Bệnh cúm ở người cao tuổi dễ chuyển nặng, phòng ngừa cách nào?
Ở người cao tuổi, hệ miễn dịch suy giảm, khả năng thích nghi kém nên dễ bị nhiễm cúm. Nếu không được điều trị và chăm sóc dinh dưỡng tốt thì virus cúm có thể gây ra viêm đường hô hấp dưới, điển hình nhất là ho, viêm phổi, gây suy hô hấp.
Người cao tuổi mắc cúm dễ chuyển nặng
Cúm là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính, do virus cúm gây ra. Virus cúm có khả năng lây nhiễm ở mức độ trung bình, tức là một người nhiễm bệnh sẽ lây cho một hoặc hai người khác chưa có miễn dịch.
Thông thường, một người lớn bị cúm có thể lây bệnh cho người khác từ thời điểm 1 ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng và kéo dài trong khoảng 5-7 ngày.
Virus cúm lây qua những giọt bắn lớn, khi người bệnh ho hoặc hắt hơi mà không che miệng và mũi của họ (khiến những người trong phạm vi 1m bị nhiễm bệnh).
Virus cúm có thể lây khi tiếp xúc trực tiếp với màng nhầy ở mũi, miệng và cổ họng – ví dụ như trên tay của những người bị bệnh chạm vào mũi, mặt có thể lây nhiễm.
Người cao tuổi khi mắc cúm dễ gặp những biến chứng hô hấp, trong đó phổ biến là viêm phổi, viêm cơ tim.
Bệnh cúm thường nặng hơn cảm lạnh đơn thuần mặc dù bệnh cũng có thể nhẹ. Mức độ nghiêm trọng của bệnh từ các triệu chứng nhẹ đến viêm phổi nặng, viêm não và nhiễm trùng toàn thân, có thể đe dọa tính mạng.
Tuy vậy, bệnh nặng hơn thường gặp ở người già và những người mắc các bệnh mạn tính như bệnh tiểu đường hoặc bệnh tim.
Đối với người cao tuổi, nhiều trường hợp ban đầu chỉ là triệu chứng cúm thông thường như sốt, đau nhức người, ho, ngạt mũi. Tuy nhiên, sau đó, bệnh tiến triển nặng rất nhanh, khi nhập viện đã khó thở, đau tức ngực, mê man.
Thậm chí, một số trường hợp bị viêm phổi nặng biến chứng suy hô hấp cấp. Viêm phổi ở người lớn tuổi ít khởi phát đột ngột mà thường âm ỉ, đôi khi không có biểu hiện rõ ràng. Đa số trường hợp chỉ sốt, kèm theo chảy mũi, ho, dễ nhầm lẫn với cảm lạnh trong mùa mưa rét.
Người cao tuổi, người có sức đề kháng kém thường có biểu hiện thở gấp, có tiếng khò khè và có thể khó thở, đôi khi cũng chỉ biểu hiện bằng thay đổi tri giác, chán ăn, nguy cơ tiến triển xấu nhanh.
Ở giai đoạn nặng, người bệnh có thể xuất hiện những biểu hiện khó thở, tím tái, lơ mơ thậm chí là suy hô hấp dẫn đến tử vong. Theo thống kê, cứ 4 ca tử vong do cúm thì có 3 ca là người trên 65 tuổi. Lý giải nguyên nhân này các nhà nghiên cứu cho rằng do hệ miễn dịch đã suy giảm, người cao tuổi khi mắc cúm dễ gặp những biến chứng hô hấp, trong đó phổ biến là viêm phổi, viêm cơ tim.
Video đang HOT
Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo khi có dấu hiệu bệnh bất thường, người bệnh không nên chủ quan mà phải đến các cơ sở y tế để thăm khám và phát hiện kịp thời.
Người cao tuổi cần có chế độ ăn uống lành mạnh để tăng cường hệ thống miễn dịch, thường xuyên tập thể dục và giảm căng thẳng.
Phòng cúm ở người cao tuổi
Để phòng ngừa cúm ở người cao tuổi trong mùa lạnh cần tuân thủ điều trị theo đúng chỉ định của bác sĩ nhất là những người mắc bệnh mạn tính.
Người cao tuổi đặc biệt đối với những người lớn từ 65 tuổi trở lên, có thể cân nhắc việc tiêm loại vaccine được khuyến nghị cho tất cả các nhóm tuổi hoặc loại vaccine dành cho những người từ 65 tuổi trở lên.
Ngoài việc tiêm vaccine hàng năm, có những cách khác để bảo vệ bản thân chống lại bệnh cúm:
- Người cao tuổi cần nên tránh những khu vực đông đúc.
- Đeo khẩu trang và tránh xa người bệnh khi ở nơi công cộng.
- Thường xuyên rửa tay bằng nước xà phòng ấm, hoặc sử dụng gel kháng khuẩn.
