Khả năng Nga và Ukraine đạt được thỏa thuận hòa bình trong năm 2025
Triển vọng đạt được thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine trong năm 2025 đang gặp nhiều thách thức.
Các vấn đề về lãnh thổ và đảm bảo an ninh tiếp tục là rào cản lớn, khiến khả năng chấm dứt xung đột trở nên mờ mịt. Theo các chuyên gia, việc đạt được lệnh ngừng bắ.n có thể khả thi hơn, đặc biệt trong bối cảnh Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ chấm dứt xung đột trong thời gian ngắn.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (giữa), Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp ở Paris, Pháp, ngày 7/12/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Đài phát thanh châu Âu tự do (RFE/RL) ngày 6/1, sau gần 3 năm kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, triển vọng về một thỏa thuận hòa bình giữa hai bên đang được các chuyên gia quốc tế đán.h giá lại trong bối cảnh mới của năm 2025.
Như nhận định của nhiều nhà phân tích, khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình lâu dài giữa Nga và Ukraine trong năm 2025 là rất khó xảy ra. Nguyên nhân chính đến từ việc các bên liên quan vẫn bất đồng về nhiều vấn đề cốt lõi.
Nigel Gould-Davies, nghiên cứu viên cấp cao về Nga và Âu-Á tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở London (Anh) nhận định: “Chúng ta còn rất, rất xa mới có thể chấm dứt cuộc chiến”.
Vấn đề lãnh thổ và đảm bảo an ninh là hai trở ngại chính cho bất kỳ thỏa thuận nào. Về lãnh thổ, mặc dù Ukraine đang tỏ ra sẵn sàng chấp nhận để Nga kiểm soát tạm thời một số vùng do tình hình chiến sự bất lợi, Moskva vẫn kiên quyết đòi công nhận chủ quyền chính thức đối với 4 tỉnh của Ukraine – điều mà Kiev không thể chấp nhận.
Về an ninh, Nga cương quyết phản đối Ukraine gia nhập NATO và bất kỳ thỏa thuận nào tương đương với tư cách thành viên của liên minh. “Thật khó hình dung được một sự đảm bảo an ninh có thể làm hài lòng cả hai bên”, chuyên gia Gould-Davies nhận xét.
Tuy nhiên, khả năng đạt được lệnh ngừng bắ.n được đán.h giá là khả thi hơn, đặc biệt trong bối cảnh Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào tháng ngày 20/1 và đã nhiều lần tuyên bố sẽ chấm dứt cuộc xung đột này trong vòng 24 giờ.
“Ông Trump có thể khiến cả Nga và Ukraine phải ngồi vào bàn đàm phán”, Olga Oliker, Giám đốc chương trình châu Âu và Trung Á tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế nhận định.
Về phần mình, Sam Greene, Giáo sư Viện “King’s Russia” thuộc Đại học “King’s College London” dự báo: “Chúng ta có thể sẽ chứng kiến một lệnh ngừng bắ.n trên thực tế, nếu không muốn nói là trên pháp lý, cùng với các cuộc đàm phán ở một số mức độ trong suốt năm 2025″.
Nhưng việc triển khai lực lượng phương Tây tại Ukraine sau ngừng bắ.n cũng là vấn đề gây tranh cãi. Chuyên gia Greene lưu ý: “Điện Kremlin sẽ không muốn thấy quân đội NATO dọc tuyến kiểm soát để giám sát lệnh ngừng bắn”.
Trước đó ngày 26/12 năm ngoái, Bộ trưởng Ngoại giao Sergei Lavrov nói Nga sẵn sàng hợp tác với chính quyền sắp tới của ông Donald Trump để cải thiện quan hệ nếu Mỹ có ý định nghiêm túc thực hiện điều đó, nhưng Washington phải là bên hành động đầu tiên.
