Những con đường hướng nghiệp không mang tên “đại học”
Theo thống kê từ Bộ GD&ĐT, mỗi năm có khoảng 1,2 triệu học sinh tốt nghiệp THCS. Trong đó, đa số sẽ học tiếp lên THPT, số lượng thí sinh lựa chọn học nghề rất ít.
Các chuyên gia khuyến cáo, trong một xã hội thừa lao động nhưng vẫn thiếu thợ lành nghề như thời gian qua, việc lựa chọn được hướng phát triển nghề nghiệp phù hợp với năng lực của bản thân chính là tạo ra lợi thế cho người học.
Vào đời không nhất thiết phải “đại học”
Là một trong những đơn vị làm tốt công tác hướng nghiệp nhiều năm qua tại quận Hà Đông (Hà Nội), trường THCS Biên Giang xác định, đây là nhiệm vụ hàng đầu của mỗi năm học.
Nhà giáo Nguyễn Liên Lộc, hiệu trưởng nhà trường cho biết: Dạy và tư vấn hướng nghiệp là bước đầu tiên để giúp học sinh khối 9 hình dung được cơ hội về việc làm sau này, đặc trưng của từng nghề, cách chọn nghề phù hợp và những gì cần phải chuẩn bị để có thể gắn bó với nghề.
Nhà giáo Nguyễn Liên Lộc, Hiệu trưởng trường THCS Biên Giang, quận Hà Đông.
Ngay từ đầu năm học, trường đã xây dựng kế hoạch dạy hướng nghiệp mang tính thực tiễn, phù hợp với tình hình địa phương. Thông qua các giờ dạy trên lớp, giáo viên sẽ phát hiện những khả năng nổi trội của các em. Từ đó phân loại đối tượng học sinh nên học nghề nào cho phù hợp. Ví dụ: nấu ăn, điện tử, điện dân dụng, cơ khí…
Sau khi kết thúc học kỳ, nhà trường họp phụ huynh để tạo sự đồng thuận trong việc định hướng nghề cho học sinh. Sau đó, trường mời các trường nghề đến để tư vấn, hướng nghiệp trực tiếp và các trường nghề lại bố trí cho học sinh của trường đến thăm quan, trải nghiệm thực tế để yên tâm học tập.
Đối tượng được tập trung tư vấn là những em có học lực trung bình hoặc không có khả năng học tiếp lên THPT do hoàn cảnh gia đình, kinh tế khó khăn. Thông qua những buổi tư vấn, các em biết được mình cần học nghề nào để nỗ lực học tập.
“Những năm qua, tỷ lệ học sinh của trường đi học nghề sau khi tốt nghiệp là 10 – 15%. Nhiều em đã tốt nghiệp trường nghề và có công việc ổn định để nuôi sống bản thân, gia đình”, thầy Lộc thông tin.
Tại trường THCS Phú Lương, quận Hà Đông, việc triển khai dạy hướng nghiệp cho học sinh khối 9 được chia theo từng chủ đề ở từng tháng.
Video đang HOT
Một tiết học giáo dục nghề nghiệp của học sinh lớp 9 trường THCS Phú Lương.
Nhà giáo Phạm Thị Mai Lan, hiệu trưởng nhà trường chia sẻ, khoảng đầu tháng 3, trường mời chuyên gia từ các trường như Trung cấp Nghề Tổng hợp Hà Nội, Cao đẳng Xây dựng số 1, Cao đẳng Kinh tế – Kỹ thuật thương mại… về trường để tư vấn nghề cho học sinh.
Các em được nghe tư vấn cụ thể từng nghề cũng như biết được hệ thống cơ sở vật chất, chương trình đào tạo của họ để có cái nhìn bao quát. Từ sở thích cũng như điều kiện, năng lực của từng em sẽ có những sự lựa chọn phù hợp.
Riêng tại trường Trung cấp Nghề tổng hợp Hà Nội, sau khi học xong sẽ được cấp hai bằng tốt nghiệp THPT và bằng Trung cấp nghề.
Trong hai năm học 2018 – 2019 và 2019 – 2020, số học sinh sau khi tốt nghiệp tại trường lựa chọn đi học nghề khoảng 40 em, tương đương 10%.
Dạy kĩ năng nghề nghiệp
Ở một góc nhìn khác, TS Hoàng Ngọc Vinh, thành viên Tổ tư vấn Ủy ban quốc gia về đổi mới giáo dục và đào tạo cho rằng, nội dung về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh cần phải làm ngay từ bậc học mầm non hay tiểu học đến THCS. Tức sẽ tích hợp với những môn học khác nhau để trẻ sớm hình dung, tự ý thức yêu thích nghề nghiệp của cha mẹ hay người khác.
Đối với cấp THCS, dạy hướng nghiệp trong nhiều năm qua chưa có ý nghĩa nhiều trong việc định hướng học tập cho học sinh sau THCS nên cần phải thay đổi để tích hợp nội dung hướng nghiệp vào chương trình mới.
