Trung Quốc tính toán gì khi đề xuất bán máy bay J-10CE cho Colombia?

Giới quan sát quốc phòng trên thế giới gần đây đã chú ý tới việc Trung Quốc đề xuất bán 2 phi đội máy bay chiến đấu J-10CE tiên tiến cho Colombia , với mức giá 40 triệu USD mỗi chiếc.

Máy bay chiến đấu J-10CE (Ảnh: AVIC).

Trung Quốc ngày 14/5 đề nghị bán 2 phi đội máy bay chiến đấu đa năng J-10CE cho Colombia, nơi đang rất cần thay thế toàn bộ lực lượng tiêm kích của mình.

Với tối đa 24 máy bay cùng các điều khoản tài chính linh hoạt, Trung Quốc không chỉ nhắm đến một hợp đồng thương mại mà còn thể hiện tham vọng địa chính trị sâu rộng tại khu vực Mỹ Latinh, được ví là “sân sau” của Mỹ.

Đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh Tổng thống Colombia Gustavo Petro thực hiện chuyến thăm cấp cao tới Bắc Kinh , nơi ông gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình . Cuộc gặp gỡ giữa nhà lãnh đạo hai nước và các cuộc đàm phán diễn ra sau khi máy bay chiến đấu Trung Quốc trong biên chế Không quân Pakistan bắn hạ các tiêm kích của Ấn Độ như Rafale của Pháp, Su-30MKI (Nga).

Truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng đưa tin, Bắc Kinh và Colombia đã ký thỏa thuận ngày 14/5, đánh dấu việc Bogota chính thức tham gia Sáng kiến Vành đai, Con đường (BRI).

Không quân Colombia hiện phụ thuộc vào đội máy bay chiến đấu Kfir do Israel chế tạo, được mua từ những năm 1980. Những chiếc Kfir, dù được nâng cấp vào thập niên 2000 với radar và hệ thống điện tử hiện đại, đã gần hết vòng đời hoạt động. Theo Defense News, chi phí bảo trì Kfir ngày càng tăng, trong khi khả năng tác chiến của chúng không còn đáp ứng yêu cầu chiến tranh hiện đại. Với ngân sách quốc phòng hạn chế, khoảng 3,5 tỷ USD mỗi năm theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) , Colombia buộc phải tìm giải pháp thay thế tiết kiệm nhưng hiệu quả.

Ngoài ra, Colombia cũng đang đối mặt với các thách thức an ninh nội địa, bao gồm chống tội phạm ma túy và các nhóm vũ trang phiến loạn. Máy bay chiến đấu không chỉ cần đảm bảo phòng thủ trên không mà còn hỗ trợ các chiến dịch không kích chính xác. Trong bối cảnh đó, đề xuất của Trung Quốc với J-10CE – một máy bay đa năng, giá cả phải chăng – xuất hiện đúng thời điểm.

J-10CE: Sức mạnh và lợi thế cạnh tranh

J-10CE, do Tập đoàn Hàng không Thành Đô phát triển, là phiên bản xuất khẩu của máy bay J-10C. Theo Janes, J-10CE hiện sở hữu các đặc điểm nổi bật sau: (i) Thiết kế khí động học; cánh delta và cánh mũi tăng cường khả năng cơ động trong chiến đấu trên không; (ii) sử dụng động cơ WS-10B (Trung Quốc) hoặc AL-31FN (Nga), đạt tốc độ Mach 1.8 và tầm chiến đấu 1.930km với bình nhiên liệu phụ; (iii) công nghệ tàng hình một phần; vật liệu composite giảm tiết diện radar, giúp khó bị phát hiện hơn so với máy bay chiến đấu Kfir (Israel); (iv) tích hợp tên lửa không đối không PL-15, tên lửa chống hạm và bom dẫn đường chính xác; (v) mỗi chiếc J-10CE có giá khoảng 40-50 triệu USD, thấp hơn đáng kể so với F-16 (60-70 triệu USD) hay Gripen (80 triệu USD).

So với các đối thủ phương Tây, máy bay J-10CE không chỉ rẻ hơn mà còn đi kèm các gói tài chính linh hoạt như vay ưu đãi hoặc trả chậm – một chiến lược Trung Quốc thường áp dụng để thu hút các nước đang phát triển, theo Diplomat. Đối với Colombia, đây là yếu tố hấp dẫn khi nguồn ngân sách quốc phòng bị hạn chế.

Tính toán chiến lược của Trung Quốc

Tổng thống Colombia Gustavo Petro bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh ngày 14/5 (Ảnh: Xinhua).

