Đòn bẩy phát triển kinh tế tập thể trong bối cảnh mới
Kinh tế tập thể, hợp tác xã không chỉ góp phần tích cực vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo mà còn làm thay đổi bộ mặt nông thôn các địa phương trên địa bàn tỉnh Gia Lai.
Áp dụng cơ giới hoá trong sản xuất và thu hoạch tại Hợp tác xã Nông nghiệp Chư A Thai, huyện Phú Thiện, Gia Lai. Ảnh: Hoài Nam/TTXVN
Để tiếp tục phát huy vai trò của kinh tế tập thể, hợp tác xã, tỉnh Gia Lai đã tăng cường công tác định hướng phát triển, xây dựng cơ chế – chính sách, tập chung mọi nguồn lực. Từ đó, tạo đòn bẩy để kinh tế tập thể, hợp tác xã nâng cao chất lượng hoạt động, phát triển bền vững trong bối cảnh mới.
Hiệu quả từ mô hình hợp tác xã kiểu mẫu
Từ khi chuyển đổi sang mô hình hợp tác xã kiểu mới năm 2016, Hợp tác xã Nông nghiệp Chư A Thai, xã Ia Ke, huyện Phú Thiện đã có những bước đột phá trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Qua đó, đã tạo liên kết sản xuất được hơn 215 ha lúa nước 2 vụ, trong đó có 140 ha lúa chất lượng cao theo tiêu chuẩn VietGAP; cung ứng giống, vật tư nông nghiệp và tập huấn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật sản xuất cho nông dân trên địa bàn. Bình quân mỗi năm, Hợp tác xã Nông nghiệp Chư A Thai đã cung ứng ra thị trường từ 300 – 400 tấn gạo chất lượng cao thương hiệu “Gạo Phú Thiện” cho người tiêu dùng trong và ngoài tỉnh.
Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc Hợp tác xã Nông Nghiệp Chư A Thai – Phạm Ngọc Nghĩa chia sẻ, từ khi chuyển đổi mô hình hoạt động, hợp tác xã đã chủ động ứng dụng, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, tạo việc làm mới giúp nâng cao thu nhập cho các thành viên.
Đặc biệt, vừa qua, hợp tác xã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chọn xây dựng Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mẫu giai đoạn 2022-2025, do đó, thời gian tới, hợp tác xã sẽ đẩy mạnh liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị lúa gạo chất lượng cao để mở rộng thị trường tiêu thụ. Đồng thời, tập trung đầu tư nâng cấp dây chuyền thiết bị chế biến gạo, bao bì nhãn mác và chuyển đổi số trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm gạo chất lượng cao.
Cùng bắt tay liên kết sản xuất theo quy mô lớn gắn với ứng dụng công nghệ hiện đại nhằm tăng năng suất, chất lượng, giá trị cho các sản phẩm nông nghiệp, góp phần nâng cao thu nhập cho xã viên chính là mục tiêu mà Hợp tác xã Sản xuất, Thương mại, Dịch vụ và Du lịch Ia Mơ Nông, huyện Chư Păh đang theo đuổi.
Ông Lê Văn Thanh, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất, Thương mại, Dịch vụ và Du lịch Ia Mơ Nông cho biết, Hợp tác xã hiện có 9 thành viên với 27 tổ liên kết ở các xã Ia Mơ Nông, Ia Ka, Ia Nhin, Nghĩa Hòa, Ia Phí, thị trấn Ia Ly (huyện Chư Păh) và xã Ia Yok (huyện Ia Grai) canh tác khoảng 800 ha cà phê, chanh dây và sầu riêng. Bình quân mỗi tháng, Hợp tác xã cung cấp cho Công ty TNHH Quicornac (Khu Công nghiệp Trà Đa, thành phố Pleiku) từ 400-500 tấn chanh dây.
“Hiện tại, nhiều doanh nghiệp đang kết nối, tìm hiểu để liên kết với đơn vị xây dựng vùng nguyên liệu sầu riêng, chanh dây và cà phê xuất khẩu. Vì vậy, hợp tác xã đang ưu tiên nhiệm vụ xây dựng mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý cho 200 ha sầu riêng và 200 ha chanh dây theo tiêu chuẩn chất lượng. Ngoài ra, Hợp tác xã còn tập trung vốn đầu tư mua máy múc dịch chanh dây, xây dựng kho lạnh bảo quản chanh dây, sầu riêng…” – ông Thanh cho biết thêm.
