‘Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân’ là phim đáng xem nhất của Kim Ki Duk?
“Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân” thấm đẫm triết lý nhân sinh, khác lạ so với phong cách thường thấy của Kim Ki Duk và xứng đáng được liệt vào hàng kiệt tác điện ảnh.
Năm 2003, Kim Ki Duk ra mắt Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân sau bảy năm xuất hiện trong nền điện ảnh Hàn Quốc đương đại và tám tựa phim – phần lớn vẽ nên những bức chân dung méo mó vì cuồng nộ, bạo lực và t.ình d.ục.
Tác phẩm thứ 9 của vị đạo diễn tài danh mang đến một sắc màu, và không khí hoàn toàn đối lập với những xô lệch, đổ vỡ của Cá sấu (1996), Tiểu đảo (2000) hay Kẻ cướp trái tim (2001).
Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân xoay quanh cuộc đời lặng lẽ của một nhà sư và cậu học trò dưới mái chùa cổ. Ngôi chùa dựng lên giữa hồ nước trong vắt giữa rừng già, chỉ có độc hai hình bóng đi về. Mỗi lần cửa chùa mở ra đón khách, nó cũng để lọt vào bên trong không gian an tĩnh ấy biết bao nỗi khổ đau chốn hồng trần.
Tờ The New York Times của Mỹ từng ví Xuân, hạ, thu, đông… rồi lại xuân là một bộ phim đáng xem nhất của điện ảnh Hàn Quốc, và có lẽ, cũng là một bộ phim dịu dàng, triết lý nhân sinh sâu sắc, đáng xem nhất của chính Kim Ki Duk.
Bài học đầu đời là bài học về sự ăn năn
Như đã báo trước từ tên gọi, phim chia thành năm phần, tương ứng với sự vận động của thiên nhiên và đời người. Xuân tới hạ, hạ sang thu, thu chuyển đông, rồi mùa xuân quay về cũng như đời người sau sinh, lão, bệnh, tử lại đầu thai chuyển kiếp vào một mầm sống mới ra đời.
Bài học đầu đời mà người thầy giảng cho cậu trò nhỏ là gánh nặng của sự ăn năn.
Trong mùa xuân đầu tiên, cậu trò nhỏ (Kim Jong Ho) và chú chó cưng ngày ngày nô đùa vui vẻ, lên núi hái rau, tìm thảo mộc. Cuộc sống cứ thế yên ả trôi đi, cho tới một ngày, bên bờ suối, đ.ứa t.rẻ, với trí tò mò không gì cản nổi, đã phạm tội ác đầu tiên trong cuộc đời.
Cậu buộc đá cuội vào một con cá, một con cóc và một con rắn rồi thích thú nhìn chúng quằn quại trong đau đớn. Đêm đó, cậu thức giấc, nhận ra sau lưng mình đã buộc chặt một tảng đá to, nặng từ lúc nào. Nhờ thế, cậu thấu hiểu nỗi đau của cá, cóc và rắn khi bị h.ành h.ạ rồi tìm cách giải thoát cho chúng.
Nhưng chỉ ếch còn thoi thóp. Rắn và cá đã c.hết. Bên bờ nước, cậu òa khóc. Những giọt nước mắt thơ trẻ trôi đi, nhưng lời của vị sư già (Oh Young Soo) thì găm sâu vào trái tim cậu. Nếu một trong những con vật ấy c.hết, cậu sẽ phải mang hòn đá mình buộc lên lưng chúng trong tim suốt cuộc đời. Từ ngày hôm nay, mang theo bài học về sự ăn năn, cậu đã không còn ngây thơ.
Tam tự kinh viết: “Nhân chi sơ / Tính bản thiện / Tính tương cận / Tập tương viễn”, ngụ ý bản tính con người sinh ra vốn tốt đẹp, xấu tốt sau này đều do giáo dục và môi trường sống tác động mà thành.
