Liên minh phản liên kết

PHẠM LỮ22:27 19/09/2023

Ở vùng Sahel của châu Phi, 3 nước Mali, Burkina Faso và Niger đã cùng nhau thành lập liên minh quân sự và an ninh.

Tinh thần và nội dung quan trọng nhất, nổi bật nhất của thỏa thuận này là 3 nước trợ giúp lẫn nhau khi bị đe dọa an ninh từ bên trong cũng như bên ngoài, đặc biệt khi bị bên ngoài tấn công.

Việc 3 nước này co cụm lại với nhau như thế là điều dễ hiểu, bởi ở cả ba nơi đều xảy ra đảo chính quân sự và hiện đều do giới quân sự cầm quyền. Họ đều có mối lo chung về đe dọa an ninh ở bên trong là hoạt động khủng bố của lực lượng Hồi giáo cực đoan và tàn dư của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Họ đều phải đối phó với nguy cơ bị bên ngoài can thiệp quân sự để khôi phục chính thể dân sự. Mỹ và Pháp hiện vẫn có quân đội triển khai ở Niger.

Binh sĩ Burkina Faso tuần tra trên một con đường thuộc khu vực Sahel. Ảnh AFP

Video đang HOT

Liên minh Châu Phi và tổ chức Cộng đồng kinh tế các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) mà 3 nước kia đều là thành viên đang cảnh báo và đã lên kế hoạch đưa lực lượng quân sự của họ vào các quốc gia này. Một khi bị ngoại công, nội ứng thì chắc chắn sẽ vô cùng nguy hại đối với chính quyền quân sự ở 3 nước kia. Bộ ba này ý thức được rằng chỉ cần một trong 3 nơi chính quyền quân sự bị xóa sổ bởi can thiệp quân sự từ bên ngoài thì chính quyền quân sự ở 2 nơi còn lại cũng không thể thoát. Cho nên liên minh quân sự và an ninh với nhau như thế là cách thức tốt nhất, cũng là sự lựa chọn duy nhất giúp từng bên tự bảo vệ mình và bộ ba bảo vệ lẫn nhau.

Họ có bảo vệ lẫn nhau được hay không lại là chuyện khác. Chỉ riêng việc co cụm lại như thế thôi đã chẳng khác gì liên minh đối phó và chống chọi liên kết. Nếu bộ ba đối phó thành công thì giới quân sự ở các quốc gia châu Phi thậm chí còn được cổ vũ tiến hành đảo chính.

Vì sao người Niger ủng hộ đảo chính?

Hơn 10 ngày sau cuộc đảo chính quân sự tại Niger, khi thời hạn chót khôi phục quyền lực cho Tổng thống Mohamed Bazoum do khối Cộng đồng kinh tế Tây Phi (ECOWAS) đưa ra đã hết mà các tướng lĩnh quân đội đảo chính không có động tĩnh gì, thậm chí đã sẵn sàng cho cuộc can thiệp quân sự.

Sau những diễn biến nhanh chóng, giới phân tích nhận định Pháp và phương Tây đang bị "đuổi" ra khỏi Niger và hình bóng nước Nga đã bắt đầu xuất hiện trên đường phố thủ đô Niamey của Niger.

Nhiều người Niger biểu tình ủng hộ phe đảo chính, giương cờ Nga và khẩu hiệu ủng hộ Tổng thống Putin.

Trong khi Tổng thống Mohamed Bazoum bị binh lính giam giữ tại dinh Tổng thống ở Niamey thì những tình huống căng thẳng vẫn tiếp diễn trên các đường phố. Người Niger ủng hộ đảo chính, một số người vẫy cờ Nga, hô vang "Putin muôn năm" và "Đả đảo Pháp" trong khi tấm biển tại Đại sứ quán Pháp đã bị phá bỏ.

Những hình ảnh căng thẳng đó làm chấn động Điện Elysee ở Paris, cách xa hàng ngàn dặm. Tổng thống Pháp Macron đe dọa sẽ trả đũa bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào công dân Pháp và lên án cuộc đảo chính là "hoàn toàn bất hợp pháp và cực kỳ nguy hiểm đối với người Niger, đất nước Niger và toàn khu vực".

Mỹ cùng các quốc gia phương Tây khác cũng lên án cuộc đảo chính và khối ECOWAS đe dọa sẽ can thiệp quân sự nếu ông Bazoum không được phục hồi chức vụ. Tổng thống Mỹ Joe Biden đã kêu gọi trả tự do ngay lập tức cho ông Bazoum, nói rằng Washington "sát cánh cùng người dân Niger" khi đất nước này phải đối mặt với "thách thức nghiêm trọng đối với nền dân chủ của mình".

10 ngày sau đảo chính, hầu hết công dân và những người làm việc trong các cơ qan đại diện ngoại giao của Pháp, Anh, Mỹ và các nước đồng minh khác đã được sơ tán khỏi Niamey. Những động thái đó nói lên sự bất lực của Pháp và đồng minh phương Tây tại Niger nói riêng, toàn châu Phi nói chung.

Một câu hỏi lớn được đặt ra là "tại sao người dân Niger ủng hộ phe đảo chính"? Cần nhớ rằng các cuộc đảo chính quân sự ở châu Phi thường kéo theo sau nó là cuộc đụng độ đẫm máu giữa quân đội làm đảo chính với người dân bảo vệ quyền tự do, dân chủ tại đất nước của họ. Nhưng, ở Niger, không có chuyện đó xảy ra, thậm chí người dân còn ủng hộ phe đảo chính.