Ông Lavrov nói với các phóng viên tại Mokva:”Nếu các tín hiệu từ chính quyền Mỹ mới nhằm khôi phục cuộc đối thoại mà Washington đã gián đoạn lúc (Nga) bắt đầu triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt (ở Ukraine) là nghiêm túc, tất nhiên chúng tôi sẽ phản hồi lại. Nhưng người Mỹ đã phá vỡ (cuộc) đối thoại, vì vậy họ nên hành động trước”.
Đặc phái viên về Ukraine được ông Trump chỉ định, Trung tướng đã nghỉ hưu Keith Kellogg, nói với Fox News vào ngày 18/12 rằng cả hai bên đều đã sẵn sàng cho các cuộc đàm phán hòa bình và ông Trump đang ở vị thế hoàn hảo để thực hiện một thỏa thuận chấm dứt giao tranh.
Tháng trước, Reuters đưa tin rằng ông Putin sẵn sàng thảo luận về thỏa thuận ngừng bắ.n ở Ukraine với ông Trump nhưng loại trừ khả có bất kỳ nhượng bộ lãnh thổ lớn nào và yêu cầu Kiev từ bỏ tham vọng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Cũng trong ngày 26/12, trong một cuộc họp báo sau cuộc họp của Hội đồng Kinh tế Á-Âu Tối cao, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết ông sẵn sàng để Slovakia tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng sau lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump.
Tổng thống Putin đã đề cập đến các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng trước thềm lễ nhậm chức vào tháng 1/2025 của ông Trump, người đã cam kết đưa Mỹ “thoát khỏi” cuộc chiến của Nga và nhanh chóng đàm phán một thỏa thuận hòa bình. Tuy nhiên, tờ Financial Times đưa tin vào ngày 20/12 rằng ông Trump vẫn có ý định tiếp tục gửi vũ khí của Mỹ đến Ukraine khi ông trở thành tổng thống.
Lửa Trung Đông có đang hạ nhiệt?
Chuyển biến tại Trung Đông theo hướng có lợi cho Israel được cho là cơ sở để Tel Aviv tạo thế đàm phán ngừng bắ.n ở Gaza.
Israel và Hezbollah đã đạt lệnh ngừng bắ.n hồi tháng 11. Tình hình tại Syria cũng được xem như kết thúc đối đầu quân sự và chuyển sang xây dựng hệ thống chính trị mới. Lúc này, sự chú ý đổ dồn về nỗ lực của các nhà ngoại giao nhằm tận dụng những động lực để thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắ.n tại Dải Gaza. Kế hoạch này đang cho thấy những dấu hiệu khả quan.
Xe tăng Israel xuất hiện gần biên giới Gaza ngày 11.12. ẢNH: AFP
Hamas nhượng bộ?
Báo The Wall Street Journal hôm qua đưa tin lực lượng Hamas đã nhượng bộ 2 yêu cầu chính của Israel nhằm đạt lệnh ngừng bắ.n, bao gồm sẽ để cho quân đội Israel đồn trú tạm thời ở Gaza, đồng thời đưa ra danh sách các con tin sẽ trả tự do, nếu như Israel cam kết tuân thủ điều khoản không tấ.n côn.g.
Đa số thành viên LHQ đòi hỏi ngừng bắ.n ở Gaza, Mỹ phản đối
Vấn đề hiện diện quân sự của Israel từ lâu đã là nút thắt khiến những cuộc đàm phán trước đây đổ vỡ. Sự sụp đổ của chính quyền cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã gây tổn thất địa chính trị không nhỏ cho các đồng minh của Hamas như Iran hay Hezbollah. Đề xuất mới nhất do các nhà đàm phán Ai Cập đưa ra, được các nước trung gian như Mỹ và Qatar ủng hộ, dựa trên động lực từ lệnh ngừng bắ.n Israel - Hezbollah hồi tháng 11.