Còn những hạn chế
Video đang HOT
Hiện nay, hầu hết các hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã được chuyển đổi, tổ chức lại theo Luật Hợp tác xã năm 2012. Các hợp tác xã được chuyển đổi đã có những bước đột phá trong sản xuất kinh doanh, tăng cường tự chủ, phát huy nội lực và phương thức sản xuất theo hướng liên doanh, liên kết giúp nâng cao giá trị và ổn định đầu ra cho sản phẩm, góp phần nâng cao thu nhập cho các thành viên. Tuy nhiên, hoạt động của mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập.
Theo ông Nguyễn Thế Hùng, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Gia Lai, những năm trước đây, để chạy đua với tiêu chí nông thôn mới, vận dụng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước nên không ít hợp tác xã được thành lập ồ ạt, hoạt động không thực chất. Sau khi triển khai thực hiện Luật Hợp tác xã năm 2012, một số hợp tác xã hoạt động không hiệu quả đã được giải thể. Tuy nhiên, đến thời điểm này, tỉnh vẫn còn 23 hợp tác xã chưa được chuyển đổi và 46 hợp tác xã ngừng hoạt động.
“Qua rà soát, tỉnh hiện có 377 hợp tác xã, 2 liên hiệp hợp tác xã và 504 tổ hợp tác; tuy nhiên, trong số này chỉ có khoảng 24% hợp tác xã hoạt động hiệu quả. Nguyên nhân hoạt động của các hợp tác xã chưa tốt là do quy mô nhỏ, lĩnh vực hoạt động hạn chế, sức cạnh tranh sản phẩm kém; lúng túng trong định hướng và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý còn yếu… Chưa kể, một số địa phương chưa thật sự quan tâm đến việc đổi mới hình thức kinh tế này, do đó, chưa đáp ứng được kỳ vọng của xã viên, người dân chưa thật tin tưởng, cuốn hút với mô hình hợp tác xã kiểu mới.” – ông Nguyễn Thế Hùng cho hay.
Cũng theo chia sẻ của Phó Trưởng phòng Tài chính-Kế hoạch huyện Phú Thiện – Võ Quốc Trung, nhìn chung hoạt động sản xuất của 31 hợp tác xã và 10 mô hình nông hội trên địa bàn đều chưa phát huy được hiệu quả về kinh tế, do cơ sở vật chất lạc hậu, quy mô nhỏ, chưa có sự liên kết hợp tác lẫn nhau. Bên cạnh đó, trình độ năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và chất lượng dịch vụ mà các hợp tác xã cung cấp cho thị trường chưa đáp ứng được nhu cầu.
Nâng cao hiệu quả hoạt động
Nhằm củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của kinh tế tập thể, hợp tác xã, tỉnh Gia Lai đang chỉ đạo các địa phương tập trung triển khai tốt Nghị quyết số 20/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.
Theo ông Nguyễn Công Sơn, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Chư Păh cho biết, giai đoạn 2021-2025, địa phương sẽ cố gắng vận dụng hợp lý các cơ chế, chính sách của Nhà nước để hỗ trợ cho các hợp tác xã hoạt động hiệu quả, tạo chuỗi liên kết giữa người dân, hợp tác xã và doanh nghiệp. Đặc biệt, sẽ giao cho các hợp tác xã làm chủ các dự án, từ đó tạo đòn bẩy phát triển, nâng cao giá trị các sản phẩm chủ lực của địa phương như cà phê, chanh dây, sầu riêng…
“Đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh tế tập thể, hợp tác xã trong giai đoạn mới là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt mà huyện Phú Thiện hết sức quan tâm. Ngành nông nghiệp huyện đã phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành tại địa phương thường xuyên hỗ trợ cho người dân và các hợp tác xã những loại giống mới chất lượng; tập huấn, chuyển giao ứng dụng khoa học – kỹ thuật; xây dựng các sản phẩm OCOP; xây dựng vùng nguyên liệu có quy mô và chất lượng đáp ứng yêu cầu liên kết giữa người dân, hợp tác xã với doanh nghiệp trong và ngoài địa phương; qua đó phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế, khắc phục những tồn tại, hạn chế”, ông Bùi Trọng Thành, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Phú Thiện cho biết.