- Không nên dùng tay chạm vào mặt, miệng hoặc mũi.
- Người cao tuổi cần có chế độ ăn uống lành mạnh để tăng cường hệ thống miễn dịch, thường xuyên tập thể dục và giảm căng thẳng.
- Người cao tuổi không hút thuốc lá, thường xuyên uống nhiều nước giúp tuần hoàn cơ thể tốt, đào thải chất độc ra khỏi cơ thể thuận lợi.
- Thường xuyên vệ sinh nhà ở, phòng ngủ khử trùng các bề mặt trong nhà (công tắc đèn, tay nắm cửa, điện thoại).
- Nếu trên 65 tuổi và xuất hiện bất kỳ triệu chứng cúm nào như: sổ mũi, hắt hơi và đau họng, sốt trên 38 độ C; đau cơ bắp; gai rét; đau đầu; ho khan; mệt mỏi; ngạt mũi; viêm họng… cần đi khám ngay để giảm nguy cơ biến chứng và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Vì sao trẻ càng nhỏ mắc cúm càng nguy hiểm?
Thời tiết mưa nắng thất thường thuận lợi cho virus cúm phát triển. Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị cúm tấn công và gặp biến chứng nặng như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, thậm chí tử vong.
Vì sao trẻ có thể tử vong khi mắc cúm?
Thời gian gần đây, các bệnh viện trên cả nước ghi nhận bệnh nhân khám và điều trị các bệnh lý hô hấp như cúm, viêm phổi, viêm phế quản... tăng và tỷ lệ nhập viện cao tập trung ở nhóm có nguy cơ như trẻ em, người già, người có bệnh lý mãn tính.
Điển hình khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, những ngày này tỷ lệ trẻ mắc các bệnh lý đường hô hấp như viêm phế quản, viêm phổi, hen suyễn và bệnh cúm... tăng cao không chỉ ở đối tượng trẻ nhỏ mà cả những trẻ lớn, trẻ học đường. Nhiều trẻ có tình trạng nặng phải điều trị kéo dài.
BS Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm, TP. HCM cho biết thời tiết mưa nhiều, nhiệt độ ẩm thấp như hiện nay tạo điều kiện cho virus cúm phát triển, gây suy giảm hệ miễn dịch, do đó dễ bị cúm tấn công hơn.
Theo BS Khanh, bệnh cúm mùa có thể gây dịch theo vùng hoặc diện rộng, gây viêm đường hô hấp với các biểu hiện như sốt, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, hắt hơi, sổ mũi, đau họng... Bệnh có thể tự khỏi sau 4-7 ngày. Tuy nhiên, khi mắc cúm, trẻ nhỏ hoặc trẻ có những bệnh mãn tính dễ diễn biến nặng, gặp nhiều biến chứng và có thể tử vong.
Lý giải vì sao trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 6 tháng tuổi dễ biến chứng và phải nhập viện điều trị khi mắc cúm, BS Khanh cho biết hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, nếu mắc cúm trong thời gian này dễ diễn tiến nặng hơn. Virus cúm, giống như SARS-CoV-2, sẽ tấn công vào phổi trước tiên, gây xơ phổi[1] hoặc làm tổn thương tế bào niêm mạc đường hô hấp dưới. Các trường hợp trẻ tử vong do cúm thường xuất hiện các tình trạng như viêm phổi, viêm thanh quản, viêm cơ tim, tổn thương não. Cơ chế tử vong liên quan đến phản ứng viêm quá mức của cơ thể và biến chứng của rối loạn chuyển hóa do mắc cúm nhưng không được phát hiện kịp thời.
Bên cạnh đó, các nghiên cứu cho thấy trẻ có bệnh ở tim, phổi, thận, suy giảm miễn dịch và béo phì khi mắc cúm dễ dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, trẻ càng nhỏ càng khó phát hiện các dấu hiệu nặng, dẫn đến chậm trễ khi điều trị. Đối với trẻ sinh non, các tế bào biểu mô ở đường hô hấp chưa đủ sức chống lại mầm bệnh, nguy cơ mắc cúm và biến chứng càng nghiêm trọng hơn.
Trẻ khám bệnh hô hấp tại khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh TP.HCM. Ảnh: Mộc Thảo
Cúm có thể diễn tiến cấp tính thành viêm phổi, suy hô hấp, hoặc khởi phát các bệnh tiềm tàng như hen suyễn, phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Khi diễn tiến ác tính, cúm gây viêm não, viêm cơ tim, suy đa cơ quan, dẫn đến những gánh nặng bệnh tật lâu dài như viêm khớp, các bệnh lý tim mạch, khiến trẻ trở nên khờ khạo, kém phát triển về thần kinh và vận động.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), từ năm 2010, khoảng 7.000 - 28.000[2] trẻ dưới 5 tuổi nhập viện vì cúm mỗi năm, trong đó khoảng 130 - 1.200 trẻ dưới 18 tuổi tử vong. Hai nhóm gặp nguy hiểm nhất khi mắc cúm là trẻ có các bệnh mãn tính như hen suyễn, tiểu đường, bệnh hô hấp, rối loạn não bộ hoặc hệ thần kinh và trẻ dưới 5 tuổi.
