Miễn học phí, làm nhanh được không?

Mặc dù luật Giáo dục 2019 đã có những quy định về miễn học phí nhưng đến nay Chính phủ vẫn chưa đưa ra lộ trình cụ thể. Liệu có giải pháp nào đẩy nhanh lộ trình này?

Học sinh THCS được miễn học phí theo lộ trình của Chính phủ – NGỌC DƯƠNG

Luật Giáo dục 2019 quy định miễn học phí (HP) cho trẻ em mầm non 5 tuổi ở thôn, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng bãi ngang ven biển, hải đảo. Toàn bộ trẻ mầm non, học sinh (HS) THCS được miễn HP theo lộ trình của Chính phủ.

Xu hướng chung của thế giới

Trong điều kiện thu nhập tăng lên thì hệ thống giáo dục không HP ngày càng được mở rộng với sự đa dạng hóa các hình thức giáo dục – đào tạo. Đây là xu hướng chung của thế giới. Nhiều nước ở châu Âu, nhiều bang ở Mỹ thực hiện miễn HP đến cấp THPT, một số nước còn thí điểm miễn HP đối với sinh viên ĐH.

Ở các nước đang phát triển, trong đó có một số quốc gia thu nhập thấp như Campuchia cũng đã miễn HP cho HS THCS, Triều Tiên thực hiện miễn HP cho tất cả cấp học phổ thông. Xu hướng này nhằm không chỉ đào tạo nguồn nhân lực cho phát triển bền vững, mà còn xây dựng xã hội văn minh và thực hiện các quyền cơ bản của con người.

Ở nước ta, mặc dù thu nhập bình quân của người dân chỉ ở mức trên trung bình, nhưng Đảng và Nhà nước đã thực hiện miễn HP cấp tiểu học, miễn hoặc giảm HP đối với HS mầm non, phổ thông ở các vùng khó khăn, vùng sâu vùng xa, vùng dân tộc thiểu số và vùng ven biển, hải đảo. Đến luật Giáo dục 2019, quy định miễn HP hoàn toàn đối với HS mầm non 5 tuổi và HS THCS nhưng có lộ trình, ưu tiên vùng miền núi, hải đảo, vùng khó khăn thực hiện trước.

Ngoài ra, Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của luật Ngân sách nhà nước, quy định thẩm quyền của HĐND cấp tỉnh quyết định chi ngân sách với một số nhiệm vụ đặc thù của địa phương. Nhờ vậy, trong thời gian qua một số địa phương như TP.HCM quyết định thu HP mầm non, THCS, THPT ở mức thấp nhất theo quy định của Chính phủ, và Hải Phòng, HĐND đã ban hành nghị quyết hỗ trợ HP hoàn toàn cho trẻ mầm non 5 tuổi và HS THCS, THPT.

Không nên “xếp hàng” chờ lộ trình chung cả nước

Thực tiễn chính sách mở rộng diện miễn giảm HP đối với HS mầm non, tiểu học, THCS và THPT đã có tác động mạnh mẽ làm tăng tỷ lệ huy động HS các cấp trong độ tuổi đến lớp; tỷ lệ dân số tốt nghiệp THCS, THPT, người có trình độ chuyên môn kỹ thuật đã tăng lên.

Theo Tổng cục Thống kê, đến cuối năm 2019, tỷ lệ người dân từ 15 tuổi trở lên có chuyên môn kỹ thuật là 22,3%, nhưng vẫn còn thấp hơn các nước như Hàn Quốc (55%), Nhật Bản (trên 60%). Vì vậy, trong những năm tới cần mở rộng diện miễn HP theo 2 hướng, nếu không, Việt Nam sẽ tụt hậu so với thế giới về vốn con người.

