Độc đáo những món ăn chế biến từ mắc nhung

Phù Yên có nhiều món ăn độc đáo, lạ miệng, những ai đã từng được thưởng thức sẽ khó có thể quên.

Trong đó, phải kể đến món rau cải mèo xào gừng ngọt lịm; cá suối Tấc rán nguyên con; châu chấu ruộng chiên giòn và đặc biệt là các món ăn được chế biến từ mắc nhung (quả đắng).

Mắc nhung tươi, sạch được bà con thu hái sau vụ lúa mùa.

Cuối tháng 10, mùa mắc nhung trên nương bắt đầu rộ. Theo các cụ cao niên, ở những vùng có khí hậu mát mẻ, như xã Tân Lang, Mường Do và các bản Suối Pai, Suối Nhúng của xã Huy Tường đa dạng và phong phú những loài rau tự nhiên, trong đó có mắc nhung. Đồng bào Mường, Dao nơi đây thường hái mắc nhung ở nương dong riềng hoặc vách đá dọc các bìa rừng. Loại cây này mọc tự nhiên, khi quả chín rụng xuống và phát triển thành cây non, mọc thành từng đám, leo quanh các thân cây, hoặc bò lan dưới mặt đất, càng chỗ đất ẩm gốc hoặc thân cây càng to, thì càng sai quả. Trên thân dây leo, những chùm quả mọng như chùm nho, bé bằng hạt đu đủ, ken đặc trong màu lá xanh thẫm.

Trước đây, bà con hái mắc nhung về dùng trong các bữa cơm hàng ngày. Mấy năm trở lại đây, khi nhiều người biết đến, loại quả này được bày bán khắp các chợ trong huyện. Xen kẽ giữa hàng rau, thịt, cá là những rổ tre, những chiếc sọt của đồng bào bày bán mắc nhung. Những chùm quả vừa độ chín tròn đều, béo múp, màu xanh đậm; quả già, chín hơn có màu cam hoặc đỏ thẫm, được bán với giá từ 150 – 200 nghìn đồng/kg. Mắc nhung chỉ có duy nhất một mùa trong năm, bảo đảm sạch, nên được nhiều người mua về chế biến trong bữa ăn cho gia đình.

Khi chế biến thành món ăn, mắc nhung có vị ngăm ngăm đắng, nhưng bùi, thơm ngậy, đậm đà. Phổ biến và hấp dẫn nhất là món cháo mắc nhung. Muốn có một bát cháo mắc nhung thơm ngon, trước hết phải chọn được mớ quả tươi, nhặt bỏ cuống, rửa sạch để ráo nước. Khi chế biến, cho chút dầu vào chảo nóng rồi cho thịt băm vào đảo đều tay, đến khi thịt vàng ươm, dùng bột gạo nếp dẻo pha với lượng nước vừa đủ, khuấy đều rồi đổ chung vào nồi nấu, thêm gia vị, bột nêm, nước mắm, gừng, hạt tiêu, rồi cho quả mắc nhung vào đảo. Khi nồi cháo sôi, bốc mùi thơm phức là chín.

Bát cháo mắc nhung thơm lừng, hấp dẫn.

Cháo mắc nhung bày lên mâm vừa là món khai vị và cũng là món chính trong bữa ăn. Những ngày gió mùa về, được thưởng thức bát cháo quả đắng vừa lành dạ, vừa no lâu lại vừa bổ dưỡng. Thực khách chỉ cần múc thìa cháo vào bát, rắc thêm chút rau mùi, thì là, chầm chậm thưởng thức, quả mắc nhung căng mọng, vỡ tan, nhần nhận đắng hòa với vị của thịt, của rau thơm, hạt tiêu… làm nên đủ vị đắng, cay, mặn, ngọt quyện vào nhau, tạo nên một món ăn đặc biệt hấp dẫn, khiến cho ai được một lần thưởng thức sẽ thật khó quên được hương vị của món ăn này.

Ngoài món cháo, mắc nhung còn được dùng trong chế biến món mọ, chỉ cần mắc nhung thêm chút gừng, trộn với thịt lợn băm, bột gạo nếp, gia vị, xâm xấp nước vừa đủ ngấm, túm vào lá chuối buộc chặt vùi trong tro bếp nóng, hoặc đồ khoảng 40 phút sẽ có món ăn sền sệt, ngăm ngăm đắng, thơm cay hấp dẫn và chấm với xôi rất hợp khẩu vị. Ngoài quả, ngọn non và lá mắc nhung già phơi khô cũng dùng để chế biến các món canh, hoặc nấu cháo ăn khá ngon.

Hương vị của những món ăn từ mắc nhung thật độc đáo và khó quên. Bởi vậy, những người con của Phù Yên đi xa khi trở về thăm quê đều mua mắc nhung để chế biến các món ăn mời bạn bè – những món ăn chân chất, mang hương vị riêng của vùng quê Phù Hoa giàu bản sắc văn hóa dân tộc.