Giáo dục lạc hậu, trì trệ sẽ kéo theo rất nhiều hệ luỵ
“ Tuyển sinh đại học bằng hình thức xét tuyển học bạ cũng có ưu điểm, tuy nhiên cần làm chặt chẽ để ngăn chặn tiêu cực”, Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn nói.
Sau buổi làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo vào ngày 6/5 vừa qua, vấn đề “ Học thật, thi thật, nhân tài thật” trở thành mục tiêu mà Thủ tướng Phạm Minh Chính đặt ra cho ngành.
Những ngày qua, ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ được các chuyên gia giáo dục bày tỏ sự đồng tình, ủng hộ cao. Bởi chỉ khi nào việc học đi vào thực chất, ngành Giáo dục và xã hội nói không với “ Bệnh thành tích”, học thi bằng chính thực lực thì mới có thể cung ứng được nguồn nhân lực có chất lượng, phục vụ nhu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới.
Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Xuân Hãn, giảng viên cao cấp Trường Đại học Quốc gia Hà Nội. (Ảnh NVCC)
Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam về vấn đề này, Giáo sư – Tiến sĩ Khoa học Nguyễn Xuân Hãn, giảng viên cao cấp Trường Đại học Quốc gia Hà Nội phân tích: “Thủ tướng đặt ra mục tiêu Học thật, thi thật, nhân tài thật’ đối với ngành giáo dục là điều vô cùng cần thiết. Đặc biệt trong hoàn cảnh giáo dục hiện nay.
Đối với nền giáo dục của mỗi đất nước, chỉ cần thay đổi một chút là có thể thay đổi cả đất nước. Việc xác định được mục tiêu hướng đến các chữ ‘thật’ cho nền giáo dục được xem là định hướng đúng đắn khi sự phát triển của xã hội phải được chứng minh bằng thực lực và những giá trị thật”.
Giáo dục được xem là quốc sách hàng đầu của một quốc gia, nguồn gốc quyết định sự thành bại, phát triển của một đất nước bởi vì kết quả của giáo dục, đào tạo chính là con người.
Thực tế minh chứng rằng khi chúng ta xem xét, so sánh sự phát triển của các quốc gia trên thế giới. Phần lớn, các quốc gia phát triển đều có sự ưu tiên, đầu tư cho giáo dục. Ngược lại, các quốc gia kém phát triển thường có nền giáo dục lạc hậu, trì trệ hoặc phát triển chưa đồng bộ.
Để lấy ví dụ cho sự quan trọng của một nền giáo dục trong tiến trình phát triển của một đất nước, Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn dẫn câu nói của ông Nelson Mandela (Tổng thống đầu tiên của Cộng hòa Nam Phi): “Để phá hủy bất kỳ quốc gia nào không cần phải sử dụng đến bom nguyên tử hoặc tên lửa tầm xa. Chỉ cần hạ thấp chất lượng giáo dục và cho phép gian lận trong các kỳ thi của sinh viên. Bệnh nhân c.hết dưới bàn tay của các bác sĩ của nền giáo dục đấy. Các tòa nhà sụp đổ dưới bàn tay của các kỹ sư của nền giáo dục đấy. T.iền bị mất trong tay của các nhà kinh tế và kế toán của nền giáo dục đấy. Công lý bị mất trong tay các thẩm phán của nền giáo dục đấy. Sự sụp đổ của giáo dục là sự sụp đổ của một quốc gia”.
Kết quả của giáo dục, đào tạo chính là con người, mà nhân sự lại quyết định đến sự hưng thịnh của quốc gia, dân tộc.
Muốn thực hiện được mục tiêu lớn “Học thật, thi thật, nhân tài thật” theo Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn cần phải thực hiện một cách đồng bộ, triệt để, cùng vào cuộc của cả xã hội. Lấy ví dụ đơn cử như việc tuyển sinh đại học bằng hình thức xét tuyển học bạ.
Video đang HOT
Thực tế cho thấy, năm 2021, số lượng trường và tỷ lệ chỉ tiêu xét tuyển kết quả học bạ trung học phổ thông nhiều hơn những năm trước, thậm chí có trường tăng đến 30-40% so với các năm trước.
