Yêu cầu công bố quốc tế là áp lực cho các đại học thay đổi chính sách
Theo phó giáo sư Huỳnh Văn Chương, Chủ tịch Hội đồng quản trị Đại học Huế, yêu cầu công bố quốc tế là xu hướng chung của thế giới và là động lực cho các trường đại học Việt Nam có những thay đổi.
Phó giáo sư Huỳnh Văn Chương. (Ảnh: hueuni.edu.vn)
Thông tư số 18 về Quy chế tuyển sinh và đào tạo tiến sỹ do Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành đang là vấn đề gây tranh cãi trong cộng đồng các nhà khoa học và quản lý giáo dục. Phóng viên VietnamPlus đã có cuộc trao đổi với phó giáo sư Huỳnh Văn Chương, Chủ tịch Hội đồng quản trị Đại học Huế về vấn đề này.
Tác động tiêu cực cho các đại học
- Thưa ông, hiện có nhiều ý kiến khác nhau xung quanh Thông tư số 18 về Quy chế tuyển sinh và đào tạo tiến sỹ do Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành, nhất là việc bỏ quy định bắt buộc phải có công bố quốc tế với cả nghiên cứu sinh và người hướng dẫn vốn được quy định trong quy chế cũ năm 2017. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?
Phó giáo sư Huỳnh Văn Chương: Thông tư 18 có nhiều điểm có sự chưa đồng thuận giữa các cơ sở đào tạo đại học và các nhà khoa học, người hướng dẫn ở các lĩnh vực khoa học khác nhau.
So với Thông tư 08/2017/TT-BGDĐT thì phần chuẩn đầu ra về bài báo cho cả nghiên cứu sinh và người hướng dẫn có phần giảm, nhất là yêu cầu về bài báo quốc tế không còn là điều kiện cứng bắt buộc cho cả người hướng dẫn và nghiên cứu sinh.
Lý do đưa ra là để nâng cao chất lượng bài báo trong nước và tạo điều kiện cho khối khoa học về xã hội và nhân văn. Việc này có phần đúng, nhưng nhìn tổng thể trong giai đoạn hiện nay là chưa đầy đủ và có thể dẫn đến hai vấn đề dự đoán có tác động không mấy thuận lợi cho các cơ sở đào tạo đại học.
Thứ nhất, động lực của người hướng dẫn, nghiên cứu sinh, bộ môn chuyên môn đến cấp khoa, trường sẽ giảm trong việc xây dựng các nghiên cứu đủ tầm để có thể xuất bản quốc tế cho cả nhóm khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn. Thực tế 3-4 năm qua, khi thực hiện Thông tư 08 năm 2017, dù mới vào giai đoạn khởi động nhưng đã có những hiệu ứng rất tích cực, số bài báo quốc tế của các cơ sở đào tạo đại học tăng nhanh, kể cả một số đại học tiềm lực chưa mạnh, mặc dù ban đầu số nghiên cứu sinh giảm là tất yếu.
Thứ hai, có thể một số tạp chí trong nước sẽ bằng mọi cách để lên điểm đạt 0.75 mà hiện nay chưa có một bộ tiêu chuẩn, tiêu chí chuẩn nào cho việc xếp điểm các tạp chí trong nước và công khai, hoàn toàn do hội đồng giáo sư mỗi ngành, liên ngành và Hội đồng chức danh giáo sư Nhà nước tự quy định và quyết định hằng năm và tùy vào sự tích cực của các tạp chí làm hồ sơ đề nghị công nhận mực điểm.
Video đang HOT
Từ 15/8, quy chế đào tạo tiến sỹ mới sẽ được áp dụng với nhiều đìều chỉnh so với quy chế cũ. (Ảnh: TTXVN)
- So sánh với quy chuẩn đào tạo tiến sỹ quốc tế và các nước trong khu vực, Quy chế đào tạo tiến sỹ mới có những điểm tương đồng và khác biệt nào, thưa phó giáo sư?
