Bên kia “bức tường” đại học

(TBKTSG Online) – Nếu ví việc hoàn tất đại học đối với sinh viên là việc phải vượt qua một bức tường cao, thì phía sau bức tường này- đối với rất nhiều sinh viên mới ra trường – lại không có sẵn một lối đi rộng mở, mà là rừng rậm hoang vu hay sa mạc mênh mông chặn bước vào đời. Đó là tình trạng thất nghiệp. Và đấy là nơi mà nhiệt huyết dừng chân, hoài bão vỡ vụn, và ước mơ lụi tàn.

Đó là một thực tế đắng cay mà rất nhiều sinh viên – lên đến con số hàng trăm ngàn – phải ngậm ngùi chấp nhận sau khi mòn mỏi gõ cửa xin việc ở rất nhiều công ty để rồi nhận được những cái lắc đầu. Những bi kịch ấy chưa được chữ nghĩa hóa đầy đủ để khắc họa một hiện trạng tuyệt vọng nơi lớp thanh niên mới ra trường, mà chỉ có những con số thống kê lạnh lùng ít được quan tâm.

Nhưng, những con số thống kê dù lạnh lùng cũng đã đủ đớn đau.

Bộ Lao động-Thương binh- Xã hội ngày 20-7 công bố Bản tin lao động Việt Nam quí 1-2015, cho biết tỷ lệ thất nghiệp của cả nước là 2,43%, nhưng tỷ lệ thất nghiệp cao nhất lại rơi vào nhóm đã tốt nghiệp cao đẳng, đại học hoặc thậm chí cao học. Cụ thể, theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Doãn Mậu Diệp tại buổi công bố, tỷ lệ thất nghiệp vẫn cao nhất ở nhóm có trình độ cao đẳng chuyên nghiệp và cao đẳng nghề, với các mức tương ứng là 7,2% và 6,69%, trong khi nhóm không có bằng cấp/chứng chỉ có tỉ lệ thất nghiệp thấp nhất, chỉ ở mức 1,97%.

Số người có bằng đại học và sau đại học bị thất nghiệp tính đến hết quí 1-2015 là hơn 177.700 người, tăng 7,3% so với quý 4-2014 và tăng 9,4% so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ thất nghiệp của nhóm lao động này lên tới gần 4%.

Theo Thứ trưởng Diệp, các dữ liệu này cho thấy số lao động tốt nghiệp đại học, sau đại học, hoặc cao đẳng chuyên nghiệp gia nhập thị trường lao động rất khó khăn.

“Với quy mô đào tạo đại học hiện nay, một năm có khoảng 400.000 lao động qua đào tạo đại học và trên đại học, nhưng chúng ta thường xuyên duy trì khoảng 170.000 hoặc hơn một chút lao động nhóm này không có việc làm thì đây là điều đáng suy nghĩ,” ông Diệp nói.

Trong khi đó, trang dịch vụ việc làm trực tuyến JobStreet ngày 23-7 công bố một thực tế bi đát khác về những sinh viên may mắn có việc sau khi ra trường, đó là có tới một nửa những người mới ra trường tại Việt Nam chấp nhận làm việc trái với chuyên ngành đã học để lấy kinh nghiệm, trước khi có thể đi tìm công việc khác phù hợp hơn.

Một ngày sau đó, tại tọa đàm “Hội nhập kinh tế – thị trường lao động” do Trường Đại học Mở TPHCM tổ chức sáng 24-7, chuyện nghề nghiệp của sinh viên lại được khắc họa bằng một dữ liệu đáng buồn khác. Ông Trần Anh Tuấn, Phó giám đốc Trung tâm dự báo Nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TPHCM, nói tại tọa đàm rằng có đến 54,2% số sinh viên tham gia một cuộc khảo sát cho biết sau khi ra trường không biết xin việc làm ở đâu, và 28% số sinh viên ra trường đi xin việc thì các doanh nghiệp không biết ngành đó học để làm gì.

Việc các dữ liệu về lao động, nghề nghiệp được công bố vào thời điểm các thí sinh vừa trải qua kỳ thi tốt nghiệp phổ thông và các trường đại học đang chuẩn bị phương án tuyển sinh cho năm học 2015-2016 – dù có thể là sự trùng hợp ngẫu nhiên – chính là một hồi chuông cảnh tỉnh về thực trạng đào tạo không gắn với nhu cầu của thị trường.

Theo công bố mới đây của Bộ Giáo dục-Đào tạo, các trường đại học, cao đẳng trên cả nước dự kiến tuyển sinh khoảng 600.000 chỉ tiêu năm nay. Nghĩa là, sẽ có hơn nửa triệu thanh niên lại tiếp tục “công cuộc đèn sách”, bắt đầu cuộc đời sinh viên với nhiều gian truân phía trước mà chưa rõ tương lai ra sao thay vì chọn một hướng khác để bước vào đời. Trong khi đó, cũng theo số liệu của Bộ Giáo dục-Đào tạo, với hơn 425.000 sinh viên tốt nghiệp năm nay, những bước chân phía trước vẫn mù mờ, vô định.

Dĩ nhiên, cũng cần phải nhấn mạnh rằng có một số trường tốt, nơi sinh viên học hỏi, tích lũy được vốn kiến thức, kỹ năng tương đối đủ làm hành trang bước vào đời, và được dễ dàng tiếp nhận khi tham gia vào thị trường lao động. Nhưng con số chỉ tiêu tuyển sinh vào đại học, cao đẳng năm nay lên tới 600.000 quả là một điều đáng lo.

Nhận định về tình hình thất nghiệp của sinh viên sau khi ra trường, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp nhân sự kiện công bố bản tin lao động quý 1-2015 bày tỏ hy vọng về một sự đổi thay: “Chúng tôi cho rằng, bản tin sẽ phần nào làm thay đổi nhận thức của xã hội, của gia đình của những người mong muốn theo đuổi sự nghiệp đại học.”

Có lẽ kỳ vọng của Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp về một sự đổi thay là chuyện của một tương lai rất xa, vì chỉ tiêu tuyển sinh của các trường đại học, cao đẳng đã chiếm hết khoảng hai phần ba số thí sinh vừa vượt qua kỳ thi tốt nghiệp năm nay. Trong số một phần ba nhỏ bé còn lại, không biết có mấy người theo đuổi một trường trung cấp nghề nào đó.

Rất nhiều bậc phụ huynh đã xem việc con cái mình vào đại học là con đường tất yếu phải đi. Và, bất chấp những hồi chuông cảnh tỉnh, có không ít người trẻ, với quá nhiều áp lực từ cha mẹ mình, với quá ít hiểu biết về cuộc sống, đường đời, và với những ước mơ, hoài bão, đã dành thêm nhiều năm học tập nơi một mái trường đại học với bao công lao, bao tốn kém, mà không ý thức được rằng thực tiễn cuộc sống ngoài kia rất khác với những gì họ đang tích lũy.

Họ dựng thang vào bức tường, nỗ lực leo lên từng nấc thang, vượt qua rất nhiều gian khó, và rồi, bi kịch là ở nấc thang cuối cùng, họ phát hiện ra rằng mình đã không đặt thang vào đúng bức tường cần vượt qua.

Theo TBKTSG Online