Gây thiệt hại trăm tỉ đồng, được đề nghị án treo?

Gây thiệt hại cho ngân sách hơn 135 tỉ đồng, nhưng cả 11 bị cáo trong vụ án liên quan đến cựu Chủ tịch Tập đoàn dược phẩm Vimedimex đều được đề nghị cho hưởng án treo.

Vì sao?

TAND TP.Hà Nội đang nghị án kéo dài vụ án sai phạm về đấu giá đất liên quan đến bị cáo Nguyễn Thị Loan, cựu Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tập đoàn dược phẩm Vimedimex (viết tắt Tập đoàn Vimedimex). Theo cáo trạng, bị cáo Loan cùng 10 bị cáo khác đã có hành vi “vi phạm quy định về đấu giá tài sản” hoặc “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” khi tổ chức và tham gia đấu giá hơn 16.000 m ² đất tại H.Đông Anh (Hà Nội), dẫn tới thiệt hại hơn 135 tỉ đồng cho ngân sách.

Các bị cáo trong vụ án liên quan đến bị cáo Nguyễn Thị Loan, cựu Chủ tịch Tập đoàn Vimedimex. Ảnh PHÚC BÌNH

Tại phần tranh luận, đại diện Viện KSND TP.Hà Nội (VKS) đề nghị hình phạt tù với 11 bị cáo, nhưng tất cả đều được hưởng án treo, thấp nhất 9 tháng, cao nhất 36 tháng. Điều này rất hiếm gặp, bởi 100% bị cáo trong một vụ án cùng được đề nghị cho hưởng án treo, hơn nữa đây còn là vụ án gây thiệt hại hàng trăm tỉ đồng của nhà nước. Vì sao đại diện VKS lại đề nghị như vậy, liệu đề nghị này có được HĐXX chấp nhận?

Án treo hay án giam đều phải đúng quy định

Ông Trương Việt Toàn, nguyên thẩm phán, Phó chánh tòa hình sự, TAND TP.Hà Nội, cho rằng việc VKS đề nghị cho tất cả bị cáo trong một vụ án được hưởng án treo “là không có gì bất thường”. Ông lấy ví dụ, năm 2017, TAND TP.Hà Nội từng xét xử vụ án Hà Văn Thắm (cựu Chủ tịch HĐQT OceanBank) và đồng phạm, đã tuyên hơn 30 bị cáo hình phạt tù nhưng cho hưởng án treo. Bởi thế, vấn đề không nằm ở chỗ bao nhiêu người án treo, bao nhiêu người án tù giam, mà quan trọng là có đúng quy định pháp luật, có đủ điều kiện hay không.

Trong vụ án liên quan đến cựu Chủ tịch Vimedimex, bị cáo Loan và 8 bị cáo bị truy tố tội vi phạm quy định về hoạt động bán đấu giá tài sản, theo quy định tại khoản 2 điều 218 bộ luật Hình sự (khung hình phạt cao nhất đến 5 năm tù); 2 bị cáo còn lại bị truy tố tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, theo quy định tại khoản 3 điều 360 bộ luật Hình sự (khung hình phạt cao nhất đến 12 năm tù).

Theo ông Toàn, trường hợp bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ thuộc khoản 1 điều 51 bộ luật Hình sự (thành khẩn khai báo, khắc phục hậu quả, có thành tích xuất sắc trong công tác hoặc sản xuất…), HĐXX có thể áp dụng hình phạt ở khung liền kề (thấp hơn) của điều luật mà bị cáo bị truy tố. Đồng thời, nếu mức án không quá 3 năm tù và bị cáo có nhân thân tốt, có nhiều tình tiết giảm nhẹ, HĐXX có thể cho bị cáo được hưởng án treo.

“Mấu chốt đặt ra, đó là những người được đề nghị hoặc tuyên án treo có đủ những điều kiện vừa nêu hay không. Nếu đủ, một hay toàn bộ bị cáo được hưởng án treo là điều hết sức bình thường”, ông Toàn khẳng định.