Phó giáo sư Huỳnh Văn Chương: Qua trao đổi ý kiến với các giáo sư cùng ngành nghề tại các trường đại học quốc tế và nghiên cứu sinh Việt Nam đã và đang học tại các trường đại học trên thế giới, nhất là các nước có nền giáo dục tiên tiến đều cho thấy họ đều rất quan tâm số công bố quốc tế, số bài tham gia hội nghị, hội thảo, chương sách của nghiên cứu sinh trong quá trình học tập và đều xem là điều kiện cứng để giáo viên hướng dẫn đồng ý trình hội đồng khoa cho phép bảo vệ luận án. Các bộ môn, khoa và trường có nhiều công bố quốc tế trong năm, một phần rất lớn nhờ vào các công bố của nghiên cứu sinh hằng năm.
Ở Việt Nam, vì Thông tư 08 chỉ mới có hiệu lực hơn 4 năm, hầu hết các nghiên cứu sinh thực hiện theo Thông tư này nay mới bắt đầu hoàn thành bài báo quốc tế và mới bắt đầu chuẩn bị các hồ sơ bảo vệ luận án nên chưa thể thống kê cụ thể số bài báo quốc tế của nghiên cứu sinh, nhưng nếu 2-5 năm nữa chắc chắn sẽ là một con số không nhỏ từ kết quả của nghiên cứu sinh.
Sẽ ít cơ sở nâng chuẩn chất lượng
- Với những phân tích như vậy, theo ông, Quy chế mới khi áp dụng sẽ có tác động như thế nào với chất lượng đào tạo tiến sỹ, chất lượng nghiên cứu và giáo dục đại học Việt Nam?
Phó giáo sư Huỳnh Văn Chương: Như đã nói ở trên, dù Thông tư 18 là quy định mang tính quy định khung nhưng tôi khẳng định sẽ rất ít các cơ sở đào tạo đại học nâng các chuẩn đầu ra so với quy định khung. Có nhiều lý do nhưng một lý do quan trọng là cạnh tranh nguồn tuyển trong giai đoạn hiện nay và gắn với nhiều quyền lợi khác của các cơ sở đào tạo đại học nên khó nâng chuẩn cao, sẽ khó có ứng cử viên nghiên cứu sinh.
Điều này sẽ có thể dẫn đến động lực của người hướng dẫn, nghiên cứu sinh, bộ môn chuyên môn đến cấp khoa, trường sẽ giảm trong việc công bố quốc tế kể cả nhóm khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn. Đồng thời sẽ tăng nhanh nghiên cứu sinh và người đủ điều kiện hướng dẫn ở nhiều ngành mà lâu nay đang bị chững lại và đang phấn đấu để đủ các điều kiện như tập trung xây dựng các nhóm nghiên cứu, các đề tài có thể công bố quốc tế .
Một vấn đề nữa là có thể một số tạp chí sẽ nhanh chóng có mặt trong hệ thống đạt điểm 0.75 nếu các cơ quan đ.ánh giá, xếp điểm tạp chí không đưa ra một bộ tiêu chuẩn, tiêu chí và công khai cách tính điểm các tạp chí có điểm trên 0.75.
Quy chế 2017 và áp lực thay đổi
- Là người nhiều năm quản lý đào tạo sau đại học, ông thấy quy chế năm 2017 đã có những tác động như thế nào đối với việc đào tạo và nghiên cứu tiến sỹ và hoạt động nghiên cứu khoa học tại Đại học Huế nói riêng và cả nước nói chung?
Phó giáo sư Huỳnh Văn Chương: Thông tư 08 năm 2017 có tác động rất lớn đến nguồn tuyển sinh ở giai đoạn 2017-2019 do có nhiều điều kiện đầu vào và đầu ra thay đổi theo hướng nâng cao và tiệm cận quốc tế. Điều đó bắt buộc cả nghiên cứu sinh, giáo viên hướng dẫn, lãnh đạo cấp bộ môn, khoa, trường phải thay đổi nhiều chính sách.
