Vụ á.m s.át nhà khoa học Iran dồn Biden vào thế khó
Thách thức với Biden trong việc tái thiết chính sách với Iran thời hậu Trump thêm nan giải sau vụ á.m s.át chuyên gia hạt nhân hàng đầu nước này.
Mohsen Fakhrizadeh, một trong những chuyên gia hạt nhân nổi tiếng và được bảo vệ cẩn mật nhất Iran, t.ử v.ong hôm 27/11 sau cuộc phục kích ở ngoại ô Tehran. Những chi tiết ban đầu cho thấy Fakhrizadeh đã bị theo dõi và có sự phối hợp theo kế hoạch trong vụ á.m s.át.
Phát biểu trên truyền hình nhà nước, Bộ trưởng Quốc phòng Iran Amir Hatami cho biết vụ á.m s.át mở đầu bằng việc các tay s.úng tấn công xe của Fakhrizadeh. Ngay sau đó, một xe bán tải chỉ cách khoảng 15 m phát nổ, trong khi những kẻ tấn công vẫn tiếp tục x.ả s.úng, khiến Fakhrizadeh và hai vệ sĩ bị thương. Chuyên gia Iran t.ử v.ong trong bệnh viện.
“Những kẻ k.hủng b.ố đã á.m s.át một nhà khoa học lỗi lạc của Iran hôm nay. Hành vi hèn nhát này, với những dấu hiệu nghiêm trọng về vai trò của Israel, cho thấy thủ phạm vô cùng hiếu chiến”, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif viết trên Twitter. Trong khi đó, Hossein Dehghan, cố vấn của lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei, tuyên bố họ “sẽ giáng đòn như chớp vào những kẻ s.át n.hân”.
Nhà khoa học Mohsen Fakhrizadeh trong buổi gặp mặt với lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei hồi tháng 2/2019. Ảnh: WANA .
Đây là vụ tấn công thứ hai trong năm nay khiến Iran nổi cơn thịnh nộ. Hồi tháng một, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã hạ lệnh á.m s.át tướng Qasem Soleimani, tư lệnh lực lượng đặc nhiệm Quds của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, người được coi là quyền lực thứ hai nước này chỉ sau lãnh tụ Khamenei. Sự việc đã “đổ dầu” vào quan hệ vốn vô cùng căng thẳng giữa Tehran và Washington, đôi khi tưởng như tiến sát bờ vực chiến tranh.
Vụ á.m s.át Fakhrizadeh xảy ra vào thời điểm khá đặc biệt, khi quá trình chuyển giao quyền lực đang được tiến hành tại Mỹ và chính quyền Trump được cho là sẽ kết thúc trong vài tuần tới. Theo bình luận viên Cahal Milmo của Inews, nếu trách nhiệm trong vụ tấn công thuộc về Israel như cáo buộc của Iran, họ khó có thể hành động mà không có sự chấp thuận ngầm của Mỹ.
Một quan chức Mỹ giấu tên hôm 16/11 tiết lộ Trump đã yêu cầu cấp dưới trình bày những phương án tấn công cơ sở hạt nhân của Iran, nhưng kế hoạch này bị đội ngũ cố vấn bác bỏ. Do đó, giới quan sát tin rằng Washington thực sự đang theo đuổi chiến lược gây thiệt hại tối đa trong quan hệ với Iran, nhằm ngăn chính quyền tương lai của Tổng thống đắc cử Joe Biden đảo ngược tình thế.
Trump đã tăng cường trừng phạt và đối đầu với Tehran trong chiến dịch “gây áp lực tối đa” kể từ khi rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) hồi tháng 5/2018, với mục tiêu buộc Iran ký một thỏa thuận chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, động thái của Trump khiến Iran không còn chấp nhận tuân thủ JCPOA, thỏa thuận nhằm kiềm chế chương trình hạt nhân của nước này, và tăng cường tích trữ uranium được làm giàu.
