Kỳ lạ làng có những ngôi nhà xây bằng tiểu sành “độc nhất” ở Việt Nam

Thay vì xây nhà bằng gạch, người dân làng Thổ Hà (Việt Yên, Bắc Giang) xưa đã dùng các mảnh ngói, tiểu sành, chum vại hư hỏng hoặc bị lỗi để dựng nhà, cửa.

Cách trung tâm Hà Nội khoảng 35 km, làng cổ Thổ Hà (xã Vân Hà, huyện Việt Yên, Bắc Giang) đã từng rất nổi tiếng với nghề làm gốm. Theo các tư liệu lịch sử, nghề gốm Thổ Hà có từ thế kỷ 12, là 1 trong 3 làng gốm cổ nhất của người Việt, bên cạnh Bát Tràng và Phù Lãm.

Tuy nhiên, gần 20 năm nay, những lò nung đất làng cổ Thổ Hà đã không còn rực lửa, nghề làm gốm cũng đang rơi vào tình cảnh không có người kế thừa.

Bà Nguyễn Thị Hai (78 t.uổi, trú tại xóm chùa) cho biết, hiện tại, không có một hộ dân nào trong làng làm gốm. Sở dĩ gốm Thổ Hà bị “thất truyền” là do thiếu thợ lành nghề, người thuộc thế hệ trước t.uổi đã cao, sức yếu không làm được gốm, trong khi lớp trẻ thích ra thành phố làm việc hơn.

Cổng làng Thổ Hà nằm sát bờ sông Cầu.

Mặc dù vậy, cho đến nay Thổ Hà vẫn còn giữ được vài chục nóc nhà cổ có t.uổi đời từ 100 – 200 năm t.uổi được dựng từ các mảnh ngói đất nung, hoặc các mảnh sành, mảnh tiểu – dấu tích còn sót lại của một làng nghề đã từng rực lửa làm gốm.

Làng cổ Thổ Hà nằm bên cạnh sông Cầu (sông Như Nguyệt), giáp ranh giữa hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang.

Xưa kia, làng Thổ Hà nức tiếng nhờ phong cảnh hữu tình với những nếp nhà cổ san sát nằm sâu trong các ngõ hẻm cổ kính.

Cho đến ngày nay, tại Thổ Hà vẫn còn giữ được vài chục nóc nhà cổ, được dựng từ các mảnh ngói hoặc tiểu sành, quách được xếp chồng lên nhau.

Bà Hai tại xóm Chùa cho biết, cách đây cả trăm năm, do làng Thổ Hà không sản xuất gạch, nên nhà cửa đều được xây dựng từ các mảnh sành, tiểu sành hoặc gói bị lỗi, hỏng. Trong ảnh là một ngôi nhà có lớp tường bao được làm từ tiểu sành xếp chồng lên nhau.

Tất cả những vật liệu xây dựng này đều được làm từ bàn tay của những người thợ gốm làng Thổ Hà. Theo người dân nơi đây, những bức tường nhà làm bằng tiểu sành giúp cách nhiệt rất tốt: mùa hè thì mát, mùa đông thì ấm. Ngoài ra, nó còn có độ bền cao.

Cách đây khoảng 30 – 40 năm, sản phẩm gốm Thổ Hà, bao gồm, chum, vại, chĩnh chõ, tiểu sành rất nổi tiếng nhờ hoa văn tinh xảo và độ bền đẹp.

Những đoạn tường tiểu sành của những ngôi nhà san sát nhau ở Thổ Hà khiến không gian của ngôi làng vừa cổ kính, vừa tạo thành một lối kiến trúc độc đáo riêng biệt.

Hiện nay số nhà cổ xây bằng tiểu sành trong làng không còn nhiều mà chủ yếu còn sót lại các đoạn tường cổ bao quanh nhà. Các bức tường này được người dân nơi đây rất trân quý, coi đó là dấu tích của một làng nghề gốm nức tiếng xưa kia.

Theo các bậc cao niên trong làng, để làm ra sản phẩm tốt, người Thổ Hà phải mua đất sét từ Choá ở huyện Yên Phong cách xa gần 10 km, hoặc mua đất sét ở Xuân Lai cách xa 12 km và phải chở qua sông rất vất vả. Trong ảnh là 1 ngôi nhà với lớp tường được làm từ các mảnh ngói, gốm được xếp lên nhau.

Bên trong các ngôi nhà cổ này thường được chống bằng gỗ lim, hoặc xoan.

Hiện nay, đa phần người dân Thổ Hà đã chuyển từ nghề gốm sang nghề làm bánh đa nem và mỳ gạo. Những người thợ làm gốm nức tiếng xưa kia giờ cũng đã cao t.uổi và trong những câu chuyện hàng ngày, họ vẫn nhắc nhớ về niềm tự hào gốm Thổ Hà nức tiếng xưa kia.