Số lượng các công bố quốc tế trên tạp chí ISI của Việt Nam qua các năm.
Các chính sách mới như hỗ trợ nghiên cứu sinh, xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh trong đó có nghiên cứu sinh tham gia và có hỗ kinh phí để thực hiện ngoài các hệ thống đề tài đang có, có chính sách rõ ràng hơn trong viêc khen thưởng bài báo quốc tế trong hệ thống Web of Science và Scopus, bài xếp Q1, Q2, Q3, Q4 có mức thưởng khác nhau, hỗ trợ nghiên cứu sinh dự bị để đủ điều kiện vào làm nghiên cứu sinh chính thức theo quy định…
Tôi cho đây là những tín hiệu ban đầu rất tích cực và tạo nhiều áp lực một cách thực chất hơn cho giảng viên có trình độ tiến sỹ trở lên. Nhờ những áp lực đó mà nhiều công bố quốc tế hơn ở mỗi trường đại học và nhìn rộng ra là cả nước.
- Theo Điều 24 của quy chế mới, ở khoản 1, Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định việc các khóa đã tuyển sinh theo quy chế theo Thông tư 08/2017 sẽ tiếp tục thực hiện theo Thông tư này. Tuy nhiên, ở khoản 2 lại cho phép các trường được áp dụng quy chế theo Thông tư 18/2021 với các khóa đào tạo tiến sỹ đã tuyển sinh từ trước theo quy chế cũ. Có ý kiến cho rằng điều này không phù hợp. Quan điểm của công về vấn đề này?
Phó giáo sư Huỳnh Văn Chương: Về pháp chế, với các điều khoản chuyển tiếp, khoản 1 điều 24 là phù hợp. Thông tư và Quy chế mới chỉ áp dụng cho khoá tuyển sinh mới. Các nghiên cứu sinh đang học và theo quy chế cũ phải áp dụng theo quy chế cũ là hoàn toàn hợp lý. Chắc chắn nghiên cứu sinh đang thực hiện theo Thông tư 08 sẽ có nhiều tâm tư nhưng tôi nghĩ các nghiên cứu sinh này sẽ rất tự hào chứ không phải tâm tư theo hướng không tích cực.
Riêng khoản 2, điều 24 quy chế giao cho các cơ sở đào tạo xem xét tự quyết định, theo tôi, các cơ sở đào tạo cần cân nhắc kỹ để thuận lợi cho nghiên cứu sinh và giáo viên hướng dẫn nhưng không gây xáo trộn.
Do quy chế theo Thông tư 08 năm 2017 có chuẩn đầu ra cao hơn là bắt buộc phải có bài báo quốc tế trong hệ thống Web of Science và Scopus nên nhiều ứng cử viên hiên nay đang chờ quy chế của Thông tư mới có hiệu lực mới nộp hồ sơ vì phần nào vẫn thuận lợi hơn./.
- Xin cảm ơn phó giáo sư!
Hướng tới sự công bằng trong đào tạo trình độ tiến sỹ trong nước
Ngày 28/6/2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã ban hành Thông tư số 18 về Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sỹ, có hiệu lực thi hành từ ngày 15/8/2021 và thay thế Thông tư số 08, ngày 4/4/2017.
Về cơ bản, Thông tư 18 tiếp tục kế thừa những nội dung quy định phù hợp của Thông tư 08, đồng thời chỉnh sửa, bổ sung một số điểm mới trên cơ sở đảm bảo tính khách quan, công bằng trong đào tạo trình độ tiến sỹ ở tất cả hệ thống cơ sở giáo dục đại học trên cả nước, tính thực chất của hoạt động nghiên cứu và tiếp tục nâng cao vai trò, trách nhiệm tự chủ của các cơ sở đào tạo.