Biden từng cam kết hợp tác chặt chẽ hơn với các đồng minh về vấn đề Iran và nỗ lực tái gia nhập thỏa thuận, miễn là Tehran tuân thủ đầy đủ. Điều này sẽ đồng nghĩa với việc giúp Iran thoát khỏi một số lệnh trừng phạt kinh tế mà họ hằng mong muốn xóa bỏ. Tuy nhiên, vụ á.m s.át Fakhrizadeh được cho là đã khiến mục tiêu hàn gắn vốn tiềm ẩn đầy thách thức càng trở nên xa vời.
Video đang HOT
Tương tự nhiều chuyên gia khác, Robert Malley, cố vấn của cựu tổng thống Barack Obama về vấn đề Iran, cũng đ.ánh giá đây là một trong hàng loạt động thái của chính quyền Trump vào “buổi hoàng hôn nhiệm kỳ” dường như nhằm khiến Biden khó tương tác với Iran hơn.
“Xem xét một cách đơn giản, mục tiêu của cuộc tấn công là gây thiệt hại tối đa cho Iran về kinh tế và chương trình hạt nhân của họ tới chừng nào còn có thể. Mặt khác, nó có nguy cơ làm phức tạp khả năng nối lại hoạt động ngoại giao và tái gia nhập thỏa thuận hạt nhân của Biden”, Malley nhận định, nhưng từ chối suy đoán ai đứng sau cuộc tấn công.
Tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden phát biểu trong cuộc họp báo tại Wilmington, bang Delaware, hôm 24/11. Ảnh: AFP .
Nghị sĩ Dân chủ Chris Murphy, thành viên tiểu ban Trung Đông của Thượng viện Mỹ, cho rằng vụ á.m s.át “không khiến Mỹ, Israel hay thế giới trở nên an toàn hơn”. Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cũng kêu gọi kiềm chế, tránh gia tăng căng thẳng.
Trong khi đó, cựu giám đốc CIA John Brennan, người nhiều lần chỉ trích Trump gay gắt, đ.ánh giá cuộc tấn công “là tội ác vô cùng liều lĩnh, có nguy cơ làm bùng lên các đòn trả đũa nguy hiểm và xung đột mới ở khu vực”, dù không đề cập tới người có khả năng chịu trách nhiệm.
Brennan còn nhấn mạnh Fakhrizadeh không được xác định là k.hủng b.ố, không thuộc al-Qaeda hay nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, đồng thời kêu gọi Iran không trả đũa và “chờ đợi sự trở lại của sự lãnh đạo có trách nhiệm từ Mỹ trên trường quốc tế”, ám chỉ việc Biden sẽ thay thế Trump từ ngày 20/1 năm sau.
Theo bình luận viên Milmo, một trong những phương án Iran có thể lựa chọn là thực hiện một vụ trả đũa mang tính biểu tượng, tránh đẩy căng thẳng lên cao, trong lúc chờ đợi Biden vào Phòng Bầu dục để xem xét những thỏa thuận hai bên có khả năng đạt được.
Tuy nhiên, nếu lực lượng tình báo Mossad nổi tiếng của Israel đã được trao quyền nhắm mục tiêu vào các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran như suy đoán của một số chuyên gia, trong lúc Trump vẫn tại vị, không thể loại trừ khả năng xuất hiện những vụ á.m s.át khác.
Dư luận lo ngại Tổng thống Mỹ Trump phát động chiến tranh với Iran để giữ quyền lực
Tổng thống Trump sẽ không chuyển giao quyền lực cho ứng viên Biden sau bầu cử Mỹ 2020. Dư luận đang lo ngại ông Trump sẽ phát động chiến tranh với Iran để đạt mục đích đó.
