Bệnh nặng thêm vì ‘thần dược’ trị ‘bách bệnh’

Corticoid là nhóm thuốc được sử dụng rộng rãi từ chữa xương khớp tới làm đẹp da, bệnh dị ứng…

dẫn đến tình trạng lạm dụng cortcoid gây nguy cơ suy tuyến thượng thận, trụy tim mạch và nguy hiểm đến tính mạng.

Nhập viện vì corticoid

Trường hợp của bệnh nhân Nguyễn T.M (77 tuổi, trú tại Cẩm Phả, Quảng Ninh) khám tại Bệnh viện Bãi Cháy do đau lưng nhiều kéo dài lan xuống hai chân, hạn chế vận động, mệt mỏi, ăn uống kém. Trước đó, bệnh nhân đã tự mua thuốc giảm đau có thành phần corticoid sử dụng một thời gian dài.

Kết quả xét nghiệm cho thấy tình trạng hạ Natri máu (chỉ số 114 mEq/L so với bình thường là 135 -145 mEq/L), cortisol thấp (63 nmol/l). Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị rối loạn điện giải, hạ Natri máu, suy tuyến thượng thận do sử dụng corticoid, đau lưng, đau khớp háng.

BS Trọng khám cho bệnh nhân M.

Hay trường hợp của ông Đỗ Văn Th. 57 tuổi, quê Thái Bình đau hai đầu gối, đi lại khó khăn nên ông được mọi người mách mua thuốc trên mạng có chứa giảm đau corticoid về uống.

Sau 2 tháng, mặt ông Th phù tích nước, dừng thuốc là chân lại đau. Trên da xuất hiện các điểm tím thâm nhưng không tìm ra nguyên nhân. Đến khi đi viện khám, bác sĩ chẩn đoán ông bị suy tuyến thượng thận do lạm dụng thuốc điều trị bệnh xương khớp.

Theo các bác sĩ, thành phần thuốc corticoid có ở rất nhiều các loại thuốc đặc biệt nhiều người trộn vào thuốc đông y để điều trị các bệnh xương khớp, kích thích tăng cân hay làm đẹp da. Corticoid được coi là thần dược nhưng cũng được coi là con dao hai lưỡi ảnh hưởng tới sức khỏe nếu lạm dụng thuốc.

Việc lạm dụng thuốc có thể gây ra nhiều bệnh lý khác nhau như hội chứng Curshing, suy tuyến thượng thận.

Trung bình một tháng, Khoa Nội Tổng hợp, Bệnh viện Bãi cháy tiếp nhận điều trị cho khoảng 20-30 bệnh nhân bị suy tuyến thượng thận do sử dụng corticoid điều trị một số bệnh như tai mũi họng, xương khớp, dị ứng… kéo dài.

Thạc sĩ – Bác sĩ Đỗ Doãn Trọng – Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện Bãi Cháy cho biết: “Trường hợp người bệnh tự ý sử dụng thuốc coticorid dài ngày không theo hướng dẫn của bác sĩ là một trong những nguyên nhân chính gây suy tuyến thượng thận dẫn đến rối loạn điện giải trong cơ thể.

Sử dụng corticoid với liều lượng vừa phải trong một thời gian nhất định đúng chỉ định sẽ không gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cơ thể. Nhưng dùng corticoid lâu dài dẫn đến nguy cơ suy tuyến thượng thận do tuyến này quen với tình trạng có thuốc trong cơ thể sẽ ngưng hoạt động, không còn duy trì chức năng nội tiết.

Bệnh nhân bị tổn thương tuyến thượng thận cấp với các triệu chứng nặng, xuất hiện đột ngột như: đau bụng; nôn và tiêu chảy nhiều gây mất nước nặng; hạ huyết áp, có khi không đo được; lơ mơ, có thể hôn mê.

Khi đang dùng glucocorticoid liều cao, kéo dài và ngừng thuốc hoặc giảm liều đột ngột bệnh nhân sẽ thấy mệt mỏi khó chịu, chán ăn, đau cơ, nhức đầu, bong vảy da…

Biến chứng từ thần dược

Theo BS Trọng, corticoid (hay corticosteroid) là nhóm hoạt chất có tác dụng kháng viêm mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch, thường được sử dụng để điều trị cho nhiều bệnh lý khác nhau, từ các bệnh về da như kích ứng do côn trùng đốt, eczema, chàm, vẩy nến…, các bệnh như viêm khớp, viêm phổi, các bệnh tự miễn như dị ứng, lupus ban đỏ hệ thống. Do tác dụng phổ biến mà người bệnh có thể dễ dàng mua ngoài hiệu thuốc để sử dụng.

Ở người cao tuổi, người thoái hóa xương khớp tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nguy hiểm như suy thượng thận cấp gây trụy mạch, rối loạn điện giải nặng, còn phải kể đến các biến chứng như: viêm loét dạ dày – tá tràng gây chảy máu tiêu hóa, tăng huyết áp, đái tháo đường do thuốc…

BS Trọng khuyến cáo người bệnh cần hiểu về thành phần, công dụng, hướng dẫn sử dụng để biết thuốc có chứa thành phần corticoid hay không. Có nhiều tên thuốc khác nhau chứa corticoid như Medron, Menison, Hydrocortison, Kacor, Prednisolone, Prednisone, Methylprednisolone, Betamethasone, Dexamethasone,… Người bệnh có thể dựa vào kí hiệu tên thuốc có đuôi “sone” (“son”) hoặc “olone” (“olon”) để nhận biết nhóm thuốc có chứa corticoid.

Những người mắc các bệnh lý như dị ứng, xương khớp, tai mũi họng…cần đến khám tại bệnh viện để được bác sĩ tư vấn, hướng dẫn uống thuốc corticoid theo đơn.

Người bệnh suy thượng thận cần đi khám đều đặn để uống thuốc đủ liều hoặc được tư vấn thay đổi tăng hoặc giảm liều uống cho phù hợp.
Ngoài suy tuyến thượng thận cấp thì corticoid có những tác dụng phụ khác khá nguy hiểm (như hội chứng Cushing, loãng xương…), do đó người bệnh mắc bệnh khớp nếu chưa có chỉ định điều trị corticoid thì không nên tự ý mua thuốc về sử dụng. Nếu phải dùng corticoid để điều trị bệnh thì cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ trong liệu trình sử dụng thuốc, tránh lạm dụng thuốc.