Thiếu tướng, GS.TS Trần Minh Hưởng, Giám đốc Học viện Cảnh s.át n.hân dân và Đại tá Nguyễn Đăng Sáu, Phó Cục trưởng Cục Đào tạo, Bộ Công an trao bằng cho các tân tiến sỹ. (Ảnh chụp tháng 6/2020).
Về nét mới nổi bật của Thông tư 18, có thể kể đến tiêu chuẩn ngoại ngữ đầu vào: Quy chế mới có sự điều chỉnh nâng tiêu chuẩn ngoại ngữ đầu vào đối với một số ngôn ngữ như tiếng Anh: yêu cầu Chứng chỉ tiếng Anh TOEFL iBT từ 45 lên 46, Chứng chỉ IELTS từ 5 - 6.5 lên mức từ 5.5 trở lên; đối với tiếng Nhật: nâng từ trình độ N2 lên N3; đồng thời bổ sung chấp nhận các chứng chỉ quốc gia (tương đương trình độ bậc 4/6).
Ngoài ra, quy chế mới cũng điều chỉnh tăng số lượng nghiên cứu sinh được hướng dẫn trong cùng một thời gian, quy định tổng thời gian đào tạo không vượt quá 6 năm (72 tháng) và cho phép nghiên cứu sinh được bảo lưu kết quả học tập trong thời gian nhất định để tiếp tục theo học và nghiên cứu nếu có nhu cầu...
Về tiêu chuẩn bài báo, quy chế cũ quy định nghiên cứu sinh cần công bố tối thiểu 2 bài báo về kết quả nghiên cứu của luận án, trong đó 1 bài đăng trên tạp chí khoa học thuộc danh mục các tạp chí ISI-Scopus, hoặc đã công bố tối thiểu 2 báo cáo bằng tiếng nước ngoài trong kỷ yếu hội thảo quốc tế có phản biện; hoặc 2 bài báo đăng trên tạp chí khoa học nước ngoài có phản biện.
Quy chế mới, ngoài việc tiếp tục yêu cầu các bài báo trong danh mục Wos/Scopus là minh chứng cho kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu khoa học của nghiên cứu sinh thì bổ sung việc chấp nhận các sách chuyên khảo, các công bố tại các tạp chí trong nước có chất lượng tốt theo khung tiêu chuẩn đ.ánh giá của Hội đồng Giáo sư Nhà nước (0,75 điểm trở lên). Các công bố phải đạt từ 4.0 điểm trở lên đối với người hướng dẫn nghiên cứu sinh và 2.0 điểm trở lên đối với đầu ra nghiên cứu sinh. Đây là một điểm rất mới trong quan điểm của Bộ GD&ĐT trước thực tiễn triển khai Thông tư 08 từ năm 2017 đến nay.
Thực tế, nền giáo dục Việt Nam trong những năm gần đây cho thấy, quan điểm chỉ đạo và định hướng chung của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Bộ GD&ĐT hướng tới mục tiêu đề ra là nền giáo dục của Việt Nam phải tham gia vào bảng xếp hạng giáo dục của thế giới. Với định hướng và chủ trương này, trong những năm gần đây, giáo dục Việt Nam đã đạt được những thành tích rất đáng ghi nhận.
Theo số liệu thống kê được công bố năm 2019, hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam xếp thứ 68/196 quốc gia trên thế giới, tăng 12 bậc so với năm 2018. Lần đầu tiên, Việt Nam có 4 cơ sở giáo dục đại học được vào top 1.000 trường đại học tốt nhất thế giới, có 11 cơ sở giáo dục đại học nằm trong danh sách 500 trường đại học hàng đầu châu Á. Trong 10 năm qua, số lượng các công bố quốc tế thuộc Scopus của Việt Nam tăng gấp 7 lần, từ 1.764 bài năm 2009 lên 12.431 bài vào năm 2019.
