Để học trò không còn ám ảnh kỷ luật
Nhiều tình huống “dở khóc, dở cười”, thậm chí là tức “tím mặt” vì học sinh; nhưng thay vì trách, phạt các nhà giáo đã chuyển hóa cảm xúc và áp dụng hình thức kỷ luật tích cực, giúp các em nhận ra khuyết điểm…
Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú Tiểu học Trung Chải (Sa Pa, Lào Cai). Ảnh: Sỹ Điền
Trách phạt và hiệu ứng ngược
Từ khi bước chân vào nghề dạy học, cô Phạm Thị Ngọc – giáo viên Toán, Trường THPT Hoàng Cầu (Đống Đa, Hà Nội) gặp không ít tình huống sư phạm. Nhưng cô đã “nhẫn” và chuyển hóa cảm xúc để giải quyết các tình huống theo hướng kỷ luật tích cực.
Cô Ngọc kể: “Trong tiết đầu tiên gặp mặt học sinh, sau khi được giáo viên chủ nhiệm giới thiệu với cả lớp, tôi nói về quy định sách vở, cách học. Khi quay lên bảng viết bài, tôi nghe thấy học sinh bên dưới nói: “Đồng bóng”. Thậm chí có hôm sau khi dành thời gian cho học sinh viết bài, tôi xóa bảng. Tuy nhiên có những học sinh lề mề không viết bài, chần chừ cho đến khi tôi xóa bảng thì nói: Ngáo à! Chưa xong đã xóa. Tôi cảm thấy bị xúc phạm, nhưng thay vì quát mắng, trách phạt hay yêu cầu học sinh viết bản kiểm điểm…, tôi coi như chưa nghe thấy gì.
Sau vài tiết dạy, tôi còn phát hiện, một số học sinh không thích học. Các em thể hiện ra mặt và luôn ở tư thế sẵn sàng “bật lại” giáo viên nếu bị nhắc nhở về ý thức học. Tôi đã nhẫn nại và vẫn quan tâm đến từng học trò. Sau ba tuần học, tôi cho học sinh làm bài kiểm tra để phân loại học lực.
Video đang HOT
Ngoài ra, tôi cho học sinh viết phiếu ý kiến: Cần gì ở giáo viên, nhu cầu của bản thân (đang ở trình độ nào?)… Từ phiếu ý kiến, tôi cảm nhận được tình cảm của các em dành cho tôi như thế nào – có yêu – có ghét… Khi đó, tôi cũng nói lên cảm xúc của mình khi bước chân vào lớp. Sau bài kiểm tra chất lượng đầu năm, tôi khen ngợi những học sinh tiến bộ, dù điểm vẫn dưới trung bình. Nhưng con đã vượt lên chính mình. Giờ đây, những học sinh trước kia luôn tìm cách “bật trả” đã tự giác học tập và có nhiều tiến bộ”.
Từ những tình huống thực tế và kinh nghiệm giải quyết, cô Ngọc nhận thấy: Trách phạt không mang lại hiệu quả như mong đợi, thậm chí có thể phản tác dụng nếu giáo viên cứng nhắc. Do đó, đòi hỏi giáo viên phải biết chuyển hóa cảm xúc. “Tôi rất tâm đắc với hình thức kỷ luật tích cực, điều đó không làm học sinh bị tổn thương, nhất là khi học trò ở tuổ.i “ẩm ương” và giúp các em nhận ra những khuyết điểm của mình”, cô Ngọc cho biết.
Cô – trò Trường Tiểu học Đông La (Đông Hưng, Thái Bình). Ảnh: Sỹ Điền
Kỷ luật tích cực, tại sao không?
Trước đây, mỗi giờ lên lớp của cô giáo Lê Thị Nếp – Trường Tiểu học và THCS Bắc Sơn (Hưng Hà, Thái Bình) thường gắn liền với cây thước dài hàng mét. Dưới áp lực của kiến thức, chương trình, phụ huynh học sinh và của chính bản thân, cô Nếp luôn muốn lớp mình phụ trách phải hoàn hảo, học sinh chăm ngoan và vâng lời. Cô đã đi theo lối mòn truyền thống: Muốn học sinh nền nếp phải siết chặt kỷ luật, kỷ cương. Muốn học sinh học bài và làm bài chăm chỉ phải kỷ luật những học sinh lười biếng. Muốn học sinh ngoan, đoàn kết, yêu thương thì kỷ luật những em hay gây gổ trong lớp và đặc biệt học sinh có thái độ “lồi lõm”.
