Cơn ác mộng về ngọn ‘núi rác’ cao nhất Ấn Độ

Giới chức đang đau đầu tìm giải pháp cho hơn 3.000 “ núi rác” trên khắp Ấn Độ. Trong đó có “núi rác” lâu đời và cao nhất nước này – tương đương tòa nhà 18 tầng – nằm ở thành phố ven biển phía tây Mumbai.

Hơn 16 triệu tấn rác đã tạo thành những núi rác ở Deonar. Ảnh: BBC

Theo đài BBC (Anh), mỗi buổi sáng, Farrha Shaikh đều đứng trên đỉnh núi rác đã tồn tại hơn một thế kỷ ở Mumbai, chờ xe chở rác đến. Cô gái 19 tuổi này đã đến đây để tìm kiếm và nhặt rác ở những núi rác vùng ngoại ô Deonar từ khi còn nhỏ.

Farrha thường nhặt chai nhựa, thủy tinh và dây điện để bán trong các khu chợ phế liệu đang phát triển mạnh ở thành phố. Nhưng thứ cô muốn tìm nhất là những chiếc điện thoại di động hỏng. Cứ vài tuần, Farha lại tìm thấy một chiếc điện thoại di động “chết” trong đống rác. Sau đó, cô gom hết số tiền tiết kiệm ít ỏi của mình để sửa nó. Khi chiếc điện thoại bắt đầu “sống lại”, cô có thể dùng nó để xem phim, chơi điện tử, nhắn tin và gọi điện cho bạn bè.

Nhưng khi chiếc điện thoại lại “chết” sau vài ngày hoặc vài tuần, Farha tiếp tục mất kết nối với thế giới bên ngoài và trở lại những ngày làm việc dài, nhặt rác đem bán và tìm một chiếc điện thoại khác để mang đi sửa.

Những núi rác tại Deonar được tạo thành từ trên 16 triệu tấn rác. Hiện có 8 núi rác trải dài trên diện tích hơn 121 hecta và chúng được cho là những núi rác lớn nhất và lâu đời nhất tại Ấn Độ. Rác chất đống cao đến 36,5m. Thậm chí một hồ nước lớn đã hình thành ở phần rìa bên ngoài của núi rác và các khu ổ chuột đã mọc lên quanh đó.

Rác phân hủy thải ra khí độc như mêtan, hydro sunfua và carbon monoxide. Vào năm 2016, một bãi rác đã bốc cháy trong vài tháng khiến khói bao trùm ở hầu hết thành phố Mumbai. Theo một nghiên cứu năm 2011 của cơ quan quản lý ô nhiễm của Ấn Độ, các vụ cháy tại bãi rác tạo ra 11% số hợp chất độc hại, là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm không khí trong thành phố.

Núi rác lâu đời nhất ở Deonar của Mumbai cao bằng một tòa nhà 18 tầng. Ảnh: BBC

Nghiên cứu của một nhóm các nhà khoa học tại Trung tâm Khoa học và Môi trường (CSE), có trụ sở tại Delhi năm 2020 cho thấy có đến 3.159 núi rác, chứa 800 triệu tấn rác trên khắp Ấn Độ. Ở Mumbai, một vụ kiện đã kéo dài trong 26 năm nhằm đóng cửa bãi rác tại Deonar, nhưng tình trạng đổ rác tại đây vẫn tiếp diễn.

Những ngọn núi rác của Ấn Độ từ lâu đã trở thành vấn đề đau đầu với các quan chức và chính trị gia. Vào ngày 1/10, Thủ tướng Narendra Modi đã công bố chương trình vệ sinh quốc gia gần 13 tỷ USD, bao gồm thiết lập một số nhà máy xử lý nước thải để thay thế dần các bãi rác lộ thiên như ở Deonar.

Nhưng các chuyên gia vẫn tỏ ra hoài nghi về dự án này. Ông Siddharth Ghanshyam Singh, Phó Giám đốc chương trình tại CSE cho biết: “Nếu là ở các bãi rác nhỏ thì kế hoạch này có thể khả thi, nhưng rất khó để đưa ra giải pháp khắc phục cho những bãi rác với quy mô lớn như ở Deonar”.

Ông Dharmesh Shah, điều phối viên quốc gia của Liên minh Toàn cầu về Các giải pháp Thay thế đốt rác thải, một liên minh các nhóm ủng hộ giảm rác thải, cho rằng: “Phải thừa nhận rằng đây là một vấn đề rất đáng quan ngại, nhưng chúng ta phải chấp nhận rằng nếu sống trong những thành phố lớn như Mumbai hoặc Delhi thì phải sống chung với những núi rác như thế”.

Kể từ năm 2000, Ấn Độ đã thông qua các quy định yêu cầu các thành phố tự quản và xử lý chất thải. Tuy nhiên, hầu hết các bang chỉ có thể tuân thủ một phần quy định vì không có đủ nhà máy xử lý chất thải.

Những ngọn núi rác ở Deonar bốc cháy hồi tháng 3/2016. Ảnh: BBC

Mumbai, trung tâm thương mại, giải trí của Ấn Độ và là nơi sinh sống của khoảng 20 triệu dân, hiện chỉ có một nhà máy xử lý. Khu vực này hiện đang có kế hoạch xây dựng một nhà máy biến rác thải thành năng lượng tại Deonar. Ông Modi cho biết ông hy vọng kế hoạch này sẽ tạo ra những công việc làm mới và giúp thành phố “xanh” hơn. Tuy nhiên, kế hoạch này lại khiến những người nhặt rác như Farha lo lắng. Họ đã kiếm sống bằng nghề này suốt nhiều năm qua.

Thực tế là sau vụ hỏa hoạn hồi năm 2006, việc đi nhặt rác tại những núi rác này đã trở nên khó khăn hơn. Chính quyền địa phương đã tăng cường an ninh để ngăn chặn những người nhặt rác đến lùng sục các bãi rác và cấm họ đốt rác để lấy kim loại về bán với giá cao hơn.

Những người nhặt phế liệu cố gắng lẻn vào thường bị đánh đập, giam giữ và đuổi về. Nhưng một số đã hối lộ những người canh bãi rác hoặc vào nhặt rác trước khi lượng lượng bắt đầu tuần tra. Do vậy, hiện tình trạng này rất ít xảy ra tại các bãi rác ở Denoar.

Farha đã không tìm được chiếc điện thoại hỏng nào trong nhiều tháng qua. Cô phải hối lộ cho lính canh ít nhất 50 rupee (15.000 đồng) mỗi ngày để được vào nhặt rác tại các núi rác Deonar. Để lấy lại vốn, thậm chí cô đã nghĩ đến chuyện nhặt rác từ các bệnh viện điều trị COVID-19 ở thành phố hồi năm ngoái.

Nhưng gia đình khuyên Farha không nên nhặt rác thải độc hại do lo ngại cô mắc COVID-19. Vì vậy, cô đã phải tiếp cận những người nhặt rác mặc đồ bảo hộ để lấy rác nhựa về bán lại kiếm lời. Songnhững núi rác này sẽ sớm được thay thế bằng các nhà máy xử lý rác thải. Farha nói: “Không phải là bệnh tật, cái đói mới là thứ giết chết chúng tôi”.