NATO mở rộng mạng lưới tại châu Á
NATO thực sự mong muốn có một vai trò tích cực hơn ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.
Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol (trái) và Tổng Thư ký NATO công bố thỏa thuận công nhận lẫn nhau đối với chứng nhận đủ điều kiện bay quân sự, tại Washington D.C, ngày 11/7/2024. Ảnh: YONHAP/TTXVN
NATO đang mở rộng sự hiện diện của mình tại châu Á thông qua mạng lưới quan hệ đối tác thứ ba. Tại hội nghị thượng đỉnh của liên minh này ở Mỹ vừa qua, NATO đã dành sự quan tâm đặc biệt cho cái được gọi là nhóm IP4, gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand. Những nước tham gia có ý định khởi động bốn dự án chung mới, một trong số đó liên quan đến Ukraine.
Riêng Tokyo đang có kế hoạch củng cố mối quan hệ với NATO: Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đã lên kế hoạch đến thăm Đức ngay sau hội nghị thượng đỉnh để gặp Thủ tướng nước chủ nhà Olaf Scholz.
Trước đó trên trang web chính thức của mình (nato.int), NATO thừa nhận họ đang tăng cường đối thoại và hợp tác với các đối tác của mình tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương: Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand. Trong bối cảnh an ninh phức tạp hiện nay, NATO cho rằng quan hệ với các đối tác có cùng chí hướng ngày càng trở nên quan trọng để giải quyết các vấn đề an ninh xuyên suốt và các thách thức toàn cầu.
NATO cũng xác định Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rất quan trọng vì những diễn biến trong khu vực đó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh châu Âu – Đại Tây Dương. Hơn nữa, NATO và các đối tác trong khu vực chia sẻ các giá trị chung và mục tiêu hợp tác để duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.
Trên cơ sở đó, NATO đã tăng cường hợp tác với các đối tác của mình tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương trong vài năm qua, bao gồm sự tham gia lần đầu tiên của các nguyên thủ quốc gia và chính phủ của các đối tác này tại hội nghị thượng đỉnh NATO ở Madrid năm 2022. Vào tháng 7/2023, các nhà lãnh đạo của các đối tác NATO tại châu Á – Thái Bình Dương cũng đã tham dự hội nghị thượng đỉnh NATO lần thứ hai của họ tại Vilnius.
Những cuộc gặp thượng đỉnh này dựa trên một số cuộc họp cấp cao được tổ chức với các đối tác từ khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương trong những năm qua. Điều này bao gồm sự tham gia của các Bộ trưởng Ngoại giao của họ trong một số cuộc họp của Bộ trưởng Ngoại giao NATO kể từ năm 2020, các cuộc họp thường kỳ của Hội đồng Bắc Đại Tây Dương và các cuộc họp theo định dạng quốc phòng, chẳng hạn như các cuộc họp của Ủy ban Quân sự NATO với sự tham dự của các Tổng tư lệnh quốc phòng.
Những cuộc đối thoại đang diễn ra này đảm bảo rằng NATO và các đối tác có thể tăng cường nhận thức tình hình chung của họ về các diễn biến an ninh ở khu vực châu Âu – Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, bao gồm cuộc xung đột Nga – Ukraine, tham vọng và hành động của Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực, quan hệ đối tác chiến lược ngày càng sâu sắc giữa Trung Quốc và Nga, và tình hình an ninh trên Bán đảo Triều Tiên.
Các đối tác ở châu Á – Thái Bình Dương cũng đóng góp những góc nhìn độc đáo vào những cuộc thảo luận chính sách của NATO về nhiều thách thức an ninh toàn cầu chung, chẳng hạn như phòng thủ mạng, khả năng phục hồi, công nghệ, tác động an ninh của biến đổi khí hậu, an ninh hàng hải và kiểm soát vũ khí.
Ken Jimbo, cựu cố vấn đặc biệt của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản và là Chủ tịch của trung tâm phân tích Sáng kiến châu Á – Thái Bình Dương, cho rằng NATO thực sự mong muốn có một vai trò tích cực hơn ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Chuyên gia này cho rằng bản chất của quan hệ đối tác NATO-IP4 nằm ở lợi ích an ninh chung của các quốc gia tham gia. Quan hệ đối tác này nhiều khả năng tập trung vào các lĩnh vực như an ninh hàng hải và an ninh mạng cũng như ứng phó với thiên tai.
“Hiện tại, chúng ta thấy rằng chiến lược của phương Tây liên quan đến việc kết nối chặt chẽ hơn nữa an ninh của khu vực châu Âu với khu vực châu Á, thông qua xây dựng một mạng lưới các mối quan hệ đối tác.
Mục tiêu là duy trì sự thống trị của Mỹ và kiềm chế mọi lực lượng và quốc gia thách thức Washington theo bất kỳ cách nào”, Vladimir Nelidov, giảng viên cao cấp tại Viện Quan hệ Quốc tế Nhà nước Moskva (Đại học MGIMO) và là nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Phương Đông thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, kết luận.
