Giới khoa học quốc tế chia rẽ trong việc cắt đứt quan hệ với khoa học Nga

Trong khi hàng loạt nước trong Liên minh châu Âu cắt đứt mối quan hệ khoa học với Chính phủ Nga, vẫn có những cơ quan khoa học tiếp tục hợp tác cụ thể thông qua các chương trình nghiên cứu.

Viện Khoa học và công nghệ Skolkovo (Skoltech) ở ngoại ô Matxcơva – Ảnh: ARCHELLO

CERN, Tổ chức Nghiên cứu hạt nhân châu Âu, là một trong những trung tâm nghiên cứu khoa học lớn nhất và có uy tín nhất trên thế giới, đặt trụ sở tại Thụy Sĩ.

Trong một phiên họp đặc biệt vào ngày 8-3, đại diện từ 23 quốc gia thành viên của CERN đã bỏ phiếu đình chỉ tư cách “quan sát viên” của Nga, cấm đại diện của nước này tham dự các cuộc thảo luận của Hội đồng quản lý CERN.

Tuy nhiên, Hội đồng quản lý CERN không trục xuất hơn 1.000 nhà khoa học Nga, những người chiếm khoảng 8% nghiên cứu quốc tế của CERN.

Ông John Ellis, nhà vật lý lý thuyết từ Đại học Kings College London, người làm việc tại CERN trong hơn 40 năm, lưu ý CERN từng không trục xuất các nhà khoa học Nga khi Liên Xô đưa quân vào Tiệp Khắc vào năm 1968 hoặc Afghanistan vào năm 1979.

Theo trang tin khoa học Science.Org, Ủy ban châu Âu đã đình chỉ sự tham gia của Nga trong chương trình Horizon Europe. Đây là chương trình ​​nghiên cứu khoa học tiên tiến kéo dài 7 năm của Liên minh châu Âu.

Ngoài ra, hội đồng nghiên cứu khoa học của các nước Pháp, Đức, Ý và Hà Lan cũng đã ngừng hợp tác với Nga.

Năm 2011, Nga đã ký một thỏa thuận sẽ trả cho Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) 300 triệu USD để giúp thành lập Viện Khoa học và công nghệ Skolkovo (Skoltech), một trường đại học nghiên cứu bằng tiếng Anh ở ngoại ô Matxcơva.

Một ngày sau khi Tổng thống Vladimir Putin bắt đầu chiến dịch quân sự tại Ukraine, ngày 25-2, MIT cũng đã giải thể quan hệ đối tác với Viện Skoltech của Nga.

Tuy nhiên, bên cạnh việc ngừng hợp tác về mặt khoa học với chính quyền Nga, nhiều tổ chức khoa học châu Âu vẫn tiếp tục hợp tác với các nhà khoa học Nga thông qua từng chương trình nghiên cứu cụ thể.

Tuần trước, Liên minh Thiên văn quốc tế (IAU) đã bác bỏ đơn thỉnh cầu của các nhà thiên văn Ukraine về việc cấm các nhà thiên văn Nga tham gia các hoạt động của IAU.

Chủ tịch IAU, bà Debra Elmegreen, đã viết trong một email ngày 1-3 cho ông Yaroslav Yatskiv, chủ tịch Hiệp hội Thiên văn học Ukraine: “Đó chắc chắn sẽ là một tuyên bố chính trị, điều mà IAU không thể làm. IAU được thành lập ngay sau Thế chiến I để gắn kết các đồng nghiệp lại với nhau. Vì vậy, chúng tôi không muốn chia rẽ họ bằng cách quyết định hỗ trợ ai dựa trên những gì chính phủ của họ đang làm”.

Lò phản ứng nhiệt hạch ITER thử nghiệm ở Pháp hiện cũng không có kế hoạch trục xuất Nga, vốn là thành viên chính thức của một trong những hợp tác khoa học lớn nhất thế giới.

Đại diện Bộ Giáo dục Anh cũng khuyên các trường đại học thành viên của mình xem xét hợp tác với Nga trong từng trường hợp cụ thể, và đưa ra tuyên bố: “Chúng tôi không ủng hộ việc tẩy chay hoàn toàn”.

Mặc dù Đức đang có lập trường cứng rắn, cắt nguồn tài trợ cho các nhà nghiên cứu ở Nga, ông Peter-André Alt, chủ tịch Hội nghị Hiệu trưởng các trường đại học Đức, đã khuyến khích các nhà khoa học mở các kênh liên kết hoạt động không chính thức.