Năm nay, xét tuyển học bạ đang trở thành xu thế tuyển sinh của nhiều trường đại học. Việc sử dụng hình thức tuyển sinh này mang đến nhiều cơ hội trúng tuyển hơn cho các thí sinh, cũng như giảm áp lực khi thi tốt nghiệp trung học phổ thông.
Sử dụng kết quả có sẵn trong năm học làm cơ sở xét tuyển, phương thức xét tuyển học bạ được xem là có nhiều ưu điểm và đang trở thành lựa chọn số 1 cho nhiều thí sinh ở thời điểm hiện tại.
Tuy nhiên, ý kiến dư luận đang cho rằng, nếu sử dụng hình thức xét tuyển học bạ để tuyển sinh đại học trở nên phổ biến thì việc chạy điểm “ làm đẹp” học bạ để được trúng tuyển đúng nguyện vọng sẽ xảy ra và đó chính là biểu hiện của tiêu cực trong giáo dục.
Theo Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn: “Việc tuyển sinh đại học bằng hình thức xét tuyển học bạ cũng là một phương án với nhiều ưu điểm.
Tuy nhiên để không xảy ra những tiêu cực trong giáo dục thì cần thực hiện một cách nghiêm túc ngay dưới các cơ sở giáo dục.
Thầy cô, nhà trường phải là những người tiên phong dạy thật. Như thế thì học sinh mới tiếp thu được những kiến thức thật, có giá trị học thật. Triển khai tổ chức các kỳ thi phải nghiêm túc, chặt chẽ. Như vậy mới có những kỳ thi thật. Đào tạo đầu vào nghiêm ngặt thì đầu ra mới có những nhân tài thật”.
Nền giáo dục Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng cũng tồn tại không ít tiêu cực như sửa điểm, “làm tròn” điểm thi, “làm đẹp” học bạ… Chính vì vậy, để thực hiện đúng yêu cầu của Thủ tướng cho toàn ngành giáo dục, Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn cho rằng: “Phải thực hiện chuẩn xác, chính xác từ những con số nhỏ nhất trong nhà trường ở các cấp phổ thông. Học bạ phải chính xác, phải ‘thật’ thì mới có thể dùng để xét tuyển có kết quả chất lượng.
Việc thực hiện mục tiêu ‘Học thật, thi thật, nhân tài thật’ có thể thực hiện được toàn diện nhưng phải được triển khai nghiêm túc, loại bỏ những chạy đua, tiêu cực trong thi cử. Có như vậy, chất lượng nhân tài mới thật, giá trị giáo dục thực lực mới được nâng cao”.
Học sinh đam mê học, tự học và tìm thấy niềm vui mới gọi là giáo dục thật sự
Một khi căn bệnh ngụy thành tích vẫn còn được nuôi dưỡng ở những cá nhân, tổ chức giáo dục thì chúng ta không thể mong có học thật, thi thật, nhân tài thật.
Trong suốt hơn 1 tháng qua, yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về vấn đề "học thật, thi thật, nhân tài thật" đã được đưa ra bàn luận và nhận được sự đồng thuận cao trong xã hội.
Đây là điều dễ hiểu bởi giáo dục không chỉ là công việc trong phạm vi của nhà trường mà đó là lĩnh vực liên quan đến toàn dân, là mối quan tâm chung của toàn xã hội.
"Thực tế, chủ trương "dạy thật, học thật" không phải là một nội dung mới mà đã được phổ biến trong nhiều năm nay. Nhưng vấn đề ở đây chính là giữa chủ trương và việc áp dụng thực tiễn chưa có sự tương đồng", đó là trăn trở của Thầy giáo Ngô Thành Nam - cố vấn hỗ trợ học tập của Microsoft, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Khai Nguyên khi chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam về câu chuyện học thật, thi thật hiện nay.
