thể đưa ra một văn bản ngoài SGK, nhưng thuộc thể loại và những chủ đề các em đã được học. Để tìm hiểu văn bản học sinh cần có các kĩ năng, kiến thức về thể loại, cần có các kiến thức thực tế và phẩm chất cần thiết (phù hợp lứa tuổi) để giải quyết các câu hỏi của đề.
Thoát ly văn mẫu để khơi dậy sáng tạo trong học trò
Dạy và học theo văn mẫu đã và đang để lại những hậu quả trong việc học và thi môn Ngữ văn.
Với học sinh tiểu học, giáo viên cần khuyến khích làm văn theo suy nghĩ, cảm nhận... và chữa bài để các em mau tiến bộ. Ảnh: Đức Trí
Để giải quyết dứt điểm tình trạng này không thể thiếu vai trò của người thầy từ đổi mới phương pháp giảng dạy tới kiểm tra đánh giá...
Thầy, trò cùng ảnh hưởng
Cô Nguyễn Thị Thanh Loan, Tổ trưởng khối 3, Trường Tiểu học Phan Đình Giót (Thanh Xuân, Hà Nội), bày tỏ: Nếu giáo viên dạy học kiểu đọc chép, học sinh làm bài theo văn mẫu sẽ để lại tác hại dễ nhìn thấy như vốn từ kém, không biết cách đặt và dùng câu, học sinh không hình dung được đoạn văn viết thế nào...
Từ sự hạn chế ngôn ngữ, tư duy sáng tạo trong học tập sẽ ảnh hưởng tới giao tiếp, sinh hoạt hàng ngày. Thậm chí, nhiều học sinh thu mình, bị động trong cả học tập và vui chơi...
Cô Nguyễn Thị Thúy - giáo viên Ngữ văn, Trường THCS Lương Yên (Hai Bà Trưng, Hà Nội) - cũng cho rằng: "Tác hại lớn nhất của dạy và học theo văn mẫu là triệt tiêu sự sáng tạo của cả thầy và trò trong dạy và học môn Ngữ văn. Học sinh ngại sáng tạo, cảm thấy học văn nhàm chán, chấp nhận học tủ, học vẹt. Giáo viên không đổi mới sáng tạo trong dạy học, chấm bài kiểm tra là lại chấm bài của chính mình...", cô Thúy trao đổi.
Cho rằng, tham khảo văn mẫu có thể giúp học sinh rèn được cách diễn đạt hay, sự bay bổng, sáng tạo trong diễn đạt của người khác mà bản thân không có, tuy nhiên, cô Bùi Thị Tuyết Nhung - giáo viên Ngữ văn Trường THPT số 1 Văn Bàn (Văn Bàn, Lào Cai) cũng thừa nhận: Nếu học và phụ thuộc văn mẫu hoàn toàn, học sinh sẽ bị cuốn theo tư duy người khác, không phát triển được tư duy, phương pháp, cách làm bài của riêng mình.
Đặc biệt, văn mẫu có thể là những "điều" chưa chuẩn, không được kiểm duyệt, chỉ là những kiến thức đơn giản không giúp ích cho học sinh phát triển trong việc học, thi cử, mà còn có thể dẫn tới sai lệch kiến thức. Do đó, học sinh cần hết sức cảnh giác, tham khảo chừng mực và cần tinh chọn...
Học sinh Trường THPT Phạm Hồng Thái (Hà Nội). Ảnh: NVCC
Giúp học trò thoát ly văn mẫu
Kinh nghiệm gần 20 giảng dạy môn Ngữ văn, cô Nguyễn Hồng Hải, Trường THPT Phạm Hồng Thái (Ba Đình, Hà Nội) chia sẻ: Để học sinh thoát ly văn mẫu, trước hết giáo viên cần tôn trọng sự sáng tạo của học trò. Dù học sinh có cách hiểu và diễn đạt khác, thậm chí phản biện ý kiến của giáo viên... thì cần được tôn trọng để phát huy khả năng sáng tạo, nhìn nhận vấn đề được hay chưa được của các em trong quá trình dạy và học.
Theo cô Hải, học sinh có thể chưa có kiến thức, kĩ năng, điều đó không đáng lo ngại. Quan trọng là giáo viên phải dạy thật chắc kiến thức, kĩ năng, phương pháp "nền", sau đó mới hướng dẫn học sinh cách vận dụng, làm bài, nâng dần kiến thức. Khơi gợi trong học sinh những kiến giải mới trước vấn đề mà giáo viên đặt ra...
Với phương châm dạy học như vậy, các tiết văn của cô Hải luôn có sự tương tác, thảo luận sôi nổi giữa thầy và trò. Thậm chí, có ý kiến phát biểu xây dựng bài tốt của học sinh còn được giáo viên lấy làm kết luận cho một vấn đề đưa ra trước đó.