Trong mùa xuân đầu tiên của Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân , nếu không có lối giáo dục “trực quan” của vị sư già – để cậu bé tự nếm trải nỗi đau mình đã gây ra – thì biết đâu, mầm mống cái ác vừa cựa quậy trong tâm nó sẽ nảy mầm, lớn lên thành cỏ dại. Thằng bé sẽ lớn lên mà tự cho bản thân cái quyền chà đạp kẻ yếu, hay phớt lờ nỗi thống khổ của những thân phận xung quanh.
Tha thứ cho người, cũng là tự tha thứ cho mình
Xuân qua, hè tới… Cậu bé năm xưa đã ở t.uổi thiếu niên (Seo Jae Kyung). Cùng lúc, một cô gái xin tới sống ở chùa để dưỡng bệnh. Mùa hè của trời đất, cũng là mùa chúng sinh rạo rực kết đôi. Cô gái đang ở t.uổi mơn mởn xuân thì đã khơi dậy những ham muốn bản năng nơi chàng thiếu niên. Rồi, bởi không quên được ái tình, sắc dục, cậu học trò đã bỏ chùa theo cô.
Anh bỏ lại phía sau ngôi chùa, vị sư đã nuôi mình từ tấm bé và cả những lời ông răn dạy. Sự ra đi ấy, giống như cái hạt muốn lớn thành cây phải rời xa thân cành đã sinh ra nó, như lớp thanh niên bỏ quê ra đi để kiếm tìm tương lai tốt đẹp hơn, dường như đã là quy luật.
Chương mùa hạ trong Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân là hành trình khám phá nhục dục, trước khi biết đến tình yêu, của nhân vật người học trò.
Tới một mùa thu, cậu trở về. Chàng trai trẻ trung, căng tràn nhựa sống năm nào đã trở thành gã đàn ông bị cuộc đời mặc sức quăng quật, bóp nặn. Không những thế, gã còn đang bị truy nã.
Giống như cánh cửa gỗ của ngôi chùa, luôn rộng mở với khách dừng chân, bất kể thứ họ mang đến là hung hay cát, vị sư già lại dang tay đón gã đàn ông lầm lỡ. Một lần nữa, những gì ông đúc kết vào mùa hè năm ấy, “Nhục dục sinh ham muốn chiếm hữu, ham muốn chiếm hữu dẫn tới s.át n.hân”, lại vận vào cuộc đời người học trò.
Đau đớn, hổ thẹn, cùng quẫn trong ngày trở về, gã đàn ông toan tìm đến cái c.hết để giải thoát. Một lần nữa, vị sư già lại vào vai người thầy. Ông dùng đuôi mèo làm bút, chấm mực, viết Bát nhã tâm kinh lên sàn gỗ của mái hiên chùa rồi yêu cầu người học trò khắc theo những con chữ ấy. Ông dạy, mỗi nét khắc sẽ đẽo bỏ một phần sự cuồng nộ đeo bám trái tim anh ta.
Nếu trong mùa xuân đầu tiên, người thầy dạy cậu trò nhỏ bài học về sự ăn năn – thông qua hình ảnh hòn đá găm trong lòng – thì giờ ông dạy anh cách vứt bỏ một phần gánh nặng ấy.
Người đàn ông quỳ xuống, khắc từng con chữ Bát nhã tâm kinh mà thầy mình viết ra bằng mực đen trên hiên chùa. Anh đang xóa bỏ những vết nhơ quá khứ, thay thế nó bằng lời Tâm kinh dạy người ta sám hối ác nghiệp. Tha thứ cho người, cũng là tự tha thứ cho chính mình.
Tuần hoàn trời đất và vòng luân chuyển đời người
Mùa thu năm ấy, sau khi người học trò đã sám hối và để cảnh sát dẫn đi, vị sư già viên tịch. Nhiều năm qua đi, người học trò trở lại ngôi chùa cũ sau khi mãn hạn tù. Giờ anh đã ở t.uổi trung niên (Kim Ki Duk).
Trong lòng con thuyền cũ, nơi anh và cô gái trẻ từng có cuộc truy hoan, người đàn ông tìm thấy di cốt của thầy mình. Anh an táng ông, rồi bắt đầu cuộc đời tu tập dưới mái chùa cũ tiêu điều.