Để triển khai tốt Nghị quyết số 20-NQ/TW, tỉnh Gia Lai dự kiến hỗ trợ hơn 84 tỷ đồng để phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã.
Sản phẩm OCOP 4 sao “Gạo Phú Thiện” của Hợp tác xã Nông nghiệp Chư A Thai, huyện Phú Thiện, Gia Lai. Ảnh: Hoài Nam/TTXVN
Với mục tiêu đến cuối năm 2023, tỉnh Gia Lai có khoảng 382 hợp tác xã, trên 500 tổ hợp tác, 3 liên hiệp hợp tác xã với 33% cán bộ quản lý hợp tác xã có trình độ từ cao đẳng trở lên, 48% giám đốc hợp tác xã được đào tạo sơ cấp nghề; trên 8,5 % hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, tiêu thụ nông sản và 30% hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị.
“Bên cạnh các nguồn vốn đầu tư của trung ương, tỉnh Gia Lai sẽ ưu tiên các nguồn lực khuyến khích phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã kiểu mới; trong đó, đặc biệt tạo điều kiện cho các hợp tác xã tiếp cận thuận lợi các nguồn vốn vay; đẩy mạnh phối hợp với các dự án trong và ngoài nước hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực quản lý điều hành.
Thời gian tới, Liên minh Hợp tác xã tỉnh sẽ phối hợp với các ban, ngành, địa phương giải quyết dứt điểm các hợp tác xã ngưng hoạt động trong thời gian dài nhưng chưa giải thể thuộc diện vướng mắc có thể xử lý được. Điều này sẽ tạo đòn bẩy để kinh tế tập thể, hợp tác xã nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động và phát triển bền vững trong bối cảnh mới” – ông Nguyễn Thế Hùng, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Gia Lai khẳng định.
Đổi mới, nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể - Bài 1: Phát triển đa dạng mô hình kinh tế
Kinh tế tập thể vẫn có xu hướng phát triển qua từng giai đoạn và đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế thị trường.
Tuy nhiên, sau nhiều năm thực hiện chính sách đổi mới, kinh tế tập thể vẫn chưa tạo ra bước đột phá nào do vướng nhiều nút thắt.
Sau 20 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khoá IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trên địa bàn TP Hồ Chí Minh đạt được nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, thực tế hoạt động của các hợp tác xã, tổ hợp tác vẫn còn không ít điểm nghẽn cần được khơi thông để kinh tế tập thể phát huy hết vai trò, đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển chung của nền kinh tế.
Công nhân Hợp tác xã nông nghiệp Phước Thịnh sơ chế rau trước khi đóng gói, xuất bán cho các siêu thị lớn tại thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: Minh Hưng/TTXVN
Bài 1: Phát triển đa dạng mô hình kinh tế
Kinh tế tập thể đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc cơ cấu lại sản xuất, thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân. Sau 20 năm đổi mới và phát triển, kinh tế tập thể Tp.Hồ Chí Minh đã có những bước tiến đáng kể với nhiều mô hình đa dạng từ tổ hợp tác, hợp tác xã đến các liên hiệp hợp tác xã.
Nhiều mô hình phát triển
Tp.Hồ Chí Minh hiện có 2.800 tổ hợp tác, 704 hợp tác xã đăng ký hoạt động và 8 liên hiệp hợp tác xã, tăng 1.691 tổ hợp tác, 363 hợp tác xã và 4 liên hiệp hợp tác xã so với thời điểm năm 2002. Tổng số thành viên tham gia các mô hình kinh tế tập thể là 51.000 thành viên với tổng số lao động thường xuyên là 22.000 người. Vốn sản xuất kinh doanh bình quân của khu vực kinh tế tập thể đạt 23.000 tỷ đồng, tăng gấp 17,3 lần so với năm 2002; tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn khu vực kinh tế tập thể đạt 9.500 tỷ đồng tăng gấp 15,34 lần so với năm 2002.