Khi vào học ở cấp THPT, cần thay đổi cách giáo dục hướng nghiệp, không dạy nghề phổ thông “không đến đầu đến đũa” như hiện nay bằng cách, dạy những kỹ năng nghề nghiệp để một mặt tạo động lực cho học sinh. Mặt khác, nếu các em bỏ học giữa chừng có thể có kỹ năng nghề nghiệp nhất định để tham gia vào thị trường lao động khi đủ tuổi lao động.
Ở Bỉ đã phát triển các modul đào tạo kỹ năng ở một số nghề, chỉ cần học xong xong 2/5 modul thì học sinh THPT có thể đi làm được.
Giáo viên phải nắm bắt được sở trường, khả năng của học sinh và cùng phụ huynh thống nhất để tư vấn nghề phù hợp cho các em.
Ở nước ta có không ít em mãi tới năm lớp 12 mới tính đến việc chọn nghề hoặc chọn ngành học ở ĐH nên dễ vướng phải tình trạng chạy theo trào lưu. Thậm chí còn dẫn tới câu chuyện học lệch theo khối ngành mà mình đăng ký.
Làm gì để dạy kỹ năng nghề cho một bộ phận học sinh THPT như các quốc gia khác đang làm là thách thức hiện nay với ngành GD&ĐT do sự bất cập về quản lý.
Ở cấp địa phương, trường nghề có đủ điều kiện thầy cô giáo và cơ sở vật chất thì lại ít người học, trong khi ở trường THPT có người học thì lại thiếu giáo viên dạy kỹ năng nghề và thiết bị dạy nghề.
Nếu đầu tư mua sắm và tuyển dụng giáo viên thêm cho các trường THPT thì không phải là cách quản trị thông minh hệ thống GD&ĐT quốc gia.
Chúng ta từng chứng kiến các cuộc cách mạng trước đây dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước đã phát huy được huy sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống để giành thắng lợi.
Ngày nay trước cuộc CM Công nghiệp 4.0 vô cùng thách thức đối với công tác đào tạo nhân lực, chúng ta lại chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp nguồn lực từ giáo dục và đào tạo nghề, nguy cơ sẽ tuột mất cơ hội chuẩn bị nhân lực chất lượng cao cho đất nước.
“Hy vọng sau khi ĐH Đảng toàn quốc lần thứ 13 được tổ chức thành công, Chính phủ sẽ có nhưng đổi mới theo tinh thần tinh gọn bộ máy như Nghị quyết số 19, Hội nghị TW 6 đã chỉ ra nhằm thống nhất cơ quan quản lý nhà nước về GD&ĐT để có có sự đổi mới đột phá trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. Từ đó chuẩn bị nhân lực cho đất nước phát triển mạnh hơn trong thời đại 4.0″, TS Hoàng Ngọc Vinh chia sẻ.
"Hiểu mình - hiểu nghề - sáng tương lai"
Trường THPT Phú Mỹ (TX. Phú Mỹ) sáng đầu tuần đông vui hơn. Sau tiết chào cờ, tại sân trường diễn ra chương trình tư vấn do Tỉnh Đoàn phối hợp Trung tâm Hướng nghiệp TP. Hồ Chí Minh tổ chức.
"Em muốn học một ngành nhưng ba mẹ lại định hướng ngành khác. Em làm sao để thuyết phục ba mẹ?"; "Em muốn theo học một ngành được xem là "hot" hiện nay, nhưng không biết ra trường có việc làm hay không?"... là những câu hỏi được các HS đặt ra trong chương trình tư vấn hướng nghiệp "Hiểu mình-hiểu nghề- sáng tương lai" do Tỉnh Đoàn tổ chức.
Nguyễn Thị Tú Anh, Lớp 12A3, Trường THPT Trần Hưng Đạo bày tỏ phân vân giữa ngành Đông Phương học và Nhật Bản học với TS Huỳnh Anh Bình.
LÀM SAO ĐỂ CHỌN ĐÚNG NGHỀ?
Trường THPT Phú Mỹ (TX. Phú Mỹ) sáng đầu tuần đông vui hơn. Sau tiết chào cờ, tại sân trường diễn ra chương trình tư vấn do Tỉnh Đoàn phối hợp Trung tâm Hướng nghiệp TP. Hồ Chí Minh tổ chức.
Trần Anh Thư, lớp 12N1 chia sẻ, hoàn cảnh gia đình em rất khó khăn. Ba mẹ bị bệnh, mất sức lao động, chỉ có anh chị của Thư đi làm, trong khi Thư và người em song sinh đang học lớp 12. "Gia đình em không đủ khả năng lo cho cả 2 con lên ĐH cùng lúc. Em phải làm thế nào để viết tiếp ước mơ ĐH của mình?", Thư hỏi. Người em song sinh - Anh Thy thì băn khoăn: "Em nên chọn ngành công nghệ thông tin hay thiết kế để ra trường là có việc làm ngay?".
Nguyễn Trần Anh Minh, lớp 12A1 cho biết, em muốn học ngành marketing nhưng gia đình lại hướng em theo ngành ngân hàng. "Em đã giải thích với ba mẹ là em muốn học maketing nhưng ba mẹ em nói đó không phải là một nghề ổn định. Em phải thuyết phục ba mẹ thế nào ạ?", Minh đặt vấn đề.