Việc áp dụng điều kiện về bài báo quốc tế đối với cả người hướng dẫn và nghiên cứu sinh theo Thông tư 08 là một trong những tiêu chí hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo tiến sỹ của Việt Nam, theo hướng quốc tế hóa để đáp ứng với chuẩn khu vực, quốc tế. Tuy nhiên, có một thực tế diễn ra là số lượng đăng tải các bài báo quốc tế có sự chênh lệch khá lớn giữa ngành khoa học tự nhiên và khoa học xã hội.
Đặc biệt, đối với các ngành đặc thù của lực lượng vũ trang như Quân đội, Công an, các nghiên cứu khoa học dựa trên cơ sở, cách tiếp cận của chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mang tính bảo mật cao, nhiều nội dung, kết quả nghiên cứu liên quan đến bí mật quốc gia, bí mật an ninh-quốc phòng, thì việc yêu cầu bắt buộc có những bài báo công bố quốc tế là rất khó khả thi và chỉ hạn chế ở một số ngành, lĩnh vực cụ thể.
Do đó, việc Bộ GD&ĐT quy định cho phép bên cạnh các công bố quốc tế, nghiên cứu sinh và người hướng dẫn có thể có những công bố trên các tạp chí khoa học chuyên ngành trong nước có uy tín thực sự là một điểm tiến bộ, đảm bảo tính hài hòa trong hệ thống giáo dục quốc dân. Chúng ta đã có những quy định rõ ràng về tạp chí, ấn phẩm được tính điểm công trình. Việc cho phép công nhận những bài đăng trong nước sẽ tạo cơ hội, động lực để chúng ta phát triển và nâng cao hơn nữa năng lực các tạp chí khoa học Việt Nam. Nhìn nhận ở một khía cạnh khác, quy định này còn góp phần hạn chế những hiện tượng tiêu cực trong khoa học như thuê viết bài báo khoa học, trả t.iền để được đăng bài quốc tế... Thay vào đó, khuyến khích nghiên cứu sinh và người hướng dẫn có những công bố thực chất và chiều sâu.
Về vấn đề này, GS Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo - Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, ISI/Scopus chỉ là cách phân loại, không tuyệt đối chúng với tất cả lĩnh vực khoa học. Nếu tuyệt đối hóa, xem đây là chuẩn mực quốc tế duy nhất để đ.ánh giá chất lượng công trình sẽ dẫn đến tình trạng có nghiên cứu sinh tìm mọi cách "lách" để có bài đăng trên tạp chí quốc tế một cách không thực chất.
Bên cạnh đó, Khoản 1, Điều 22 Thông tư 18 cũng đã khẳng định: "Căn cứ quy chế này và những quy định hiện hành khác có liên quan, cơ sở đào tạo có trách nhiệm xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện quy chế của cơ sở đào tạo; cụ thể hóa với yêu cầu ngang bằng hoặc cao hơn nhưng không trái với những quy định của quy chế này".
Điều đó có nghĩa là, các cơ sở giáo dục, tùy theo mục tiêu, tiềm lực của mình có thể đưa ra những quy định, yêu cầu khác nhau với nghiên cứu sinh, miễn là không thấp hơn với các quy định của quy chế. Đây chính là ý nghĩa tích cực và nhân văn của quy chế mới trong nâng cao vai trò tự chủ và trách nhiệm của các cơ sở đào tạo đối với chất lượng giáo dục của mình.
Đào tạo tiến sỹ: Cho phép áp dụng quy chế mới với khóa tuyển sinh cũ Theo Thông tư 18 vừa được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành về đào tạo tiến sỹ, các trường được phép áp dụng tiêu chuẩn đầu ra của Thông tư này với các nghiên cứu sinh đã tuyển theo thông tư năm 2017. (Ảnh minh họa: TTXVN) Theo Thông tư số 18/2021/TT-BGDĐT vừa Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành...