Sau bao sóng gió cuộc đời, người đàn ông tìm về nương náu trong những giá trị mình từng một thời chối bỏ – sự sám hối, kỷ luật, và cuộc sống tĩnh tại xa lánh hồng trần. Một sự khai sáng không quá muộn màng, nhưng phải đ.ánh đổi bằng quá nửa cuộc đời lầm lỡ và đôi tay đã nhúng chàm.
Đi hết nửa cuộc đời, người đàn ông tìm về với những giá trị mà thầy mình theo đuổi.
Cánh cửa gỗ của ngôi chùa cũ, ngỡ sẽ không bao giờ mở ra, lại chào đón một vị khách lạ. Đó là người phụ nữ ôm theo đ.ứa b.é sơ sinh. Cô trao đ.ứa b.é cho người đàn ông, với niềm tin kỳ lạ, rằng nó sẽ được ông chăm sóc chu đáo. Trong đêm ấy, khi tìm cách rời đi trong im lặng, cô trượt ngã trên lớp băng phủ mặt hồ, rơi xuống nước và c.hết. Không ai biết, cũng chẳng ai hay.
Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân khép lại trong ánh sáng của một mùa xuân mới. Chú bé mồ côi mẹ năm xưa giờ vào t.uổi hiếu động, ham khám phá. Người học trò năm xưa giờ đã trở thành thầy, nhận trách nhiệm dìu dắt mầm non ấy.
Bên mép nước, chú bé lại bày trò t.ra t.ấn một con rùa, giống như những gì thầy mình đã làm năm nào. Mầm mống cái ác lại manh nha xuất hiện, như một phần tất yếu của biểu hiện tính người, dự báo một vòng lặp sự kiện mới.
Trong Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân , thiền định và sự giác ngộ biến mọi hỷ, nộ, ai, lạc của đời người thành hư vô. Yếu tố bạo lực và sự bi quan thường thấy trong các tác phẩm trước đó của Kim Ki Duk cũng hoàn toàn vắng bóng.
Ông gắn nhịp vận động vô hạn của đất trời với đời người hữu hạn, để rồi mỗi cuộc đời hữu hạn ấy lại trở thành mắt xích trong chuỗi không đầu cuối mang tên nhân loại. Xuân, hạ, thu, đông… lại xuân ngập tràn những hình ảnh về vòng lặp vĩnh hằng của sự sống.
Cây cỏ ra lá, đơm hoa, tàn úa theo nhịp điệu của mùa, con người sinh ra, lớn lên, vấp ngã, chiêm nghiệm, đúc kết và trao truyền thành quả tri thức ấy cho thế hệ cháu con.
Đó không nhất thiết phải là sự nối dài về mặt sinh học, khi ta sinh ra đời những đ.ứa t.rẻ mang một phần mã di truyền của mình. Nó nên là sự trao truyền và kế thừa nhân sinh quan, thế giới quan, hệ tư tưởng cũng như tấm lòng vị tha và sự bao dung tha thứ, từ thầy sang trò, từ t.iền nhân tới hậu bối, từ kẻ đã trả giá cho sai lầm tới người mới bước chân vào đời với tấm lòng giấy mới.
‘Kiếm khách’ - phim võ hiệp mãn nhãn của điện ảnh Hàn Quốc
Tác phẩm điện ảnh đầu tay của đạo diễn Choi Jae Hoon chịu ảnh hưởng từ dòng phim võ hiệp Hong Kong và Nhật Bản, với điểm nhấn nằm ở phần hành động bạo liệt.
Trailer phim
The Swordsman được phóng tác từ các sự kiện có thật diễn ra trong triều đại Joseon (nhà Triều Tiên) giai đoạn giữa thế kỷ XVII. Năm 1623, vua Gwanghaegun bị phe cánh của Tể tướng Lee (Choi Jin Ho) phế truất và truy bắt. Trước khi bị bắt, nhà vua bèn gửi gắm tiểu công chúa mới sinh cho cận vệ thân tín Tae Yool (Jang Hyuk), nhờ anh chăm sóc bé khôn lớn.