Không chỉ gia tăng về số lượng, thời gian qua, các hợp tác xã đã linh động, nhạy bén tìm hướng đi mới nhằm phát triển hoạt động của đơn vị. Hợp tác xã Cần Giờ Tương Lai (huyện Cần Giờ) xuất phát từ Tổ hợp tác Cầu Bà Chín (2012) với 9 tổ viên, diện tích sản xuất 12,1 ha chủ yếu nuôi tôm sú và tôm thẻ chân trắng. Từ định hướng phát triển nông nghiệp đô thị của huyện Cần Giờ và Tp.Hồ Chí Minh, năm 2019, tổ hợp tác được phát triển thành Hợp tác xã Nông nghiệp - Thương mại - Dịch vụ- Đầu tư và Xây dựng Cần Giờ Tương Lai với 32 thành viên, tổng vốn điều lệ 8 tỷ đồng, chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, thương mại, dịch vụ du lịch.
Sau khi thành lập, hợp tác xã đã xây dựng và phát triển một cơ sở chế biến các loại thuỷ sản với công suất 2 tấn/ngày; một cơ sở chế biến tổ chim yến công suất 3kg/ngày. Song song với chế biến, hợp tác xã cũng xây dựng 3 điểm trưng bày, phục vụ kinh doanh các sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc trưng của hợp tác xã.
Bà Nguyễn Thị Mộng Trinh, Trưởng phòng Kinh doanh Hợp tác xã Cần Giờ Tương Lai cho biết: Sau hơn 2 năm hoạt động, hợp tác xã đã xây dựng được chuỗi liên kết cung ứng và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệpvới các hộ dân sản xuất nông sản sạch, xây dựng được thương hiệu các sản phẩm đặc sản của Cần Giờ. Hợp tác xã đã phát huy vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mô hình kinh tế tập thể tạo nên chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm, giải quyết một phần khó khăn trong sản xuất nông nghiệp cho người dân trên địa bàn, và sản xuất ra sản phẩm chất lượng, sạch mà người tiêu dùng đang hướng tới và sử dụng.
Với lợi thế của địa phương về điều kiện tự nhiên, nguồn nguyên liệu, chủ thể sản xuất, Hợp tác xã Cần Giờ Tương lai định hướng xây dựng mô hình kinh tế tập thể trở thành mô hình điểm của huyện Cần Giờ. Mục tiêu là nâng cao giá trị sản phẩm, tăng thu nhập, góp phần cải thiện đời sống vật chất, giảm nghèo, giải quyết việc làm, an sinh xã hội, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tổ chức lại sản xuất và phát huy nguồn lực cộng đồng.
Cũng đi lên từ tổ hợp tác, Hợp tác xã Tuấn Ngọc (thành phố Thủ Đức) ban đầu chỉ có 7 thành viên với diện tích canh tác vẻn vẹn 1 ha các loại rau thuỷ canh. Đến năm 2018 nhận thấy nhu cầu tiêu thụ rau thuỷ canh ngày càng tăng, tổ hợp tác đã mở rộng diện tích lên 5 ha và thành lập Hợp tác xã vào năm 2019. Từ năm 2021 đến nay Hợp tác xã Tuấn Ngọc đã tăng diện tích sản xuất lên 10ha, đa dạng hoá các loại rau, cung ứng cho chuỗi siêu thị Saigon Co.op, Bách hoá xanh và các cửa hàng rau sạch của Tp.Hồ Chí Minh.
Ông Lâm Ngọc Tuấn, Giám đốc Hợp tác xã Tuấn Ngọc cho biết, từ khi hình thành tổ hợp tác cho đến khi phát triển thành hợp tác xã và mở rộng diện tích sản xuất, hợp tác xã luôn nhận được sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương trong việc giới thiệu đầu mối tiêu thụ. Bên cạnh đó, các sở, ngành Tp.Hồ Chí Minh cũng thường xuyên hỗ trợ thông qua các chương trình đào tạo, triển lãm giới thiệu sản phẩm nông nghiệp, hướng dẫn truyền thông và xây dựng thương hiệu cho hợp tác xã.