Khu tị nạn Nuseirat, miền trung Gaza bị hư hại ngày 11.12. ẢNH: REUTERS
Trong ngày 11.12, ông Israel Katz, Bộ trưởng Quốc phòng Israel, đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin, nêu rằng "hiện có một cơ hội để đạt thỏa thuận mới". Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan hôm qua cũng có chuyến công du Israel, sau đó đến Ai Cập và Qatar, với kỳ vọng có thể chốt được thỏa thuận ngừng bắ.n trước khi Tổng thống Joe Biden kết thúc nhiệm kỳ. Đại hội đồng LHQ hôm 11.12 đã thông qua nghị quyết kêu gọi ngừng bắ.n và thả con tin không điều kiện tại Gaza. Tuy nhiên, động thái này nhiều khả năng chỉ mang tính biểu tượng như những lần trước đây, khi nghị quyết tương tự đã bị Mỹ phản đối tại Hội đồng Bảo an tháng trước. Trước khi động thái ngoại giao có tiến triển rõ ràng, bom đạn vẫn rơi tại Gaza. Giới chức y tế Gaza cáo buộc các cuộc không kích của Israel hôm qua đã khiến ít nhất 35 người thiệ.t mạn.g.
Tận dụng đòn bẩy Syria
Việc mở rộng ảnh hưởng chính trị được xem như một yếu tố cơ bản để đạt lợi thế khi ngồi vào bàn đàm phán, và Israel được cho là đã tận dụng khoảng trống sau khi chính quyền Assad ở Syria sụp đổ. Đài Al Jazeera hôm qua đưa tin quân đội Israel trong tuần này đã không kích gần 500 mục tiêu tại Syria nhằm phá hủy hạ tầng quân sự mà theo Israel nói là không để vũ khí rơi vào tay lực lượng đối lập có thể đ.e dọ.a Israel. Động thái quân sự này của Israel đã bị nhiều quốc gia lên án, trong đó có Nga, tuy nhiên Mỹ vẫn đang ủng hộ Tel Aviv.
IDF: Israel tấ.n côn.g 320 mục tiêu, phá hủy hơn 70% năng lực của quân đội Syria
Theo Reuters hôm qua, đây là thời điểm thuận lợi về mặt chính trị cho Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu để chốt hạ lệnh ngừng bắ.n. Hôm 9.12, Thủ tướng Israel nêu rằng diễn biến tại Syria đang khiến Hamas càng bị cô lập và có thể cân nhắc nhượng bộ. Một quan chức người Palestine thạo tin về diễn biến đàm phán nêu rằng đang có "cơn sốt thương thảo" khi các bên liên tục đề xuất ý tưởng. Đối với ông Netanyahu, việc yêu cầu Hamas nhượng bộ lúc này sẽ thuận tiện hơn, khi vị thế của Israel dâng cao, trong khi Hezbollah hay Syria hiện không còn gây ra nhiều mối đ.e dọ.a đáng kể.
Bộ Tư lệnh trung tâm Mỹ (CENTCOM) ngày 11.12 cho biết đại diện cấp cao quân đội Mỹ đã đến thủ đô Beirut (Li Băng) để giám sát đợt rút quân đầu tiên của lực lượng Israel, dựa theo khuôn khổ lệnh ngừng bắ.n giữa Israel và Hezbollah có hiệu lực từ ngày 27.11. Trên mạng xã hội X, CENTCOM cho biết quân đội Israel rút quân khỏi thị trấn al-Khiam, miền nam Li Băng và lực lượng vũ trang Li Băng sẽ tiếp quản nơi này. Kể từ sau lệnh ngừng bắ.n, Israel - Hezbollah nhiều lần cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận, song đến nay lệnh ngừng bắ.n chưa bị phá vỡ.
Khả năng nối lại đàm phán ngừng bắ.n ở Gaza vào tuần tới Ngày 7/12, Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Qatar, ông Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani, thông báo đã có động lực mới cho tiến trình đàm phán ngừng bắ.n và trao trả con tin ở Dải Gaza. Trong khi đó, một nguồn tin từ phong trào Hồi giáo Hamas cho biết có khả năng vòng đàm phán mới sẽ diễn ra vào tuần...