15 năm sau, công chúa (Kim Hyun Soo) nay đã khôn lớn, được Tae Yool nhận làm con gái và đặt tên là Tae Ok. Cả hai cùng trải qua cuộc sống lặng lẽ qua ngày như người thường.
Vương triều lúc này đang trong tình trạng căng thẳng chính trị khi vừa phải thần phục nhà Minh, vừa phải chịu hòa đàm với nhà Thanh của người Mãn Châu sau khi chịu thất bại trong các cuộc xung đột tại biên giới.
Hwang Bang - băng đảng người Mãn Châu do tên quý tộc nhà Thanh Gurutai (Joe Taslim) cầm đầu - ngang nhiên tổ chức buôn bán nô lệ Triều Tiên ngay tại kinh đô trước sự bất lực của triều đình.
Sau một loạt biến cố bất ngờ, Tae Ok bị Hwang Bang bắt để đưa về Mãn Châu làm nô lệ. Tae Yool lúc này buộc phải tái xuất giang hồ, một mình đối đầu với cả băng đảng ngoại tộc hùng mạnh gồm toàn cao thủ hàng đầu để giải cứu con nuôi.
Phim dã sử đậm chất võ hiệp Hong Kong và Nhật Bản
The Swordsman là tác phẩm đầu tay của đạo diễn kiêm biên kịch Choi Jae Hoon. Phim thuộc thể loại dã sử cổ trang, lấy yếu tố hành động làm chủ đạo.
Nội dung bộ phim tương đối đơn giản, với mô-típ quen thuộc có thể bắt gặp ở vô số tác phẩm cùng loại: nhân vật chính là một đại cao thủ đã rửa tay gác kiếm nhiều năm, nay tái xuất giang hồ nhằm giải cứu người thân yêu khỏi đám phản diện gian ác, giữa thời đại nhiễu nhương vô pháp vô thiên. Có thể thấy bối cảnh và mô-típ chịu ảnh hưởng khá nhiều từ dòng phim võ hiệp Hong Kong, cũng như thể loại cổ trang Jidaigeki của Nhật Bản.
The Swordsman chịu ảnh hưởng của phim võ hiệp Hong Kong và Nhật Bản.
Kịch bản phim được triển khai sát theo định hướng trên, với cấu trúc tuyến tính cùng một nội dung duy nhất tập trung vào nhân vật chính và sứ mệnh được xác định rõ ràng ngay từ đầu. Hệ thống nhân vật đơn giản, chủ yếu có tác dụng làm nền hỗ trợ cho câu chuyện của Tae Yool. Các sự kiện, diễn biến xảy ra liên tục với tiết tấu khẩn trương, cơ bản chỉ bám sát vào mục tiêu đơn thuần của nhân vật chính.
Cùng thuộc dòng cổ trang, The Swordsman không sở hữu những âm mưu chính trị thâm sâu như Masquerade (2012), The Face Reader (2013), The Fatal Encounter (2014) hay The Throne (2015), chẳng có những đại cảnh chiến trận hoành tráng như The Divine Weapon (2008), The Admiral: Roaring Currents (2014) hay The Great Battle (2018). Phim càng không sở hữu yếu tố giả tưởng như Rampant (2018) hay loạt phim Kingdom.
Nhờ đó, bộ phim sở hữu mạch truyện rõ ràng, dễ theo dõi. Tiết tấu phim ổn định, giúp duy trì sự hấp dẫn cho khán giả từ đầu đến cuối, bất chấp mô-típ cũ kỹ và nội dung dễ đoán đến mức có phần nhàm chán.
Đây cũng là cơ sở để khán giả và đội ngũ sản xuất tập trung tốt hơn vào giá trị cốt lõi của tác phẩm: hành động.
Hành động bạo liệt, kịch tính và mãn nhãn
Điểm nhấn lớn nhất của The Swordsman chắc chắn là phần hành động được thực hiện công phu và chất lượng.