Từ ngân sách T.Ư và huy động doanh nghiệp hỗ trợ HP cho HS các cấp, ở vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, hải đảo… Với những địa phương có điều kiện về kinh tế, HĐND cấp tỉnh có chính sách hỗ trợ HP cho HS các cấp như TP.Hải Phòng đã tiên phong thực hiện, được xã hội và nhân dân đồng tình cao. Bên cạnh đó, cần thực hiện chính sách công bằng trong hỗ trợ HP đối với HS các trường tư thục.

Thực tế hiện nay có một số lãnh đạo cho rằng mức HP không nhiều so với chi phí học tập của con em và chi phí đầu tư chung cho giáo dục, vì vậy, một số địa phương chờ lộ trình chung của cả nước. Tuy nhiên, theo các chuyên gia giáo dục và dư luận xã hội, việc miễn HP có ý nghĩa rất lớn với người nghèo, người thu nhập thấp và quan trọng nữa là ý thức, trách nhiệm, nghĩa vụ học tập của mỗi người dân được nâng lên. Điều này góp phần nâng cao nguồn nhân lực để đất nước phát triển bền vững trong thời đại công nghiệp 4.0.

Như vậy, thay vì chờ Chính phủ thực hiện theo lộ trình chung thì sẽ chậm, những địa phương nào có điều kiện nên tiến hành thực hiện miễn HP cho các đối tượng HS theo quy định trước để chủ trương này diễn ra nhanh chóng.

Tỷ lệ dân số 15 tuổi trở lên tốt nghiệp THCS, THPT tăng

Nhờ chính sách mở rộng diện miễn giảm HP của nhà nước trong giai đoạn vừa qua mà tỷ lệ tốt nghiệp THCS và THPT đối với dân số từ 15 tuổi trở lên ở nước ta tăng lên đáng kể.

Tỷ lệ tốt nghiệp THCS trong dân số từ 15 tuổi trở lên đã tăng lên từ 29,5% năm 2014 lên 32,3% năm 2019. Trong đó cao nhất là vùng đồng bằng sông Hồng 37,3%, vùng bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung 33,7%, trung du và miền núi phía bắc 33,2%, Tây nguyên 32,4%, Đông Nam bộ 30,2% và thấp nhất là ĐBSCL với 26%. Về tốc độ tăng trưởng, toàn quốc tăng bình quân 0,56%/năm, tốc độ tăng cao nhất là vùng ĐBSCL với 1,38%/năm, kế đến là Đông Nam bộ 0,98%/năm, vùng Tây nguyên là 0,82%/năm, trung du và miền núi phía bắc 0,52%/năm, bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung 0,4%/năm, thấp nhất là đồng bằng sông Hồng giảm 0,34%/năm.

Tỷ lệ tốt nghiệp THPT trong dân số từ 15 tuổi trở lên tăng từ 13,5% năm 2014 lên 17,3% năm 2019. Trong đó vẫn còn 3/6 vùng thấp hơn tỷ lệ bình quân của cả nước là ĐBSCL 11,3%, Tây nguyên 13,5%, trung du và miền núi phía bắc 14,4%.

Trong khi vùng Đông Nam bộ cao nhất 22,2%, đồng bằng sông Hồng 20,4%, bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung 17,5%. Về tốc độ tăng trưởng, toàn quốc tăng bình quân 0,76%/năm, trong đó, tăng cao nhất là Đông Nam bộ 0,9%/năm, kế đến là ĐBSCL 0,84%/năm, Tây nguyên 0,82%/năm, bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung 0,8%, trung dung và miền núi phía bắc 0,62%/năm và thấp nhất là đồng bằng sông Hồng, chỉ 0,54%/năm.

Xét về tốc độ tăng trưởng tốt nghiệp THCS và THPT đã có sự chuyển dịch, những vùng như ĐBSCL, Tây nguyên, Đông Nam bộ cao hơn tốc độ bình quân của cả nước, nhưng tỷ lệ tốt nghiệp THPT của ĐBSCL, Tây nguyên, vùng trung du và miền núi phía bắc vẫn thấp hơn bình quân cả nước.