Biden chật vật vá hình tượng Mỹ trong lòng châu Âu

Chuyến công du châu Âu của Biden báo hiệu Mỹ đã sẵn sàng trở lại trên trường quốc tế, nhưng vẫn chưa xóa bỏ được hoài nghi Trump gây ra.

Giới quan sát châu Âu nhận định lời kêu gọi của Joe Biden đối với các giá trị dân chủ chung, cùng cam kết “nước Mỹ đã trở lại”, là mục tiêu chính của ông khi đến châu Âu, trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên trên cương vị Tổng thống Mỹ.

Một nhà ngoại giao châu Âu giấu tên đánh giá những sự kiện Biden tham dự trong tuần qua với lãnh đạo G7, NATO và hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đều nhằm truyền tải và nhấn mạnh mục tiêu trên. “Tất cả đều được sắp xếp cẩn thận để gửi đi thông điệp rằng nước Mỹ đã trở lại với các nền dân chủ và cam kết lãnh đạo họ”, quan chức nói.

Theo bình luận viên Luke McGee và Nicole Gaouette của CNN , lập trường ủng hộ phương Tây, ủng hộ dân chủ này vô cùng quyến rũ đối với các lãnh đạo châu Âu, bao gồm nhiều người muốn tin rằng họ là đồng minh thân cận nhất của cường quốc số một thế giới. Thực tế rằng Biden đang mời gọi châu Âu tái xây dựng trật tự dân chủ cùng Washington là một viễn c ảnh hấp dẫn.

Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu trong cuộc họp báo tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Cornwall, Anh, hôm 13/6. Ảnh: AFP .

Thông điệp của Biden dường như đã được truyền tải thành công . Trong cả Hiến chương Đại Tây Dương Mới được Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Anh Boris Johnson nhất trí, cũng như tuyên bố chung của Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), tất cả các bên đều đồng ý rằng khi trật tự quốc tế dựa trên dân chủ phát triển trong bối cảnh thế giới mới, các quy tắc do phương Tây đặt ra “cần được cập nhật”.

“Chúng ta phải chứng minh cho thế giới, và chính người dân của chúng ta, thấy rằng nền dân chủ vẫn có thể thắng thế trước những thử thách của thời đại và đáp ứng nhu cầu của người dân”, Biden phát biểu tại trụ sở của NATO ở Brussels, Bỉ.

Các nhà ngoại giao châu Âu cho biết nhận thức mới về việc chủ nghĩa dân túy có thể trỗi dậy một lần nữa, tiềm ẩn nguy cơ cản trở hợp tác quốc tế và làm suy yếu nền dân chủ, đã thúc đẩy mong muốn đạt được thỏa thuận và kiến tạo những bước tiến “không thể đảo ngược”.

“Chúng tôi đã chứng kiến chuyện xảy ra với cuộc bầu cử Mỹ và biết rằng viễn cảnh đó cũng có thể xuất hiện tại nền dân chủ của chúng tôi. Chúng tôi nhận thức được rằng mọi thứ có thể hoàn toàn thay đổi trong hai năm hay 4 năm. Vì vậy, chúng tôi đang hợp tác để xây dựng một số điều không thể đảo ngược nhanh nhất có thể”, một nhà ngoại giao châu Âu giấu tên cho biết.

Tuy nhiên, các bình luận viên của CNN chỉ ra thực tế rằng bất chấp những mong muốn tốt đẹp, sự ổn định chính trị ở cả châu Âu và Mỹ sau 18 tháng tới vẫn chưa chắc chắn. Đây là thời gian Mỹ tổ chức bầu cử quốc hội giữa kỳ, trong khi Pháp, Đức và Bắc Ireland cũng tổ chức các cuộc bầu cử quan trọng. Một lý do nữa cho sự bất an là những khác biệt đáng kể trong ưu tiên về chính trị ở hai bờ Đại Tây Dương.

Sau tất cả những phát ngôn thân thiện và cam kết hợp tác, câu hỏi quan trọng vẫn là cách ứng phó của liên minh trong tình hình chính trị hiện nay. “Bàn ăn đã dọn sẵn, việc nấu nướng cũng bắt đầu, nhưng không ai biết mùi vị món ăn sẽ thế nào”, Tyson Barker, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ dưới thời cựu tổng thống Barack Obama, nhận định.