Đúng như tên gọi, gần như 100% cảnh hành động trong phim là các màn giao đấu kiếm thuật giữa các kiếm thủ. Các trận chiến được chỉ đạo sản xuất chỉn chu, cố gắng tạo cảm giác chân thực lẫn kích thích nhất cho khán giả với hàng loạt chiêu kiếm bài bản, cụ thể và dễ theo dõi. Chuỗi đòn đ.ánh có lực, chuẩn xác và tạo hiệu ứng sát thương lên đối phương rõ ràng, giúp làm tăng mức độ bạo liệt.
Các cảnh hành động diễn ra mãn nhãn và bạo liệt.
Phim hạn chế tối thiểu góc máy quay cận hay trung cận nhằm che giấu hiệu ứng sát thương thực tế. Các phân cảnh hành động diễn ra trong thời gian thực với thời lượng hợp lý, không bị cắt dựng lộn xộn hay lạm dụng hiệu ứng quay chậm làm giảm sự kịch tính cần thiết.
Có thể thấy chỉ đạo hành động của The Swordsman chịu ảnh hưởng từ loạt phim Rurouni Kenshin đình đám, đặc biệt là với nhân vật chính Tae Yool. Nhân vật sở hữu lối di chuyển linh hoạt, đòn đ.ánh nhanh, mạnh, kết hợp với biến chiêu đa dạng tùy theo tình huống. Cách thủ thế và lối ra đòn truyền thống không có nhiều khác biệt, do sự tương đồng về kiểu vũ khí của hai quốc gia vào thời gian này.
Bộ phim cũng học tập phong cách võ hiệp Hong Kong khi phân chia nhân vật theo các trường phái kiếm thuật khác nhau, sở hữu phong cách, binh khí với đặc thù riêng, thay vì chỉ có một vài loại binh khí hạn chế.
Bản thân The Swordsman không cường điệu và phô trương như Rurouni Kenshin , cũng không hoa mỹ hay kỳ ảo như phim võ hiệp Hong Kong. Tác phẩm cân đối phong cách chỉ đạo hành động nhằm đảm bảo tính chân thực lẫn giải trí cho khán giả sao cho phù hợp.
Nhờ đó, khán giả được thưởng thức một tác phẩm võ hiệp Hàn Quốc đích thực, tuy học hỏi tinh hoa từ các nền điện ảnh khác, nhưng cũng kịp ghi dấu ấn bản sắc riêng.
Kỹ thuật sản xuất chất lượng, diễn xuất đồng đều
The Swordsman sở hữu phần kỹ thuật sản xuất có chất lượng hợp lý. Phần hình ảnh không thực sự nổi bật với bối cảnh đơn điệu, hạn chế. Nước màu phim theo tông lạnh thiếu điểm nhấn nổi bật. Bù lại, tổng thể tác phẩm và các phân cảnh hành động được quay rõ ràng, chuẩn mực và dễ theo dõi.
Phim có nhiều điểm cộng về mặt kỹ thuật.
Phần âm thanh của bộ phim là điểm cộng với hiệu ứng dành cho các đòn đ.ánh được thể hiện đanh gọn, sắc nét, tạo hiệu ứng kích thích cảm xúc của người xem theo từng đòn thế. Âm nhạc được sử dụng hợp lý theo từng hoàn cảnh cụ thể, giúp duy trì tiết tấu khẩn trương cho toàn bộ phim.
Diễn xuất của dàn diễn viên trong The Swordsman khá trọn vẹn, không quá nổi bật, cũng không có điểm trừ gì đáng kể. Ngoại trừ nhân vật chính, bộ phim cố gắng phân chia đất diễn cho từng nhân vật, mỗi người đều có điểm nhấn và vai trò riêng.
Bên cạnh nhiều điểm mạnh giúp đảm bảo tinh thần giải trí cao, The Swordsman còn tồn tại một số điểm trừ về mặt kịch bản và xây dựng nhân vật.