Thứ nhất, mở rộng ảnh hưởng ở Mỹ Latinh. Mỹ Latinh từ lâu được xem là “sân sau” của Mỹ, nơi các nhà cung cấp vũ khí phương Tây Lockheed Martin (F-16), Saab (Gripen), Dassault (Rafale) thống trị. Tuy nhiên, Trung Quốc đang tìm cách thay đổi hiện trạng khi đã đầu tư hơn 200 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng ở Mỹ Latinh thông qua Sáng kiến BRI. Việc chào bán máy bay chiến đấu J-10CE cho Colombia là bước đi tiếp theo nhằm mở rộng ảnh hưởng từ kinh tế sang quốc phòng. Colombia, một đồng minh thân cận của Mỹ, là mục tiêu chiến lược.

Nếu Bogota chấp nhận J-10CE, có thể tạo tiền lệ cho các nước khác trong khu vực như Peru hay Ecuador, cân nhắc mua vũ khí Trung Quốc. Foreign Policy nhận định, một hợp đồng thành công với Colombia sẽ nâng cao uy tín của Trung Quốc như một nhà cung cấp vũ khí đáng tin cậy, đồng thời làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ.

Thứ hai, thách thức sự thống trị của phương Tây. Thị trường vũ khí toàn cầu trị giá hàng trăm tỷ USD mỗi năm, Trung Quốc chỉ chiếm 5% thị phần, so với 35% của Mỹ, theo SIPRI. Việc xuất khẩu J-10CE là giải pháp để Bắc Kinh nâng cao vị thế. Pakistan, khách hàng đầu tiên của J-10CE, đã chứng minh hiệu quả thực chiến của máy bay này trong vụ đụng độ với máy bay Rafale (Pháp) của Ấn Độ ngày 7/5 vừa qua. Thành công này giúp J-10CE giành được sự chú ý từ các nước như Ai Cập và Sudan (châu Phi).

Bằng cách chào bán J-10CE cho Colombia với giá 40 triệu USD/chiếc, Trung Quốc không chỉ cạnh tranh về giá mà còn thể hiện khả năng cung cấp công nghệ tiên tiến. Đây là thông điệp gửi đến các nhà sản xuất phương Tây: Trung Quốc không còn là nhà cung cấp vũ khí giá rẻ, mà là đối thủ ngang tầm.

Thứ ba, củng cố quan hệ song phương với Colombia. Chuyến thăm của Tổng thống Petro đến Bắc Kinh không chỉ bàn về quốc phòng mà còn bao gồm các thỏa thuận thương mại, đầu tư. Theo Global Times, Trung Quốc cam kết hỗ trợ Colombia xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông và năng lượng. Giới chuyên gia cho rằng đề xuất J-10CE là một phần của gói hợp tác toàn diện nhằm thu hút Colombia vào quỹ đạo của Bắc Kinh.

Hơn nữa, Trung Quốc hiểu rằng Colombia đang tìm cách đa dạng hóa quan hệ đối ngoại để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Việc mua J-10CE sẽ là bước đi biểu tượng thể hiện sự độc lập chiến lược của Bogota. Tuy nhiên, điều này cũng đặt Colombia vào thế khó khi phải cân nhắc nguy cơ làm căng thẳng quan hệ với Mỹ.

Thách thức đối với Colombia

Mặc dù J-10CE có nhiều lợi thế, việc tích hợp máy bay Trung Quốc vào không quân Colombia không hề đơn giản khi đối diện một số thách thức sau: Trước hết là sự khác biệt công nghệ. Không quân Colombia hiện sử dụng các hệ thống phương Tây, từ radar đến vũ khí, vốn không tương thích với J-10CE. Theo Aviation Week, việc chuyển đổi sang nền tảng Trung Quốc đòi hỏi đầu tư lớn vào đào tạo phi công, kỹ thuật viên và cơ sở hạ tầng bảo trì. Quá trình này có thể mất 3-5 năm và tiêu tốn hàng trăm triệu USD.

Hai là rủi ro địa chính trị. Colombia là một trong những “đồng minh thân cận” nhất của Mỹ ở khu vực sân sau Mỹ Latinh, nhận được hàng tỷ USD viện trợ quân sự từ Washington. Việc mua J-10CE có thể bị xem là động thái xa rời Mỹ, dẫn đến nguy cơ bị giảm viện trợ hoặc trừng phạt ngầm. Ngoài ra, các nước láng giềng như Brazil hay Chile, vốn sử dụng máy bay phương Tây, có thể phản ứng tiêu cực nếu Colombia chuyển sang vũ khí Trung Quốc.