Vẫn nhiều nút thắt
Kinh tế tập thể vẫn có xu hướng phát triển qua từng giai đoạn và đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, sau nhiều năm thực hiện chính sách đổi mới, kinh tế tập thể vẫn chưa tạo ra bước đột phá nào do vướng nhiều nút thắt.
Bà Nguyễn Thị Mộng Trinh, nêu thực tế, các hợp tác xã nói chung, hợp tác xã nông nghiệp nói riêng vẫn đang gặp không ít khó khăn, thách thức cả về cơ chế lẫn thị trường cho sản phẩm. Theo đó, để phát triển lâu dài, hợp tác xã tập trung phát triển sản phẩm sạch, có chứng nhận an toàn thực phẩm, hợp tác xã cũng đã đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 4 sao, nhưng việc tiếp cận, khả năng nhận diện của người tiêu dùng với các sản phẩm có chứng nhận chưa cao. Do đó, các sản phẩm dù được đầu tư bài bản về chất lượng vẫn khó cạnh tranh với các sản phẩm khác ngoài thị trường.
Hợp tác xã cũng chưa có quỹ đất là tài sản của hợp tác xã hay quỹ đất công ích do Nhà nước cho thuê để bố trí xây dựng các hoạt động dịch vụ, sản xuất, kinh doanh. Hầu hết diện tích đất hợp tác xã sử dụng hiện tại là đất thuê lại, dẫn đến chi phí phát sinh cho các hoạt động cao và không ổn định.
Vốn đầu tư cho xây dựng các hạng mục công trình ban đầu cũng là vấn đề của rất nhiều hợp tác xã do sản xuất, chế biến theo tiêu chuẩn đòi hỏi phải có nhà xưởng, dây chuyển máy móc hiện đại với kinh phí không hề nhỏ.
Cùng quan điểm, ông Lâm Ngọc Tuấn phân tích, mặc dù có chính sách phát triển kinh tế tập thể và phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao song việc xây dựng các công trình như nhà kính, nhà lồng và các công trình phụ trợ trên đất nông nghiệp vẫn rất khó khăn. Về đất đai, hiện tại hợp tác xã phải thuê đất của tư nhân để sản xuất chứ thành phố không có quỹ đất nông nghiệp cho thuê. Đồng nghĩa với việc hợp tác xã phải trả t.iền thuê đất cao và thường chỉ thuê được trong thời gian ngắn từ 3 - 5 năm, rất khó để đầu tư cơ sở sản xuất lâu dài.
Ông Phạm Văn Luỹ, quyền Chủ tịch UBND huyện Bình Chánh cho biết, huyện hiện có 32 hợp tác xã đăng ký hoạt động theo Luật Hợp tác xã nhưng số hợp tác xã đang hoạt động thực tế chỉ có 20 hợp tác xã; số còn lại tạm ngưng hoặc ngưng hoạt động.
Ở tất cả xã, thị trấn trên địa bàn đều có hợp tác xã nông nghiệp đăng ký hoạt động, tuy nhiên, số hợp tác xã làm ăn có hiệu quả còn ít, quy mô hoạt động hợp tác xã còn nhỏ. Hầu hết các hợp tác xã sản xuất kinh doanh còn đơn điệu, manh mún; chưa chủ động mở rộng hình thức kinh doanh theo hướng đa ngành, đa nghề; chưa có hình thức liên doanh, liên kết, khả năng huy động vốn còn hạn chế, chất lượng sản phẩm chưa cao, sức cạnh tranh trên thị trường còn yếu. Một số hợp tác xã từ khi thành lập đến nay vẫn chưa có khả năng đi vào hoạt động kinh doanh do cơ sở vật chất chưa đầy đủ, thiếu vốn kinh doanh.
Giải cơn khát vốn cho hợp tác xã Được ví như huyết mạch để lưu thông nhưng việc tiếp cận nguồn vốn lại gặp khó khăn và trở thành điểm nghẽn tại nhiều hợp tác xã. Nông dân thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước thu hoạch táo trồng trong mô hình nhà lưới. Ảnh minh họa: Nguyễn Thành/TTXVN Dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ nhưng số lượng hợp...
