Nhật Bản sẵn sàng bước vào xã hội 5.0

Xã hội 5.0 là tên mà chính phủ Nhật Bản đặt cho một xã hội mới được tạo ra nhờ sự tiến bộ của các công nghệ như trí tuệ nhân tạo, robot, phương tiện tự lái và Internet vạn vật.

AI và robot là những thứ không thể thiếu trong Xã hội 5.0 tại Nhật Bản. Ảnh: Japanindustrynews.

Tự do hóa giáo dục đại học

Nếu việc đặt tên như vậy được chấp nhận, thì sẽ hợp lý khi giả định rằng đã tồn tại trong các xã hội lịch sử loài người từ 1.0 đến 4.0.

Theo thứ tự thời gian, chúng là các xã hội săn bắn, nông nghiệp, công nghiệp và thông tin. Ngày nay, chúng ta đang sống trong xã hội thông tin, nhưng quá trình chuyển đổi sang Xã hội 5.0 chỉ đang ở gần.

Nhật Bản đã thành lập một hội đồng gồm đại diện của giới công nghiệp và học thuật để thảo luận các biện pháp cải cách giáo dục đại học và kỳ thi tuyển sinh nhằm chuẩn bị cho sự xuất hiện của Xã hội 5.0.

Hội đồng đã đưa ra một báo cáo tạm thời và đề xuất do các thành viên cùng tham gia. Báo cáo nhấn mạnh sự cần thiết phải nuôi dưỡng nguồn nhân lực thông thạo về AI và khoa học dữ liệu, đồng thời cũng kêu gọi cải thiện giáo dục nghệ thuật tự do.

Những năm trước đó, các báo cáo từ Bộ Giáo dục dường như coi nghệ thuật tự do là đồng nghĩa với triết học và đạo đức. Nhưng báo cáo mới mở rộng ý nghĩa của nghệ thuật tự do khi nói rằng giáo dục nghệ thuật tự do ngày nay nhằm nâng cao khả năng suy nghĩ logic và hình thành các phán đoán chuẩn mực của sinh viên – thông qua việc nghiên cứu một loạt các môn học như nhân văn, khoa học xã hội và khoa học tự nhiên – để họ có được các kỹ năng cơ bản trong việc xác định và giải quyết vấn đề, cũng như đưa ra và thiết kế các hệ thống xã hội.

Năm 1949, bốn năm sau khi Chiến tranh Thế giới thứ hai kết thúc, lực lượng chiếm đóng của Đồng minh đã đưa vào Nhật Bản hệ thống giáo dục “6-3-3-4″ bao gồm sáu năm tiểu học, ba năm trung học cơ sở, ba năm trung học phổ thông và bốn năm đại học.

Bốn năm đại học được chia thành một đến hai năm đầu học theo chương trình giáo dục phổ thông và hai đến ba năm cuối học các môn chuyên ngành. Chương trình giáo dục phổ thông, là bắt buộc, bắt buộc học sinh phải học một ngoại ngữ khác ngoài tiếng Anh và ba môn trong mỗi môn nhân văn, khoa học xã hội và khoa học tự nhiên.

Thành công trong Xã hội 5.0 đòi hỏi một kiểu giáo dục khác với kiểu giáo dục hiện được dạy trong các trường đại học Nhật Bản. Ảnh: Istock

Cải cách giáo dục sau chiến tranh của Nhật Bản được mô phỏng theo hệ thống của Hoa Kỳ. Nhưng hệ thống mới vẫn giữ nguyên các thông lệ tại các trường đại học theo hệ thống giáo dục cũ, theo đó sinh viên chọn khoa mà họ sẽ học khi mới nhập học.

Điều này có nghĩa là trong khi thuộc một khoa cụ thể, mỗi sinh viên phải học cả kiến thức cơ bản của các môn chuyên ngành và các môn chuyên ngành thuần túy trong suốt bốn năm của họ. Tiếp theo là không thể có học sinh nhận được một nền giáo dục nghệ thuật tự do trong khi họ theo đuổi các môn học trong các lĩnh vực chuyên ngành.

Kết quả là, giáo dục nghệ thuật tự do tại các trường đại học Nhật Bản đã trở thành một con đường chết. Cả giáo viên và sinh viên đều thiếu nhiệt tình với 48 tín chỉ học tập trong các môn học thuộc giáo dục phổ thông, bao gồm ngoại ngữ và giáo dục thể chất – hơn 1/3 trong tổng số 124 tín chỉ cần thiết để tốt nghiệp.

Vì vậy, giáo dục phổ thông thực sự đã trở thành một sự lãng phí thời gian. Điều này khiến Bộ Giáo dục thông qua một bộ tiêu chuẩn mới để thành lập và quản lý các trường đại học vào năm 1991, mấu chốt của nó là tự do hóa giáo dục đại học.

Giáo dục đại học trở thành đấu trường

Trong chương trình giáo dục nghệ thuật tự do về khoa học xã hội và nhân văn tại các trường đại học Hoa Kỳ, sinh viên được giao nhiệm vụ đọc các tác phẩm văn học kinh điển của nền văn minh phương Tây, giáo viên và sinh viên tham gia vào các cuộc thảo luận hai chiều trong lớp học.

Những cuốn sách mà sinh viên được yêu cầu đọc để chuẩn bị cho các cuộc thảo luận trong lớp bao gồm “Lời xin lỗi của Socrates”, “Nền cộng hòa” của Plato, “Đạo đức học Nicomachean” của Aristotle, “Hoàng tử” của Niccolo Machiavelli, “Leviathan” của Thomas Hobbes, “Utilitarianism” và “On Liberty” của John Stuart Mill, “Cấu trúc của cuộc cách mạng khoa học” của Thomas S. Kuhn, “Clash of Civilizations” của Samuel P.Huntington, “Nền dân chủ ở Mỹ” của Alexis de Tocqueville và “Hợp đồng xã hội “của Jean-Jacques Rousseau.

Cải cách giáo dục theo cách này có thể giúp đào tạo ra những người có kiến thức rộng nhưng khó có thể cho phép học sinh nâng cao khả năng tư duy logic, hình thành các phán đoán chuẩn mực và có được các năng lực cơ bản để xác định và giải quyết vấn đề hoặc hình thành và thiết kế các hệ thống xã hội.

Sẽ không thể nuôi dưỡng nguồn nhân lực phù hợp với Xã hội 5.0 trừ khi cải cách chương trình giảng dạy phải thật mạnh mẽ để biến các trường đại học trở thành đấu trường cho nền giáo dục nghệ thuật khai phóng và nghiên cứu kiến thức cơ bản trong các lĩnh vực chuyên ngành.

Trong Xã hội 5.0, các dịch vụ y tế từ xa, dịch tự động loại bỏ rào cản ngôn ngữ, AI và robot hỗ trợ người già hoặc người khuyết tật, công nghệ lái xe tự động hỗ trợ người lái xe cao tuổi và khả năng truy cập thông tin cần thiết theo thời gian thực nhằm loại bỏ các vấn đề phát sinh do chênh lệch xã hội. Xã hội 5.0 có thể được hiểu là một điều không tưởng sẽ đồng thời đạt được cả sự phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội khác nhau.