Theo đánh giá của cô Loan, đổi mới trong dạy học văn thì tình trạng học sinh làm bài theo văn mẫu được loại bỏ. Các bài viết của học sinh có thể chưa hay, chưa xuất sắc nhưng đều xuất phát từ kiến thức, suy nghĩ, cách hành văn của chính mình.
Còn cô Nguyễn Thị Thanh Loan lại có cách làm riêng để giúp học sinh thoát ly văn mẫu: Thường xuyên khuyến khích các em đọc tác phẩm văn chương dưới dạng truyện tranh, truyện ngắn, thơ ca, tục ngữ. Từ đó hình thành văn hóa đọc trong học trò, mặt khác, các em sẽ "ngấm" một cách tự nhiên những kiến thức văn học, cách hành văn khác nhau. Và hơn hết, đọc nhiều sẽ giúp học sinh được cung cấp vốn từ, câu, cách diễn đạt.
Với những học sinh không thích đọc sách, truyện... giáo viên cũng có thể sử dụng sơ đồ tư duy để dạy, giúp học sinh nhớ dàn ý, nội dung nhanh... từ đó phát triển thành câu văn, đoạn văn bằng chính suy nghĩ, kiến thức của mình.
Một trong những giải pháp mà cô Nguyễn Thị Thúy áp dụng để loại bỏ tình trạng học tủ, học văn mẫu của học sinh trong nhiều năm qua là trang bị cho học sinh công cụ, phương pháp học, giúp các em tự làm bài. Mặt khác, cô Thúy chú trọng khâu ra đề kiểm tra giữa kỳ, cuối kỳ, cuối năm và cách đặt câu hỏi bài cũ để học sinh không thể học thuộc văn mẫu vẫn có thể trả lời và làm được bài. Buộc học sinh phải học hiểu, sáng tạo đi kèm với chính kiến, suy nghĩ cá nhân và biết cách liên hệ thực tế... để giải quyết vấn đề.
Cô Thúy cũng cho rằng từ thực tế dạy học văn, chấm thi, những học sinh thi đạt điểm cao, học giỏi môn Văn thường không học theo mẫu. Do đó, cô càng tập trung rèn và hướng học trò tới việc thoát ly văn mẫu để đáp ứng yêu cầu học và thi thông thường cũng như trong các cuộc thi học sinh giỏi, chuyển cấp, thi tốt nghiệp. Điều đó cũng giúp loại bỏ dần lối học tủ, học thuộc văn mẫu của học sinh.
Em Nguyễn Hà Linh, lớp 11B Trường THPT Phạm Hồng Thái (Hà Nội) cho biết: "Khi học THCS em thường bị lệ thuộc vào văn mẫu, bài hướng dẫn của cô giáo trên lớp khi làm kiểm tra hay bài thi. Vì em nghĩ, làm bài giống cô mới đúng và đạt điểm cao. Do đó, em hay học thuộc từng câu và thậm chí thuộc cả dấu chấm, dấu phẩy khi làm bài. Vì vậy, em thấy không hào hứng khi học môn này.
Khi em chuyển cấp THPT, cô Nguyễn Hồng Hải dạy cho em phương pháp làm bài. Cô thường gợi ý "sườn" bài và dựa trên đó học sinh đưa cảm nhận, kiến giải... để hoàn thiện bài văn. Thoát ly văn mẫu em thấy việc học và thi văn nhẹ nhàng hơn. Hơn thế, khi được cô trân trọng, khuyến khích, ghi nhận sự sáng tạo của học trò dù nhỏ (miễn kiến thức không sai) cũng giúp học sinh tự tin bày tỏ suy nghĩ, quan điểm, sáng tạo cá nhân...".
Quá trình giảng dạy, cô Bùi Thị Tuyết Nhung (Trường THPT số 1 Văn Bàn) không khuyến khích học sinh học văn mẫu mà chỉ dạy phương pháp học, làm bài. Trong giờ thực hành, cô dạy học sinh cách cảm nhận ý nghĩa, nội dung bài học rồi áp dụng vào làm bài. Khi chấm, những bài mà học sinh thể hiện được sự sáng tạo, quan điểm riêng dù còn vụng về, chưa toàn diện nhưng vẫn được cô Nhung ghi nhận và đánh giá tốt hơn về điểm số...
Dù học trực tiếp hay trực tuyến, ngành giáo dục vẫn kiên trì với mục tiêu chất lượng Thời quan vừa qua, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ đã đến kiểm tra một số tỉnh, thành phía Bắc về việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong bối cảnh ứng phó dịch COVID-19, ngành giáo dục luôn kiên trì với mục tiêu chất lượng. Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ cho biết, Bộ Giáo...






