Gõ đầu trẻ mùa dịch

Hiếm khi nào thấy “trăm hoa đua nở” như việc dạy và học các cấp hiện nay. Khi dịch giã còn hoành hành, học online lại phải tái xuất, từ đứa trẻ mới tập viết chữ cho đến sinh viên sắp ra trường.

Dư luận đang mạnh mẽ ủng hộ Hải Phòng vì quyết định dừng học trực tuyến với trẻ lớp 1 và lớp 2 kể từ đầu tuần này, do không hiệu quả, do những hệ lụy kéo theo. Như nhiều nhà không có máy tính, không đủ điện thoại, không internet. Như nguy cơ về điện đóm cháy nổ khi những đứa bé táy máy sử dụng mà không có anh chị hay người lớn trông coi. Rồi các cháu bí về thao tác máy tính, điện thoại, rồi mải chơi, ngủ gật…

Thì Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và những địa phương có dịch khác từ trẻ lớp 1 trở lên vẫn phải học trực tuyến. Ở Hà Nội, trẻ con lớp 1, 2 chuyển sang học trực tuyến vào buổi tối, để có người lớn hỗ trợ.

Và rồi, ngoài đủ chuyện dở khóc dở cười, cùng âm ỉ bức xúc trong các bậc phụ huynh khi cùng con học trực tuyến mùa dịch, cũng đã xuất hiện nhiều điểm sáng. Là những bài giảng, cách truyền thụ năng động, sáng tạo, thú vị “vừa học vừa chơi”, “vừa dạy vừa dỗ” của một số thầy cô giáo, một số trường học.

Dịch dã đã khiến nghề “gõ đầu trẻ” truyền thống buộc phải thay đổi đến không ngờ, không chỉ tại Việt Nam.

Dịch COVID theo tính toán của các chuyên gia, còn có thể kéo dài cả năm nữa. Với lứa tuổi học đường, vài tháng, vài năm, so với chương trình 12 năm phổ thông, và cả 4-5 năm đại học “đều như vắt chanh”, sẽ là nhiều hay ít? Khi chúng ta chứng kiến rất nhiều bạn trẻ dùi mài học hành suốt 12 năm trời, cộng cả những năm đại học, khi ra đời kiến thức ứng dụng vào đời sống rất thấp, thậm chí không liên quan đến nghề nghiệp mưu sinh thực tế của họ.

Khi dịch qua, ngành giáo dục chắc sẽ phải tổ chức đánh giá lại chất lượng những “năm học COVID-19″ ở mọi cấp học; xem trồi, sụt thế nào, mất mát thiệt hại ra sao?

Và không chỉ có vậy, mà còn phải xem chúng ta đã “được” những gì? Cái “được”, theo tôi là có, là rất rõ. Dịch bệnh đã tạo hoàn cảnh khắc nghiệt, để thử thách sức sáng tạo, khả năng đổi mới trong hình thức truyền dạy và tiếp thu kiến thức vốn quen thuộc qua hàng ngàn năm.

Thế giới này sẽ còn nhiều biến đổi cực đoan, về thiên tai, dịch dã, và những bất ổn khó lường. Mọi lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó có khoa học về giáo dục cần cuộc cách mạng, cần những kịch bản khác nhau cho mọi tình huống. Hệ sinh thái giáo dục đến lúc buộc phải đa dạng và thực tế hơn, đủ khả năng thích ứng với hoàn cảnh mới.

Chúng ta lo ngại về chất lượng dạy và học trực tuyến. Nhưng đó liệu vẫn là “chất lượng” theo thang đánh giá truyền thống vẫn dùng để thi cử, để chọn thủ khoa, để tuyển trường chuyên lớp chọn theo kiểu hiện nay, mặc dù hình thức học đã buộc phải thay đổi? Kiểu đánh giá “chất lượng” nặng về điểm số và thành tích, đã bị xã hội và ngay chính ngành giáo dục phê phán.

Giữa thời đại nhiều biến đổi gấp gáp này, đến lúc chúng ta không chỉ mải mê “đi tìm” triết lý giáo dục, mà còn rất cần những hệ sinh thái mới cho chiến lược “gõ đầu trẻ” một cách đa dạng, căn cơ, sáng tạo và hiệu quả. Chứ không phải những sáng tạo đơn lẻ của các thầy cô giáo.