Theo quan điểm của thầy giáo Ngô Thành Nam, cần phải thay đổi tư duy và tạo được sự thống nhất về tư duy giáo dục trong xã hội. (Ảnh: NVCC)
Theo quan điểm của thầy Nam, dạy thật, học thật và nhân tài thật có mối quan hệ biện chứng với nhau. Muốn học sinh học thật thì người thầy cũng phải dạy thật, từ đó mới có nhân tài thật.
Nhân tài thật không thể có được nếu dạy và học thiếu trung thực. Chúng ta không thể mong mỏi có được nền giáo dục dạy thật, học thật, nhân tài thật khi căn bệnh thành tích vẫn còn được nuôi dưỡng ở từng cá nhân, từng tổ chức hoạt động trong lĩnh vực giáo dục.
Có thể thấy, để đạt được yêu cầu của Thủ tướng thì công tác giáo dục cần làm triệt để, thực chất ở nhiều yếu tố, bộ phận, nhân sự liên quan, bởi lẽ nếu chỉ bắt đầu từ mỗi Bộ Giáo dục và Đào tạo hay các Sở Giáo dục, Nhà trường...đều không thể làm được.
Thầy Ngô Thành Nam cho rằng, muốn đưa chủ trương "dạy thật, học thật" đi vào thực tiễn, áp dụng vào môi trường giáo dục thì cần phải thực hiện triệt để, nghiêm túc 6 vấn đề sau:
Thứ nhất , cần phải thay đổi về tư duy giáo dục. Theo thầy Nam, đây là điều cần thay đổi đầu tiên nhưng cũng là điều khó thực hiện nhất. Bởi lẽ, tư duy đồng nhất giữa dạy và học gắn với văn bằng đã đi sâu vào tư tưởng của chúng ta trong một thời gian quá dài.
"Tư duy này dẫn đến hậu quả là bệnh thành tích tồn tại nhiều năm qua và dường như ngày càng trở nên trầm kha và khó chữa khỏi. Do đó tư duy cần thay đổi bắt đầu từ những người đưa ra chính sách giáo dục đến các cơ quan, cá nhân thực thi và cả người thụ hưởng chính sách ấy.
Chúng ta cần quan tâm nhiều hơn đến lợi ích người học, cần giúp các em hiểu rằng, việc học là để phục vụ cho công việc, cuộc sống trong tương lai chứ không phải để lấy văn bằng. Muốn vậy, khi xây dựng chính sách giáo dục, chúng ta cần xác định rõ mục tiêu, triết lý của giáo dục.
Từ đó, công tác giáo dục cần lấy những điều này làm kim chỉ nam hoạt động. Bên cạnh đó, các nhà trường cũng cần minh bạch, trung thực ngay từ khâu quản lý và xem đó như một trong những giá trị cốt lõi hướng đến. Bản thân người dạy cũng cần dạy thật để làm gương cho chính học trò, phụ huynh của mình", thầy Ngô Thành Nam khẳng định.
Thứ hai , cần phải tăng cường quyền tự chủ cho các trường học. Việc tự chủ không chỉ ở khía cạnh tài chính mà cả về chương trình giảng dạy, nhân sự,... Trao quyền tự chủ sẽ tạo điều kiện, cơ hội và cũng là yêu cầu để các trường nâng cao chất lượng, tạo điều kiện học thật cho học sinh của mình, từ đó tạo nên giá trị của thực học.
Thực hiện được yêu cầu này, sự phân biệt giữa trường công lập và tư thục sẽ giảm dần, từ đó, phụ huynh có thêm nhiều sự lựa chọn môi trường học tập. Mỗi nhà trường sẽ không ngừng cải thiện chất lượng dạy và học để góp phần vào sự phát triển chung nền giáo dục nước nhà.
Thứ ba , sự thay đổi về cơ chế quản lý cũng là một yếu tố thúc đẩy việc học và dạy đi vào thực chất.
Theo thầy giáo Ngô Thành Nam, các nhà quản lý giáo dục cần thiết lập quy trình, kế hoạch quản lý, đ.ánh giá thực chất, toàn diện, tránh việc chỉ căn cứ vào báo cáo trên giấy tờ. Việc đ.ánh giá cần căn cứ dựa trên tình hình thực tế để ghi nhận sự tiến bộ, không cào bằng giữa các trường.