Trở lại vụ án, tại bản luận tội của mình, đại diện VKS ghi nhận cả 11 bị cáo đều có nhiều tình tiết giảm nhẹ. Trong số này, bị cáo Nguyễn Thị Loan có tới 3 tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 điều 51 bộ luật Hình sự, gồm: tự nguyện khắc phục hậu quả (điểm b), đạt nhiều thành tích trong quá trình điều hành hoạt động kinh doanh của tập đoàn (điểm v) và gia đình có công với cách mạng khi chồng là tử sĩ (điểm x). Ngoài ra, bị cáo còn có tình tiết giảm nhẹ khác theo quy định tại khoản 2 của điều luật này.

Tương tự, 2 bị cáo ở nhóm tội thiếu trách nhiệm, là các cán bộ thuộc Sở TN-MT TP.Hà Nội, cũng được ghi nhận có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 điều 51 bộ luật Hình sự, gồm thành khẩn khai báo, đạt thành tích xuất sắc trong quá trình công tác hoặc tự nguyện khắc phục hậu quả…

Đảm bảo thận trọng, khách quan

Trao đổi thêm về vụ án, luật sư (LS) Nguyễn Thị Kim Vinh, Đoàn LS TP.HCM, nguyên thẩm phán TAND tối cao, cho biết điều 65 bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rất rõ về án treo. Theo đó, khi xử phạt tù không quá 3 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì tòa án cho hưởng án treo.

Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao cũng ban hành tới 2 nghị quyết, gồm Nghị quyết 02/2018 và Nghị quyết 01/2022 (sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 02/2018), nhằm hướng dẫn áp dụng thống nhất điều luật trên.

Theo quy định tại bộ luật Hình sự và hướng dẫn tại nghị quyết, người bị xử phạt tù có thể được xem xét cho hưởng án treo khi có đầy đủ 5 điều kiện. Một là bị xử phạt tù không quá 3 năm. Hai là người phạm tội (ngoài lần phạm tội này) chấp hành chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân ở nơi cư trú, nơi làm việc. Ba là có từ 2 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trở lên, trong đó có ít nhất 1 tình tiết quy định tại khoản 1 điều 51 và không có tình tiết tăng nặng quy định tại khoản 1 điều 52 bộ luật Hình sự. Bốn là có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giám sát, giáo dục. Năm là người phạm tội có khả năng tự cải tạo và việc cho họ hưởng án treo không gây nguy hiểm cho xã hội; không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Cùng với các trường hợp được hưởng án treo, nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao cũng nêu rõ các trường hợp không được hưởng án treo. Điển hình như người phạm tội là người chủ mưu, cầm đầu, ngoan cố chống đối, dùng thủ đoạn xảo quyệt, có tính chất chuyên nghiệp, lợi dụng chức vụ quyền hạn để trục lợi, cố ý gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Hoặc người thực hiện hành vi phạm tội bỏ trốn và đã bị các cơ quan tiến hành tố tụng truy nã hoặc yêu cầu truy nã.

LS Vinh cho hay án treo là chế định về pháp luật hình sự có lợi cho người phạm tội, nhằm thể hiện sự khoan hồng trong chính sách pháp luật của Nhà nước. Để được hưởng án treo, người phạm tội phải có đủ các điều kiện chặt chẽ như đã nêu. Vì thế, khi xem xét, quyết định cho bị cáo hưởng án treo, tòa án phải xem xét thận trọng, khách quan, bảo đảm việc cho hưởng án treo đúng quy định pháp luật.

Với vụ án gây thiệt hại cho ngân sách hàng trăm tỉ đồng, nhiều người băn khoăn khi đại diện VKS đề nghị cho cả 11 bị cáo được hưởng án treo là điều dễ hiểu. Tuy vậy cần hiểu rằng, để đưa ra đề nghị nêu trên, chắc chắn VKS phải căn cứ vào các quy định pháp luật chứ không thể tùy tiện. Tương tự, trong bản án sẽ tuyên tới đây, dù chấp nhận đề nghị này hay không, HĐXX cũng sẽ cân nhắc, đánh giá toàn diện hồ sơ vụ án, áp dụng các quy định pháp luật như đã đề cập, để đưa ra phán quyết của mình.