Động thái thay lãnh đạo bộ quốc phòng hết sức lạ lẫm
Quyết định đột ngột của Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 9/11 sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper, thay thế ông này bằng nhân vật diều hâu dễ bảo là Christopher Miller, đã làm dấy lên quan ngại trong truyền thông Mỹ cũng như Iran rằng ông Trump có thể đang lên kế hoạch phát động chiến tranh với Iran trước thời điểm dự kiến ông phải rời Nhà Trắng vào ngày 20/1/2020.
Tổng thống Trump trên hình nền quốc kỳ Iran. Ảnh: Facebook.
Nhân vật Miller từng đứng đầu Văn phòng Chống k.hủng b.ố Quốc gia (Mỹ) và chương trình "chiến dịch đặc biệt" của Lầu Năm Góc.
Nhiều hãng truyền thông Mỹ bao gồm tờ New York Times giật những dòng tít lớn như "Trump sa thải Esper - vị bộ trưởng quốc phòng phản đối sử dụng quân đội trên đường phố".
Đúng là có việc ông Esper phản đối sử dụng quân đội để trấn áp người biểu tình. Nhưng động cơ thật của việc sa thải đó nhiều khả năng là ông Trump nhắm tới các đối thủ nước ngoài như Iran. Ở đây ông Esper cũng phản đối chiến tranh với Iran.
Hồi đầu tháng 1/2020, Bộ trưởng Esper nói với truyền thông như sau: "Mỹ không tìm kiếm chiến tranh với Iran... Chúng tôi đang tìm kiếm một giải pháp ngoại giao". Hơn thế nữa, ông Esper còn công khai phản đối tuyên bố của ông Trump cho rằng Tướng Iran Soleimani (bị Mỹ á.m s.át) đang âm mưu tấn công 4 đại sứ quán Mỹ trên thế giới.
Khi tổng thống Mỹ đe dọa xóa sạch các trung tâm văn hóa của Iran, ông Esper cũng đối lập với ông Trump bằng cách tuyên bố thẳng thừng rằng Lầu Năm Góc không có kế hoạch đ.ánh bom như vậy.
Với việc Esper ra đi và bị thay thế bằng một quyền bộ trưởng quốc phòng mới trong những tháng còn lại ít ỏi trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump, sân khấu chính trị có thể dành cho một cuộc chiến tranh Mỹ-Iran trong bối cảnh có những tin tức từ Bộ Ngoại giao Mỹ về kế hoạch áp dụng hàng loạt lệnh trừng phạt mới lên Iran trong những ngày tới đây.
Chính quyền Trump sắp mãn nhiệm có thể đang trong quá trình chuẩn bị "cú đ.ấm liên hoàn bằng tay trái rồi tay phải". Cụ thể sau loạt trừng phạt mới lên Iran, sẽ xuất hiện những "sự kiện gây hấn" như các hành vi k.hủng b.ố chống lại Mỹ và được quy cho Iran cũng như các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Iraq và những nơi khác. Hai yếu tố này hội tụ lại sẽ đủ cho việc mở một cuộc chiến tranh tổng lực để đáp trả.
Kịch bản kéo dài nhiệm kỳ bằng cách trở thành "tổng thống thời chiến"
Trong bối cảnh đó, một số người dự báo "điều bất ngờ tháng Mười" của ông Trump thực sự đã được trì hoãn lại cho xử lý hiện thực bầu cử Mỹ vẫn chưa hoàn toàn ngã ngũ. Với điều bất ngờ này, tổng thống Mỹ sắp mãn nhiệm sẽ nỗ lực áp dụng các biện pháp pháp lý để lật lại "chiến thắng" của ứng viên Biden trong bầu cử vừa qua, và nỗ lực giành thêm một nhiệm kỳ nữa tại Nhà Trắng.
Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ có ít bằng chứng về gian lận phiếu bầu và hầu hết giới phê bình Mỹ đều nhất trí rằng có ít hoặc không có cơ hội các tòa án Mỹ can thiệp để thay đổi kết quả bầu cử theo hướng có lợi cho ông Trump.