Nghiên cứu vào năm 2020 tại Pháp trên 28.507 trường hợp trẻ dưới 2 tuổi, trẻ dưới 6 tháng tuổi, nhập viện do cúm chiếm tỷ lệ cao nhất với 45,4%.
Biện pháp phòng cúm hiệu quả nhất
Các chuyên gia cảnh báo, bệnh cúm sẽ có xu hướng diễn biến phức tạp vào mùa đông bởi lúc này nhiệt độ thường xuống thấp là điều kiện thuận lợi virus cúm phát triển. Để phòng bệnh, trẻ cần đảm bảo chế độ ăn uống phù hợp, thường xuyên vận động, không nên để môi trường ngủ quá lạnh hoặc quá nóng. Đặc biệt, tiêm đầy đủ vắc xin, đúng lịch để tăng cường sức đề kháng cho trẻ.
Trẻ dưới 6 tháng chưa đến tuổi tiêm phòng cúm tiếp xúc với người nhà đang mang mầm bệnh thì rất dễ bị lây nhiễm. Đối với trẻ lớn, trường học là nơi có thể lây lan bệnh cúm khó kiểm soát. Trẻ nhiễm virus cúm từ bạn bè, thầy cô, sau đó về lây cho ông bà, cha mẹ và mầm bệnh từ đó lây lan khắp nơi trong công sở, bệnh viện... hình thành quần thể cúm rộng hơn, nghiêm trọng hơn.
Trẻ em tiêm vắc xin cúm tại Hệ thống tiêm chủng VNVC. Ảnh: Mộc Thảo
"Việc tất cả mọi người tiêm vắc xin cúm không chỉ có ý nghĩa bảo vệ bản thân mà còn rất quan trọng trong việc bảo vệ những em bé còn non nớt chưa được chủng ngừa hoặc chưa đủ điều kiện tiêm chủng", BS Khanh khuyến cáo.
Theo BS Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, chỉ với 1 hoặc 2 mũi vắc xin, trẻ đã tránh được ít nhất 75%[3] nguy cơ gặp biến chứng nguy hiểm có thể phải nhập viện điều trị dài ngày hoặc để lại di chứng do tổn thương não; giảm nguy cơ tử vong hơn 31% so với những trẻ không tiêm chủng; giảm chi phí y tế, đảm bảo sức khỏe để học tập và phát triển. Đồng thời, tiêm vắc xin giúp bảo vệ chéo với người lớn tuổi, giúp giảm 3-4 lần[4] bệnh giống cúm; giảm 2,6 lần viêm phổi; giảm 2,5 lần hen phế quản; giảm 1,7 lần viêm phế quản mãn tính.
"Trẻ từ 6 tháng tuổi đến dưới 9 tuổi tiêm 2 mũi vắc xin cúm; trẻ từ 9 tuổi và người lớn chỉ cần tiêm 1 mũi và tiêm nhắc hàng năm có thể bảo vệ khỏi bệnh cúm và các biến chứng nguy hiểm", BS Chính chia sẻ.
Hiện nay, Hệ thống tiêm chủng VNVC có đầy đủ các vắc xin cúm phòng 4 chủng virus cúm A/H1N1, A/H3N2, B/Victoria, B/Yamagata, tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi. Trong đó, vắc xin tiểu đơn vị chỉ chứa kháng nguyên bề mặt virus với tính sinh miễn dịch tốt và ít gây phản ứng phụ sau tiêm như sốt, đau tại nơi tiêm... Vắc xin đặc biệt phù hợp với trẻ nhỏ, giúp trẻ ít quấy khóc, bỏ bú sau tiêm và hạn chế cảm giác sợ hãi khi tiêm chủng.
Nguồn:
National Center for Immunization and Respiratory Diseases
Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Immunization and Respiratory Diseases (NCIRD)
Sharma BB, Singh V. Flu and pulmonary fibrosis. Lung India. 2013 Apr. PubMed Central
5 nguyên tắc cần nhớ giúp trẻ phòng tránh bệnh cúm Thời tiết với không khí lạnh ẩm, nhiệt độ môi trường không cao và độ ẩm trong không khí thấp là điều kiện thuận lợi cho virus cúm phát triển và gây bệnh cúm. Trẻ em là đối tượng dễ bị nhiễm cúm do sức đề kháng của trẻ còn non yếu. Vậy làm thế nào để bảo vệ trẻ khỏi bệnh cúm?...