Với mong muốn lớp mình phụ trách phải hoàn hảo, quy củ, cô Nếp còn đưa ra khẩu hiệu “kỷ luật là sức mạnh”. “La mắng: Có; Quát tháo: Có; Dọa nạt: Tất nhiên là có; Thậm chí có thể đán.h đòn nữa. Đổi lại tôi cũng gặt hái được một số thành công. Theo đó, học sinh đã vào lớp cô Nếp dù bướng mấy nhưng một thời gian sau cũng sẽ đâu vào đấy, răm rắp nghe theo lời của cô giáo” – cô Nếp kể chia sẻ, đồng thời nghĩ rằng mình đã đi đúng hướng. Nhưng đã có những phút cô đứng hình trên bục giảng khi nhận những phản ứng ngược từ học trò, những lườm nguýt, lẩm bẩm không rõ lời nhưng nội dung thì ai cũng hiểu… “Có những ức chế mà không thể nói bằng lời và những giọt nước mắt phải nuốt ngược vào trong” – cô Nếp kể lại và cho biết: Tôi không bao giờ được nghe những lời bộc bạch, tâm sự của học sinh. Các em cứ xa lánh và thu mình lại, xây một bức tường làm lá chắn.
Cô nhận ra rằng: Bạ.o hàn.h sẽ sinh ra bạ.o hàn.h. Khi cô thay những lời lẽ chỉ trích, phê phán học sinh bằng những lời động viên khen ngợi, các em trao niềm tin nhiều hơn, xóa đi khoảng cách cô – trò. “Kỷ luật tích cực tại sao không áp dụng? Thay đổi để được hạnh phúc. Tại sao không làm?” – cô Nếp đặt vấn đề, đồng thời cho biết: Tôi vẫn sử dụng cây thước trong mỗi bài giảng của mình nhưng bây giờ cách thức sử dụng nó đã khác hơn trước rất nhiều…
Theo GS.TS Đào Trọng Thi – nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, những hình thức kỷ luật như: Đuổi học, phê bình trước lớp, trước toàn trường, ghi sổ học bạ… từng gây ám ảnh với nhiều thế hệ học trò; thậm chí là phản tác dụng và gây ra những hệ lụy khôn lường. Rất mừng là những hình thức này đã được xóa bỏ, thay vào đó là kỷ luật tích cực. “Tôi rất tán thành với hình thức này – nhân văn và phù hợp với thực tiễn khách quan” – GS.TS Đào Trọng Thi nhấn mạnh, đồng thời trao đổi: Có thể áp dụng hình thức kỷ luật tích cực bằng cách trao cho học sinh cơ hội để sửa chữa (nếu mắc phải sai lầm). Qua đó, giúp các em tiến bộ và tránh những hệ lụy khôn lường.
GS.TS Đào Trọng Thi cho biết, Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT quy định, học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện sẽ được giáo dục hoặc xử lý kỷ luật theo các hình thức như: Nhắc nhở, hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp để các em khắc phục khuyết điểm; khiển trách, thông báo với cha mẹ học sinh nhằm phối hợp giúp đỡ học sinh khắc phục khuyết điểm… Xử lý kỷ luật phải hướng đến mục tiêu giúp học sinh tu dưỡng đạo đức và hoàn thiện nhân cách.
N.ữ sin.h t.ự t.ử: Dùng tài năng sư phạm để giáo dục sẽ hiệu quả hơn
Người thầy và nhà trường cần phải giáo dục học trò bằng 'ân và uy', đừng lạm dụng chữ 'uy' mà quên mất chữ 'ân', dùng tài năng sư phạm để giáo dục sẽ có hiệu quả hơn là dùng kỷ luật.