Tin đang nóng
Tin mới nhất

Còn nhiều băn khoăn về chứng nhận giỏi cấp tỉnh với học sinh điểm IELTS cao

Việc thực hiện chương trình, SGK mới còn nhiều khó khăn

Cấp phép tổ chức thi chứng chỉ HSK trở lại

Banner tìm hiểu ngày 22/12 của Trường ĐH Tôn Đức Thắng in hình lính Mỹ

Nhiều tỉnh cho học sinh nghỉ Tết hơn 10 ngày, Hà Nội lý giải nghỉ 8 ngày

Trường ĐH Kiên Giang dự kiến tuyển hơn 1.600 chỉ tiêu năm 2023

Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non

Học sinh Hà Giang nghỉ Tết Quý Mão 12 ngày, từ 27 tháng Chạp

Nhiều tiết dạy sáng tạo tại hội thi giáo viên dạy giỏi Hà Nội

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023

Tuyển sinh 2023: Đại học Kinh tế Quốc dân công bố đề án tuyển sinh

Cần cẩn trọng lựa chọn nhân sự, ra đề thi
Có thể bạn quan tâm

Triệu Lộ Tư bị chặn đường sống
Hậu trường phim
2 giờ trước
Bạn gái kém 36 tuổi của NSND Việt Anh sexy, vợ chồng Bích Tuyền có động thái mới
Sao việt
2 giờ trước
Gần 2.000 người sập bẫy đường dây lừa đảo đầu tư tiền ảo hơn 2.000 tỷ đồng
Pháp luật
2 giờ trước
Ông Zelensky gay gắt phản ứng đối thoại Nga - Mỹ, hoãn thăm Ả Rập Xê Út
Thế giới
3 giờ trước
Từng bị bắt nạt vì màu da, Tyla biến mình thành biểu tượng mới tại Hollywood
Nhạc quốc tế
4 giờ trước
Giới trẻ ngày đêm túc trực bắt trend chụp ảnh tại ga An Phú: "Visual rất Việt Nam nhưng cứ Thái Lan, Nhật - Hàn kiểu gì ấy!"
Netizen
4 giờ trước
Mỹ nhân Kristen Bell ủng hộ chồng đóng cảnh thân mật với bạn diễn khác giới
Sao âu mỹ
4 giờ trước
Hai người may mắn thoát nạn sau va chạm khiến ô tô 7 chỗ biến dạng
Tin nổi bật
4 giờ trước
Ngôi sao võ thuật Hồng Kim Bảo ngồi xe lăn, gặp vấn đề sức khỏe ở tuổi 73
Sao châu á
5 giờ trước
Pep Guardiola không thông cảm với Bellingham vì tấm thẻ đỏ do chửi thề
Sao thể thao
5 giờ trước