Điều này cũng cần thực hiện tương tự với phạm vi nhỏ hơn là nhà trường. Cần tránh tạo ra áp lực thành tích khiến các lãnh đạo buộc giáo viên, học sinh tạo ra thành tích ảo.
Thứ tư , cần thực hiện nghiêm túc việc cải tiến chương trình giáo dục. Nội dung chương trình giáo dục cần hướng nhiều hơn đến việc phát triển năng lực và phẩm chất, làm sao giúp người học có thể vận dụng những gì đã học cho công việc tương lai.
Muốn vậy, thay vì dạy học sinh nội dung suy nghĩ (what to think) và nội dung học (what to learn), việc giáo dục nên hướng vào cách suy nghĩ (how to think) và cách học (how to learn).
Thứ năm , cần phải thay đổi cách thức và nội dung đ.ánh giá. Nếu đ.ánh giá chỉ tập trung vào các bài kiểm tra, xem điểm số như thước đo duy nhất năng lực học tập của học sinh dễ dẫn tới học vẹt, học tủ. Quá trình giáo dục là sự phát triển lâu dài, nên việc đ.ánh giá cần thực hiện xuyên suốt để ghi nhận đầy đủ, chính xác.
Do vậy, hình thức đ.ánh giá cũng cần được phong phú hóa hơn. Tùy theo điều kiện, nội dung giáo dục có thể lựa chọn cho mình hình thức đ.ánh giá phù hợp, đó có thể là đ.ánh giá bằng kết quả đầu ra, đ.ánh giá quá trình,...
Điều này sẽ kéo theo việc thay đổi phương pháp giáo dục của nhà trường, của giáo viên làm sao để người học thật sự hứng thú với việc học, xem việc học như là nhu cầu, thay vì là nhiệm vụ.
"Tại trường Khai Nguyên của chúng tôi, với mong muốn tạo ra một môi trường học tập hạnh phúc, ý nghĩa và đặc biệt mỗi học sinh đều cảm thấy mình có giá trị, chúng tôi luôn tạo mọi cơ hội để học sinh được khơi gợi tiềm năng cũng như tạo điều kiện mỗi học sinh được học tập theo khả năng của mình.
Việc đ.ánh giá học sinh cũng được thực hiện toàn diện xuyên suốt quá trình học tập, không chỉ căn cứ vào bài kiểm tra ở một thời điểm nhất định", Thầy Nam cho biết.
Thứ sáu là phải tạo được sự thống nhất trong tư duy giáo dục. Đây là một yêu cầu vô cùng quan trọng, mỗi cá nhân trong xã hội phải có nhận thức đúng đắn về mục tiêu học tập. "Học thật, thi thật" không phải là nhiệm vụ riêng của Bộ Giáo dục và Đào tạo, cũng không phải là yêu cầu riêng với các cơ sở giáo dục mà cần sự thay đổi đồng bộ về tư duy giáo dục trong xã hội.
Gia đình đóng vai trò không nhỏ trong cách học, kết quả học tập của học sinh. Nhà trường cần tránh ru ngủ phụ huynh bằng các điểm số. Thực tế nhiều năm nay, không ít phụ huynh vẫn còn quan niệm môn chính, môn phụ để rồi gượng ép con cái mình học tập thay cho ước mơ của chính mình. Phụ huynh cần thấu cảm với năng lực của con cái để có sự đồng hành thay vì gây áp lực học tập cho các em.
Chỉ khi học sinh học bằng đam mê, sở thích của bản thân thì các em mới tự mình học hỏi, đào sâu và hạnh phúc với con đường học tập của mình.
'Học thật, thi thật, nhân tài thật' phải tiên phong thay đổi từ lãnh đạo Bản thân người dạy không thật khiến người học không thật, lãnh đạo không thật khiến cấp dưới không thật. Trong buổi làm việc mới đây ngày 6/5 với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có những yêu cầu đối với ngành về cấc vấn đề tồn đọng, mang tính cấp bách, cần thiết cho...