Theo Barker, chính quyền Biden “đã chấp nhận rằng hai bên sẽ có cách tiếp cận khác nhau với Trung Quốc”, nhưng chưa rõ Nhà Trắng sẽ làm gì nếu EU tiếp tục theo đuổi quan hệ kinh tế sâu sắc hơn với Bắc Kinh.

“Dựa trên thái độ của Washington với Bắc Kinh, điều đó có khả năng sẽ ảnh hưởng đến sự sẵn sàng của giới chức Mỹ khi làm việc với phía châu Âu trong các lĩnh vực công nghệ tương lai chủ chốt như trí tuệ nhân tạo, bởi Mỹ lo ngại hành vi trộm cắp sở hữu trí tuệ của Trung Quốc và vấn đề bảo mật”, Barker nhận định.

Về phía châu Âu, nhiệm kỳ tổng thống Mỹ của Donald Trump dường như cảnh tỉnh họ rằng EU nên theo đuổi các mục tiêu địa chính trị của riêng mình để đảm bảo sự độc lập với Washington, bao gồm xây dựng năng lực quốc phòng, hay giao thương với các nước như Trung Quốc và Nga.

Một vấn đề khác khiến châu Âu bận tâm là tranh cãi hậu Brexit về vấn đề Bắc Ireland. Theo Nghị định thư Bắc Ireland, một phần thỏa thuận Brexit giữa Anh với EU, Bắc Ireland vẫn phải tuân thủ quy định của thị trường chung EU và liên minh thuế quan, để tránh phải thiết lập “biên giới cứng” giữa vùng này và Cộng hòa Ireland. Tuy nhiên, chính phủ của Thủ tướng Johnson đang từ chối tuân thủ nghị định thư, do lo ngại Bắc Ireland sẽ thiếu thực phẩm, khi hàng hóa đưa từ Anh đến khu vực này phải đáp ứng tiêu chuẩn của EU.

Biden được cho là đã trao đổi “thẳng thắn” với Johnson rằng vấn đề này phải được giải quyết. EU, vốn tin rằng việc không thực hiện đầy đủ nghị định thư là vi phạm luật pháp quốc tế, đã ngụ ý rằng Tổng thống Mỹ ủng hộ lập trường của họ. Tuy nhiên, theo giới phân tích, nếu Biden công khai nghiêng về một bên, liên minh sẽ bị tổn hại ngay lập tức, khiến tiến trình mà tất cả đều mong muốn trở nên khó khăn hơn rất nhiều.

Trước những khác biệt giữa Mỹ và châu Âu, một nhà ngoại giao giấu tên đánh giá mục tiêu trong chuyến công du của Biden không phải là “giải quyết tất cả vấn đề trong một tuần”, mà là đặt nền móng cần thiết để các bên cùng ngồi vào bàn đàm phán, xử lý các vấn đề theo cách tiếp cận hợp tác thay vì đối đầu, tạo điều kiện đạt được tiến bộ.

Steven Blockmans, quyền giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách châu Âu tại Bỉ, bổ sung rằng dù các bên có thái độ chân thành, việc bắt tay vào làm có thể sẽ gặp nhiều khó khăn.

“Hiệu quả chuyến công du của Biden còn phụ thuộc vào khả năng của phương Tây trong việc biến những kết luận tại hội nghị thành sáng kiến cụ thể”, Blockmans nhận định, thêm rằng châu Âu cũng cần thời gian để lấy lại niềm tin vào Mỹ sau 4 năm Trump nắm quyền.

“Bất chấp mọi phát ngôn nồng ấm và cảm tình dành cho Mỹ hiện nay, giới lãnh đạo châu Âu hiểu rằng mối quan hệ được vun vén sau Thế chiến II đã không còn và cần thứ gì đó mới mẻ. Nói thẳng ra, điều này đồng nghĩa với việc giữ khoảng cách với Washington trong nhiều vấn đề quan trọng”, các bình luận viên của CNN nhận định.