Các yếu tố lịch sử, chính trị được thể hiện trong phim vừa thiếu, vừa thừa. Bối cảnh của The Swordsman diễn ra trong giai đoạn Triều Tiên đang trong tình thế căng thẳng chính trị, khi triều đình phải chịu sự áp chế của ngoại bang Mãn Châu nhà Thanh một cách nhục nhã, con dân bách tính bị đàn áp mà không dám có sự phản kháng.
Tác phẩm tồn tại một số vấn đề về mặt nội dung.
Tuy nhiên, bản thân bộ phim chưa khai thác hiệu quả bối cảnh lịch sử này để tạo ra bầu không khí căng thẳng, u ám và khẩn trương hơn cho toàn bộ tác phẩm lẫn các nhân vật.
Ngược lại, tuyến truyện phụ khai thác các âm mưu, thủ đoạn chính trị lại tỏ ra thừa thãi và lệch tông. Chuỗi chi tiết này vừa không đem lại hiệu quả đáng kể trong việc nâng cao thử thách cho nhân vật, vừa khiến khán giả thắc mắc, khó nắm bắt do thực tế chỉ được xây dựng sơ sài.
Một số tuyến nhân vật phụ trong phim chưa được khai thác hiệu quả, dẫn đến tình trạng lãng phí tiềm năng. Đơn cử như nhân vật Tướng quân Min Seung Ho (Jeong Man Sik) - kiếm sĩ lừng danh của quân đội Triều Tiên, t.iền bối của nhân vật chính Tae Yool.
Bản thân nhân vật Min Seung Ho có hoàn cảnh lẫn chiều sâu tâm lý đa dạng hơn hẳn nhân vật chính, do bản thân ông phải liên tục đưa ra những quyết định vừa tình vừa lý, sao cho trọn vẹn cả trung lẫn nghĩa. Tuy nhiên, nhân vật chỉ được khai thác lưng chừng: thiếu cá tính, thiếu mục tiêu một cách cứng nhắc. Ngay cả khả năng kiếm thuật cao siêu của ông cũng chỉ mới được thể hiện một cách hạn chế.
Về hệ thống phản diện, nhân vật bang chủ Hwang Bang của nam diễn viên Joe Taslim cũng là điểm trừ đáng tiếc. Bản thân gã được xây dựng một chiều khá đơn điệu, không có điểm nhấn cụ thể gì về ngoại hình, cá tính hay năng lực.
Gurutai nói không ít, nhưng chưa có phong thái của bậc bá giả dùng lời nói bình thiên hạ. Bang chủ Hwang Bang cũng chẳng phải dạng chiến tướng uy võ, nói ít làm nhiều. Xuyên suốt cả phim, nhân vật của Joe Taslim chỉ có một việc là đi đi lại lại, lẩm bẩm một cách nhàn nhã, không tạo ấn tượng cụ thể gì cho khán giả.
Đến cuối phim Gurutai mới thể hiện được chút bản lĩnh của "trùm cuối". Tuy màn trình diễn của hai cao thủ diễn ra đẹp mắt và ác liệt, nhưng trường đoạn khá chóng vánh, chưa thực sự thỏa mãn. Đây là sự lãng phí đáng tiếc khi bộ phim chưa tận dụng được năng lực diễn xuất hành động đẳng cấp của ngôi sao The Raid .
Nhìn chung, The Swordsman thuộc số ít tác phẩm hành động chất lượng ra rạp trong năm nay. Sở hữu câu chuyện đơn giản với mô-típ quen thuộc, tác phẩm hấp dẫn khán giả nhờ phần hành động kịch tính, mãn nhãn và tính giải trí cao.
Siêu phẩm “Seobok” của Gong Yoo - Park Bo Geum ấn định ngày ra mắt tại Việt Nam Sự kết hợp của hai mỹ nam thực lực Gong Yoo - Park Bo Gum trong "Seobok - Người Nhân Bản" dự là sẽ làm "bùng nổ" rạp Việt trong thời gian tới. Seobok - Người Nhân Bản là bộ phim với đề tài vô cùng mới lạ và hấp dẫn của điện ảnh Hàn Quốc. Câu chuyện phim kể về Ki Hun...