Ba là độ tin cậy, hỗ trợ hậu mãi. Dù J-10CE đã chứng minh năng lực ở Pakistan, Trung Quốc chưa có kinh nghiệm cung cấp hỗ trợ hậu mãi dài hạn ở Mỹ Latinh. Theo Defense News, các nước mua vũ khí Trung Quốc thường phàn nàn về thiếu phụ tùng thay thế, dịch vụ bảo trì chậm trễ. Với Colombia, nơi không quân cần duy trì hoạt động liên tục để đối phó với các mối đe dọa nội địa, đây là rủi ro đáng kể.

Đề xuất trên của Trung Quốc đã làm nóng thị trường quốc phòng Colombia. Các nhà cung cấp phương Tây nhanh chóng hành động để giữ Bogota trong quỹ đạo của họ. Tập đoàn Lockheed Martin (Mỹ) đề xuất cung cấp F-16 Block 70 cho Colombia với các gói nâng cấp radar và vũ khí tiên tiến. Tuy nhiên, giá thành cao, chi phí vận hành khiến F-16 khó cạnh tranh về mặt tài chính. Hãng Saab (Thụy Điển) đề nghị bán Gripen E/F, một máy bay đa năng với chi phí vòng đời thấp hơn F-16. Saab cũng sẵn sàng chuyển giao công nghệ để Colombia tự bảo trì.

Tập đoàn Rosoboronexport (Nga) dù ít khả năng do lệnh trừng phạt, vẫn có thể chào bán MiG-35 với giá cạnh tranh. Tuy nhiên, hạn chế về hậu cần khiến Nga khó chiếm ưu thế. Trung Quốc, với lợi thế giá cả cạnh tranh và điều khoản tài chính linh hoạt, vẫn là đối thủ đáng gờm. Tuy nhiên, các nhà cung cấp phương Tây có lợi thế về mối quan hệ lâu dài và hệ thống tương thích với không quân Colombia.

Tác động tiềm tàng đối với khu vực

Nếu Colombia đồng ý mua J-10CE của Trung Quốc sẽ có ảnh hưởng sâu rộng đến cán cân quyền lực ở Mỹ Latinh.

Thứ nhất, tạo tiền lệ cho vũ khí Trung Quốc. Nếu Colombia chọn J-10CE, các nước khác trong khu vực có thể cân nhắc vũ khí Trung Quốc. Hiện Peru và Bolivia đã bày tỏ sự quan tâm đến các nền tảng quốc phòng giá rẻ của Trung Quốc như xe tăng VT-4 và máy bay không người lái (UAV). Một hợp đồng thành công với Colombia sẽ mở ra thị trường mới cho Bắc Kinh.

Thứ hai, gia tăng căng thẳng địa chính trị. Sự hiện diện của vũ khí Trung Quốc ở Colombia có thể làm gia tăng căng thẳng với Mỹ và các đồng minh trong khu vực. Brazil, quốc gia sử dụng Gripen, có thể xem đây là mối đe dọa tiềm tàng, dẫn đến cuộc chạy đua vũ trang cục bộ.

Thứ ba, thay đổi chiến lược quốc phòng khu vực. Việc Colombia đa dạng hóa nguồn cung vũ khí có thể khuyến khích các nước Mỹ Latinh khác làm điều tương tự. Điều này làm suy yếu sự thống trị của phương Tây, đồng thời tăng cường vị thế của Trung Quốc như một đối tác quốc phòng thay thế.

Đề xuất bán J-10CE cho Colombia là “nước cờ” táo bạo của Trung Quốc, kết hợp giữa lợi ích kinh tế và tham vọng địa chính trị. Với giá cả cạnh tranh, điều khoản tài chính linh hoạt, Bắc Kinh nhắm đến việc mở rộng ảnh hưởng ở Mỹ Latinh, thách thức sự thống trị của phương Tây, củng cố quan hệ với Bogota. Tuy nhiên, Colombia phải đối mặt với những thách thức lớn, từ tích hợp công nghệ đến rủi ro ngoại giao.

Quyết định cuối cùng của Bogota sẽ định hình không chỉ tương lai của không quân nước này mà còn ảnh hưởng đến cán cân quyền lực trong khu vực. Dù chọn J-10CE hay tiếp tục hợp tác với phương Tây, Colombia đang đứng trước ngã rẽ chiến lược, nơi mỗi lựa chọn đều đi kèm cơ hội và rủi ro.

Đối với Trung Quốc, đây là cơ hội để chứng minh rằng họ không chỉ là một cường quốc kinh tế mà còn là một thế lực quốc phòng đáng gờm.