Kazakhstan lại quay sang Nga nhờ giải quyết khủng hoảng điện

Sự cố mới cho thấy Kazakhstan vẫn phụ thuộc vào Nga bất chấp những động thái xích lại gần phương Tây gần đây.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Kazakhstan Kassym- Jomart Tokayev trong một diễn đàn hội nhập ở Moskva vào tháng 11/2022. Ảnh: Sputnik/Reuters

Theo Tập đoàn Thông tin Năng lượng (Energy Intelligence Group) có trụ sở ở Mỹ ngày 5/7, lỗ hổng trong ngành dầu khí quan trọng của Kazakhstan liên quan đến mạng lưới điện yếu kém đã bộc lộ trong tuần này khi sự cố mất điện trên diện rộng xảy ra ở phía Tây Kazakhstan, gây ra hậu quả lớn đối với các đường ống xuất khẩu và hoạt động tại các mỏ, nhà máy lọc dầu quan trọng.

Sự cố ngừng hoạt động tại nhà máy nhiệt điện MAEK ở Atyrau đầu tuần này cũng cho thấy Kazakhstan tiếp tục phụ thuộc vào Nga bất chấp những nỗ lực của Astana nhằm cân bằng vị thế giữa Moskva và phương Tây. Bộ trưởng Năng lượng Kazakhstan Almasadam Satkaliyev cho biết, công ty dầu khí Nga Gazprom Neft đã nhanh chóng tiến hành giao xăng AI-95 cho Kazakhstan để hỗ trợ xử lý vấn đề.

Một trong những tác động đáng kể nhất được ghi nhận tại tập đoàn Caspian Pipeline Consortium (CPC), vận chuyển khoảng 80% lượng dầu thô xuất khẩu của Kazakhstan, tương đương khoảng 1,2 triệu thùng mỗi ngày, thông qua một đường ống dài hơn 1.500 km từ mỏ Tengiz đến một nhà ga gần cảng Novorossiysk ở Biển Đen của Nga.

CPC cho biết vào ngày 5/7: “Chúng tôi buộc phải tuyên bố rằng hậu quả của tình trạng khẩn cấp đối với lưới điện ở Tây Kazakhstan vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn”. Do thiếu điện, CPC có thời điểm phải dừng ba trạm bơm tại Tengiz, Atyrau và Isatai.

Gián đoạn sản xuất

Công ty dầu khí nhà nước Kazmunaigas cho biết việc sản xuất đã bị gián đoạn tại một số mỏ dầu ở phía Tây, bao gồm cả những mỏ do các công ty con Uzenmunaigas, Embamunaigas, Mangistaumunaigas và Karazhanbasmunai điều hành.

Nhà máy lọc dầu Atyrau công suất 110.000 thùng/ngày cũng bị tạm dừng hoạt động, trong khi tình trạng khan hiếm trên thị trường trở nên trầm trọng hơn với hai nhà máy lọc dầu khác của nước này, tại Pavlodar và Shymkent, đang được bảo trì. Bộ trưởng Satkaliyev cho biết Kazakhstan có dự trữ xăng AI-95 cho 15 ngày. Do việc sản xuất nhiên liệu ở Kazakhstan giảm, thị trường cần nhập khẩu 40.000 tấn mỗi tháng để đáp ứng nhu cầu.

Sự cố của lưới điện Kazakhstan đang trở thành vấn đề thường xuyên. Lần gần đây nhất lưới điện bị ảnh hưởng vào tháng 2 khiến các hộ gia đình ở một số khu vực không có điện khi nhiệt độ giảm xuống -14C. Ben Godwin, Giám đốc phân tích của PRISM Political Risk Management có trụ sở tại London, cho biết các vấn đề đều có nguồn gốc sâu xa.

“Cuộc khủng hoảng của Kazakhstan rõ ràng là kết quả của nhiều năm lơ là việc phát triển cơ sở hạ tầng vật chất quan trọng. Tham nhũng cũng là một nguyên nhân trong khi chính phủ đã không đưa ra các cơ chế thị trường có thể phá vỡ các công ty độc quyền, cũng như không tạo ra môi trường kích thích đầu tư vào sản xuất các mặt hàng chính như khí đốt và nhiên liệu”, chuyên gia Godwin nói.

Thiếu khí đốt

Kazakhstan có trữ lượng than khổng lồ, nhưng vẫn chưa thể có chỗ đứng trong cơ cấu sản xuất điện của nước này. Các kế hoạch loại bỏ dần những nhà máy nhiệt điện than và chuyển sang năng lượng tái tạo bằng cách sử dụng khí đốt làm nhiên liệu chuyển tiếp có thể bị hủy hoại do thiếu khí đốt.

Kazakhstan có rất nhiều khí đốt, nhưng hơn một nửa sản lượng của họ đã bị khai thác và lượng tiêu thụ đang tăng nhanh đến mức việc xuất khẩu có thể bị đình trệ vào năm 2025. Mặc dù Kazakhstan đã nỗ lực giảm bớt sự phụ thuộc vào Nga, nhưng vẫn phải thảo luận về việc nhập khẩu khí đốt từ Moskva.

Chuyên gia Godwin nhận xét: “Kazakhstan giờ đây đứng trước một loạt lựa chọn rất khó khăn. Nước này không có thời gian hoặc vốn để xây dựng công suất điện của riêng mình hoặc cung cấp khí đốt cho nhu cầu công nghiệp và sinh hoạt của chính mình.

Thay vào đó, họ phải quay sang Nga, nước mà Kazakhstan đã phụ thuộc rất nhiều vào các tuyến đường xuất khẩu và các mối quan tâm chiến lược quan trọng khác”.