Nếu dùng biện pháp kỷ luật theo kiểu trừng phạt có thể khiến các em bên ngoài thì chấp nhận nhưng bên trong lại phản kháng, gây hậu quả khôn lường - SHUTTERSTOCK
Ở góc độ tâm lý, tiến sĩ Lê Minh Công, giảng viên Khoa Tâm lý học, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM, cũng nêu quan điểm, các quy định trong học đường phải xây dựng dựa trên đặc trưng tâm lý của lứa tuổ.i học sinh (HS). Mỗi lứa tuổ.i cần phải có các quy định riêng và phù hợp. Hơn thế, trong bối cảnh xã hội thay đổi, nội quy cũng cần phải thích hợp hơn, không thể lấy các quy chuẩn trước đây đem áp dụng tại thời điểm hiện tại.
"Các nội quy, quy định phải hướng đến mục đích tích cực, nhân văn. Vì thế, hãy cân nhắc triết lý xây dựng nội quy để áp dụng một cách phù hợp, hạn chế kỷ luật hành chính mà nên hướng đến các hình thức khen thưởng, khích lệ. Việc một HS bị nêu tên trước cờ có thể dẫn đến sự khủng hoảng, sang chấn trầm trọng đối với một HS có tâm lý yếu đuối.
Điều này có thể lý giải bởi trong lứa tuổ.i học trò, các em phát triển mạnh về ý thức bản thân, vì vậy, khi bị bêu xấu thường rất uất ức, khó chấp nhận. Hơn thế, trong tuổ.i này, các em chưa đủ trải nghiệm để có thể suy nghĩ thấu đáo và thường hành động theo cảm xúc nhất thời", tiến sĩ Công phân tích.
Ông Hoàng Anh Tú, phụ huynh có con học tại một trường trung học ở Hà Nội, cho rằng nội quy khi ban hành cần sự đồng thuận và ghi nhớ của HS chứ không thể chỉ như một văn bản cứng nhắc.
"Tôi nghĩ nhà trường và gia đình cần kết nối với nhau chặt chẽ hơn chứ không phải chia thành 2 chiến tuyến hoặc là đứng về phía nhau và coi HS như phía đối địch. Phải là tương tác 3 bên với cùng một mong muốn tốt lên cho cả 3 bên. Như trong chuyện vừa xảy ra, em HS sẽ không t.ự t.ử nếu như cha mẹ và thầy cô cùng lắng nghe lâu hơn, đối thoại với em nhiều hơn", ông Tú nhận định.
Tại Trường THPT Trương Định, Tiề.n Giang, ông Nguyễn Thanh Hải, Phó hiệu trưởng, nhìn nhận nội quy trường học bắt buộc phải dựa trên điều lệ trường phổ thông, nếu tự thêm vào những điều cấm hay hình thức xử lý thì cũng phải căn cứ và đặc thù từng địa phương, nhà trường, nhưng vẫn phải đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Chẳng hạn từ quy định "cho phép HS sử dụng điện thoại di động nếu được sự đồng ý của giáo viên", có trường đưa vào nội quy thành "cấm sử dụng điện thoại di động", là chưa đúng.
Kinh nghiệm ông Hải đưa ra là trước một vi phạm của học trò, cần tìm hiểu nguyên nhân để giải quyết linh hoạt, vì vi phạm do bất khả kháng khác với vi phạm do co.i thườn.g hoặc thói quen. Bởi vậy, giáo viên xử lý phải rất linh hoạt chứ không cứng nhắc theo văn bản. Nếu dùng biện pháp kỷ luật theo kiểu trừng phạt có thể khiến các em bên ngoài thì chấp nhận nhưng bên trong lại phản kháng, gây hậu quả khôn lường như có hành vi tiêu cực, cũng tuyệt đối không nên nêu vi phạm của các em trước tập thể.
Vụ hai na.m sin.h đặt máy quay lén n.ữ sin.h: Không nên đình chỉ học 1 năm Hội đồng kỷ luật Trường THPT Giồng Ông Tố (Q.2, TP.HCM) thống nhất mức kỷ luật đình chỉ học tập 1 năm học với 2 na.m sin.h đặt máy quay lén trong nhà vệ sinh nữ (Tuổ.i Trẻ ngày 9-12). Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng mức kỷ luật trên quá nặng. - PGS.TS Nguyễn Thị Kim Ngân (phó viện trưởng phụ...