Nhưng bàn tay của Tổng thống Trump có thể mạnh lên nếu Mỹ đột ngột ở vào trạng thái chiến tranh trong các tuần tới, tạo ra một tình huống khẩn cấp mà ông Trump có thể tận dụng theo hướng có lợi cho bản thân với tư cách một "tổng thống thời chiến" và do đó sẽ tránh được việc bị đẩy khỏi Nhà Trắng.
Chính bà Nancy Pelosi - Chủ tịch Hạ viện Mỹ (thuộc phe Dân chủ), đã cảnh báo rằng quyết định đáng lo ngại của ông Trump đột ngột cách chức Bộ trưởng Esper và thay ông này không phải bằng viên phó của ông ta mà bằng một nhân vật diều hâu đến từ đơn vị khác có khả năng làm đứt gãy quá trình "chuyển giao quyền lực" cho ứng viên tổng thống Biden.
Phía Israel cũng lo ngại một triển vọng hòa hoãn với Iran dưới thời tân chính quyền Biden nên trong kịch bản chiến tranh nói trên, giới quan sát đưa ra khả năng Israel sẽ phối hợp bằng cách giả vờ tấn công lực lượng Mỹ ở gần Iran, để tạo cớ cho Mỹ trả đũa quân sự hàng loạt, bao gồm một cuộc tấn công dữ dội vào các cơ sở hạt nhân của Iran.
Thực tế thì một số quan chức Israel trong các ngày qua đã cảnh báo trên truyền thông rằng nếu Biden đắc cử tổng thống Mỹ thì điều đó có nghĩa là sẽ có một cuộc chiến tranh với Iran.
Nếu kịch bản trên nổ ra thì giới chức Saudi Arabia vốn cũng lo ngại về cách tiếp cận hòa giải của Mỹ với Iran dưới thời Biden cũng có thể sẽ ra tay hỗ trợ cho phương án chiến tranh đó.
Về phía Iran, Tổng thống Hassan Rouhani đã phản ứng với chiến thắng của ông Biden bằng việc gửi đi một thông điệp mang tính hòa giải nhấn mạnh quyết tâm của Iran hướng tới một quan hệ xây dựng với cộng đồng quốc tế, đồng thời kêu gọi Mỹ tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế bằng việc trở lại với thỏa thuận hạt nhân Iran mà chính quyền Trump đã chủ động từ bỏ.
Ứng viên Biden đã dự báo rằng "kỷ nguyên xám xịt của việc biến Iran thành ác quỷ" sẽ chấm dứt vào ngày 20/1 (năm tới) cùng với việc ông này nhậm chức tổng thống Mỹ. Điều đó đồng nghĩa với việc đảo lộn các chính sách đối đầu Iran đã thành thương hiệu của Tổng thống Trump, khiến ông Trump phải ra tay cản trở các kế hoạch của ông Biden.
Còn có các dấu hiệu khác cho kịch bản vũ lực nói trên dễ xảy ra.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Mitch McConnell đã quyết định hậu thuẫn cho lời t.ố c.áo của ông Trump về gian lận bầu cử có hệ thống, và như vậy giúp ông Trump thêm một sự ủng hộ lớn trong cuộc chiến khốc liệt bác bỏ kết quả bầu cử Mỹ vừa qua.
McConnel và những người khác trung thành với ông Trump trong và ngoài chính quyền Mỹ có khả năng sẽ rầm rộ ủng hộ ông Trump nếu nổ ra xung đột với Iran./.
Iran cảnh báo Mỹ không phạm 'sai lầm' Iran cảnh báo Mỹ không phạm "sai lầm chiến lược" sau khi Tổng thống Trump đe dọa đáp trả nếu Iran trả thù vụ g.iết tướng Soleimani. "Chúng tôi hy vọng họ không mắc sai lầm chiến lược mới và chắc chắn với bất kỳ sai lầm nào, họ sẽ phải chứng kiến đòn đáp trả quyết liệt của Iran", Ali Rabiei, phát...