Cuộc đảo chính tại Niger đã đào sâu thêm vấn đề của Pháp tại các nước thuộc địa cũ đồng thời mở ra thêm cơ hội gia tăng ảnh hưởng của Nga tại Lục địa đen. Niger là thuộc địa của Pháp trong hơn 60 năm trước khi nước này giành độc lập vào năm 1960. Quan hệ ngoại giao giữa hai nước rất bền chặt trước cuộc đảo chính hôm 31/7, nhưng nhiều người Niger tin rằng Pháp tiếp tục hành động như một cường quốc trong quan hệ với Niger. Đất nước Niger giàu tài nguyên thiên nhiên, dầu mỏ và nhiều loại khoáng sản có giá trị cao. Nhưng, thực trạng đời sống của người dân Niger không tương xứng với tiềm năng giàu có đó. Niger là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới và nhận được hàng trăm triệu USD hỗ trợ mỗi năm. Người dân Niger tin rằng phần lớn tài nguyên thiên nhiên của nước họ đã bị bòn rút một cách có hệ thống trong suốt nhiều năm qua và các nhà lãnh đạo của Niger được xem là chịu sự chi phối của Paris trong việc lèo lái nền kinh tế đất nước.

Karimou Sidi, một trong những người biểu tình nói: "Niger đã phải chịu đựng quá nhiều dưới mệnh lệnh của Pháp. Tôi đã thất nghiệp 10 năm vì hệ thống của họ. Chúng tôi muốn tự do". Còn Hadiza Kanto, một sinh viên đại học tham gia biểu tình cho biết anh ủng hộ những người lãnh đạo cuộc đảo chính vì "họ chống lại nước Pháp đã cướp đi tất cả của chúng tôi. Chúng tôi sẽ đưa Pháp ra khỏi châu Phi".

Trong những năm gần đây, Nga đã có những hoạt động mở rộng quan hệ với các quốc gia châu Phi, đã tận dụng tâm lý chống thực dân này để củng cố ảnh hưởng của mình trên khắp lục địa. 17 nguyên thủ quốc gia châu Phi đã tới St. Petersburg vào ngày 27/7 để tham dự Hội nghị thượng đỉnh Nga-châu Phi. Bài phát biểu "lịch sử" của nhà lãnh đạo Burkina Faso Traore tại hội nghị, trong đó nhấn mạnh "Nga là một phần của gia đình châu Phi", là một minh chứng cho ảnh hưởng tăng mạnh của Nga.

Phong trào chống Pháp và thân Nga không phải là mới trong khu vực, mà đã được quan sát thấy ở nhiều quốc gia khác nhau ở khu vực Sahel trong những năm qua, gần đây nhất là ở Burkina Faso, nơi chính phủ quân sự yêu cầu quân đội Pháp rời khỏi đất nước vào đầu năm nay.

Pháp lần đầu tiên triển khai quân đội chống lại các phần tử thánh chiến ở Mali vào năm 2013 dưới thời Tổng thống đảng Xã hội Francois Hollande, nhưng trong 3 năm qua, một số cuộc đảo chính quân sự trong khu vực, cũng như sự hiện diện liên tục của các phần tử thánh chiến, đã phơi bày những hạn chế của chiến lược quân sự và buộc Pháp phải giảm quy mô hiện diện và tập trung nỗ lực ở Niger, với ông Bazoum là một đồng minh vững chắc. Pháp có 1.500 quân ở Niger và một căn cứ không quân gần Niamey. Tại Mali, một cuộc đảo chính vào năm 2020 đã dẫn đến bế tắc ngoại giao với Pháp, quốc gia đã rút quân vào năm ngoái. Pháp cũng rời khỏi Burkina Faso sau 2 cuộc đảo chính vào năm ngoái, điều đã mang lại một chính quyền theo đường lối dân tộc chủ nghĩa.

Niagalé Bagayoko, một nhà khoa học chính trị và chuyên gia quốc phòng, nói với đài phát thanh France Inter rằng nhóm các quốc gia G5 Sahel được thành lập để chống lại cuộc nổi dậy của các phần tử thánh chiến hiện có phần lớn các chính quyền quân sự. Bà cho biết Pháp không thể tiếp tục tham gia quân sự ở Niger trong hoàn cảnh hiện tại, đồng thời nói thêm rằng Pháp đã suy nghĩ lại về sự hiện diện của mình trong khu vực trong hơn 2 năm. Theo bà, quân đội nước ngoài, bao gồm Mỹ và các nước châu Âu khác cũng như Pháp, bị coi là không được lòng dân và mọi người muốn họ rút quân.

Cuộc đảo chính tại Niger làm đảo lộn kế hoạch an ninh của Mỹ ở Tây Phi Cuộc đảo chính quân sự ở Niger cuối tuần qua có nguy cơ phá vỡ toàn bộ chiến lược của Mỹ trong việc chống lại các chiến binh Hồi giáo cực đoan đang bành trướng khắp Tây Phi. Cuộc đảo chính bị thế giới phản đối Ngày 26/7, Tổng thống Niger, ông Mohamed Bazoum đã bị chính các binh sĩ thuộc lực lượng...