Thế lưỡng nan của Azerbaijan khi được mời dự hội nghị thượng đỉnh NATO tại Mỹ
Những hệ quả tiềm tàng từ sự tham dự của Azerbaijan vượt ra ngoài mối quan hệ song phương với NATO.
Cờ NATO và quốc kỳ các nước thành viên tại trụ sở NATO ở Brussels, Bỉ. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Khi hội nghị thượng đỉnh NATO ở Mỹ đang đến gần, Azerbaijan phải đối mặt với một quyết định chiến lược: có nên chấp nhận lời mời tham dự sự kiện ở cấp bộ trưởng ngoại giao hay không. Lời mời, được Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề châu Âu và Á-Âu James O'Brien đưa ra trong chuyến thăm Azerbaijan vào ngày 28/6. Hội nghị thượng đỉnh NATO dự kiến có sự tham gia của 30 quốc gia đối tác, đáng chú ý là Azerbaijan và Armenia.
Trong khi Armenia đã xác nhận sự tham dự của mình, Azerbaijan vẫn chưa đưa ra quyết định chính thức. Hôm 2/7, Karim Valiyev, Tổng tham mưu trưởng quân đội Azerbaijan, đã gặp Tướng Stefan Fiks, Phó tham mưu trưởng Bộ tư lệnh lực lượng liên quân NATO tại Baku.
Trong cuộc họp này, ông Valiyev đã nhấn mạnh những lợi ích đang diễn ra của sự hợp tác Azerbaijan - NATO và đảm bảo các hoạt động sẽ tiếp tục một cách hiệu quả.
Tuy nhiên, những hệ quả tiềm tàng từ sự tham dự của Azerbaijan vượt ra ngoài mối quan hệ song phương với NATO. Các chuyên gia cảnh báo rằng việc tham dự hội nghị thượng đỉnh ở Mỹ có thể gây ra phản ứng từ các cường quốc khu vực như Nga và Iran.
Mặc dù vậy, Rasim Musabayov, một thành viên của Ủy ban về Quan hệ quốc tế và Quan hệ liên nghị viện trong Quốc hội Azerbaijan, cho rằng sự tham gia của Azerbaijan không nên được coi là cam kết với NATO. "Tôi nghĩ rằng Azerbaijan có thể và nên tham gia", ông Musabayov nói, lưu ý rằng nước này không tìm kiếm tư cách thành viên NATO và sẽ không tham gia vào việc ra quyết định tại hội nghị thượng đỉnh của liên minh quân sự do Mỹ đứng đầu.
Ông Musabayov cũng nhấn mạnh về sự tham gia của Azerbaijan vào chương trình "Đối tác vì hòa bình" của NATO và sự tham gia của phái đoàn nước này vào Hội đồng Nghị viện NATO.
Đồng tình với quan điểm trên, Elkhan Shahinoglu, người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Atlas, lập luận rằng các chính sách đối ngoại và an ninh của Azerbaijan nên ưu tiên lợi ích quốc gia hơn là những phản đối tiềm tàng từ Nga và Iran. "Nếu chúng ta muốn hợp tác với NATO, nếu chúng ta quan tâm đến hợp tác, thì chúng ta phải tham gia vào các sự kiện này", chuyên gia Shahinoglu khẳng định.
Azerbaijan có mối quan hệ hợp tác lâu dài với NATO, tham gia vào nhiều chương trình khác nhau kể từ khi độc lập, đặc biệt là "Quan hệ đối tác vì hòa bình". Chuyên gia Shahinoglu chỉ ra rằng mặc dù Azerbaijan không có ý định gia nhập NATO, nhưng nước này vẫn cam kết lập kế hoạch và hoạt động chung với liên minh.
Vào ngày 3/7, Bộ Ngoại giao Nga đã đề cập đến vấn đề này. Phó Vụ trưởng Vụ Thông tin và Báo chí Bộ Ngoại giao Nga Andrei Nastasin, cho rằng phương Tây đang tìm cách tách các đồng minh của Moskva khỏi việc hợp tác với Nga. Tuyên bố này nhấn mạnh đến hành động cân bằng tinh tế mà Azerbaijan phải đối mặt khi điều hướng các mối quan hệ đối ngoại của mình.
Hội nghị thượng đỉnh NATO, dự kiến diễn ra tại Washington D.C. từ ngày 9 - 11/7, nổi lên như một thời điểm then chốt đối với Azerbaijan.
Quyết định tham dự có thể tái khẳng định cam kết hợp tác quốc tế của nước này trong khi có khả năng gây căng thẳng cho mối quan hệ với các nước láng giềng có ảnh hưởng. Khi ngày đó đến gần, mọi con mắt sẽ đổ dồn về Baku để xem nước này sẽ chọn con đường nào.
Belarus giải thích lý do ngừng tham gia hiệp ước quân sự châu Âu Việc Belarus đình chỉ hiệp ước là một phản ứng bắt buộc nhằm đảm bảo an ninh quốc gia trong bối cảnh chế độ kiểm soát vũ khí thông thường hiện có ở châu Âu bị phá bỏ, đồng thời căng thẳng chính trị và quân sự leo thang liên tục trong khu vực. Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko phát biểu tại một...