Tương tự, buổi tư vấn hướng nghiệp tại Trường THPT Trần Hưng Đạo (TX. Phú Mỹ) cũng diễn ra sôi động với những cánh tay liên tục giơ lên của các em HS. Trương Thanh Tuyến, lớp 12A12 băn khoăn việc chọn khối C00 (Văn-Sử-Địa) hay D1 (Toán-Văn-Anh). Cha mẹ em là lao động tự do, muốn con học ĐH tại tỉnh BR-VT, trong khi người thân lại khuyên em nên chọn TP. Hồ Chí Minh vì có nhiều trường ĐH uy tín, phù hợp với ngành học Logistic của em...
Ngoài ra, các HS còn đặt nhiều câu hỏi xoay quanh những thắc mắc về việc đi du học hay học trong nước, ngành nào đang "hot", nếu không đậu ĐH thì nên thi vào CĐ hay học nghề...
CHỌN NGHỀ SỞ THÍCH HAY SỞ TRƯỜNG?
Chuyên gia tâm lý, TS. Huỳnh Anh Bình, Giám đốc Trung tâm Hướng nghiệp TP. Hồ Chí Minh chưa vội trả lời ngay mà đặt câu hỏi: "Những em nào còn chưa biết mình sẽ học ngành gì và nghề gì phù hợp?". Gần nửa số HS giơ tay bày tỏ băn khoăn. TS. Bình tiếp tục: "Vậy theo các em, khi chọn nghề, chúng ta ưu tiên chọn theo sở thích hay sở trường?". Nhiều HS cho biết sẽ chọn theo sở thích vì có thích mới đạt được mục tiêu đã chọn.
Chuyên gia tâm lý, TS. Huỳnh Anh Bình tư vấn: "Việc chọn nghề theo sở thích, không xét đến sở trường là một trong những sai lầm của HS. Nhiều em chọn nghề "hot", nghề mình thích hoặc chọn theo lựa chọn gia đình dù mình không có khả năng làm tốt. Nhiều SV của các trường ĐH nổi tiếng sắp tốt nghiệp hoặc đã tốt nghiệp rồi mới phát hiện mình chọn ngành không phù hợp".
Tham gia Ban tư vấn, đại diện Trường ĐH Bà Rịa-Vũng Tàu, ĐH Quốc tế Việt-Đức, Trường CĐ Kỹ nghệ 2, CĐ FPT, Học viện Chất lượng cao MNI... đã lần lượt trả lời những thắc mắc của HS. Ông Trần Anh Tuấn, Phó Viện trưởng, Giám đốc Chương trình Dự báo nhân lực (Viện Nghiên cứu Đào tạo Kinh tế Quốc tế thuộc Hiệp hội Nghiên cứu khoa học Đông Nam Á - Việt Nam) lưu ý: Các em cần có nền tảng là khối lượng kiến thức đã học trên ghế nhà trường để đạt điểm tốt trong kỳ thi học kỳ, thi tốt nghiệp. Ngoài ra, các em cũng cần tính đến việc chọn trường, ngành nghề phù hợp với khả năng và điều kiện kinh tế gia đình. "Chính các em phải chịu trách nhiệm về việc chọn ngành nghề chứ không phải ba mẹ mình", ông Tuấn khẳng định.
TS. Huỳnh Anh Bình cho rằng, xu thế xét tuyển bằng học bạ sẽ tăng, do đó HS cần phải làm "đẹp" học bạ của mình. Cụ thể, cái "đẹp" ở đây không chỉ là điểm văn hóa mà còn là những kỹ năng tích lũy được thông qua các hoạt động văn nghệ, TDTT... "Nhà tuyển dụng không quan tâm bạn học trường nào, ngành nào mà quan tâm bạn có năng lực ra sao đối với lĩnh vực đó, nghĩa là bạn phải tự thể hiện khả năng của mình", TS. Huỳnh Anh Bình nói thêm.
Phần lớn các em gặp phải 2 vấn đề: chọn ngành nhưng không hiểu ngành mình sẽ theo học và không xác định được bản thân yêu thích ngành nghề gì. Điều này thể hiện qua khảo sát của Bộ LĐTBXH, có tới 60% SV tốt nghiệp ra trường làm trái ngành nghề. Vì vậy, chúng tôi phối hợp tổ chức tư vấn cho HS để các em xác định rõ hơn mục tiêu của bản thân và thực hiện tốt nhất mục tiêu đó.
(TS Huỳnh Anh Bình, Giám đốc Trung tâm Hướng nghiệp TP.Hồ Chí Minh)
Hướng nghiệp từ gốc Thời điểm học sinh lớp 9 và lớp 12 kết thúc thi học kỳ I cũng là lúc rộ nở các hoạt động tư vấn tuyển sinh - hướng nghiệp chuẩn bị cho mùa tuyển sinh 2021. Ảnh minh họa/INT Không chỉ tổ chức các chương trình tư vấn độc lập trực tuyến và trực tiếp, nhiều trường ĐH, CĐ, trung cấp còn...