VNEN và Sách giáo khoa, trách nhiệm là của ai?

Mai Thị Diễm18:48 12/10/2018

Bộ Giáo dục đã có văn bản tiếp thu và giải trình một số nội dung liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về xuất bản, in, phát hành sách giáo khoa…

Ngày 25/9 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản tiếp thu và giải trình một số nội dung liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về xuất bản, in, phát hành sách giáo khoa giáo dục phổ thông giai đoạn 2012-2017.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Hữu Độ cho biết quan điểm của Bộ về vấn đề lãng phí sách giáo khoa mà dư luận đặt ra, ảnh: Báo Điện tử Chính phủ.

Trước đó, dư luận xã hội lẫn nghị trường Quốc hội đã có những bức xúc về việc lãng phí sách giáo khoa 2000 sử dụng 1 lần, sách VNEN và Tiếng Việt lớp 1 Công nghệ giáo dục bán độc quyền giá cao và năm nào cũng chỉnh sửa để in lại.

“Đá bóng” VNEN sang Trung ương?

Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam ngày 25/9 cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo giải trình các vấn đề liên quan đến sách VNEN và Tiếng Việt lớp 1 Công nghệ giáo dục, rằng:

“Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo nghiên cứu, vận dụng một số phương pháp, hình thức dạy học tiên tiến của thế giới vào các cấp học phổ thông trong đó có mô hình trường học mới (mô hình VNEN, một phương thức dạy học lấy hoạt động học của học sinh làm trung tâm)…” [1]

Trường học mới là một mô hình giáo dục lớp ghép được phát triển tại Colombia từ thập niên 1970 để giải quyết những vấn đề giáo dục, kinh tế, chính trị, xã hội đặc thù của một quốc gia nghèo nàn và xung đột, nơi trẻ em có thể trở thành nạn nhân của các tổ chức tội phạm và vũ trang bất cứ lúc nào.

Bài viết “Hãy biến trường học thành một nền dân chủ” của tác giả David L. Krip đăng trên The New York Times ngày 28/2/2015 cho biết, mô hình trường học mới gần như không được biết đến ở Hoa Kỳ. [2]

Vậy dựa vào đâu để Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, mô hình trường học mới của Colombia (Escuela Nueva) là phương pháp, hình thức dạy học “tiên tiến của thế giới”, nhất là nó phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh kinh tế xã hội, văn hóa và mục tiêu giáo dục của Việt Nam để thí điểm ồ ạt, triển khai nhân rộng ra cả nước?

Có thành viên nào của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, có quốc gia châu Âu nào nhập khẩu mô hình này về cho đất nước họ không? Ngay cả khu vực châu Á, giáo dục Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore…có nhập khẩu mô hình Escuela Nueva không?

Bà Vicky Colbert được nhiều giải thưởng về mô hình trường học mới Colombia, vì nó giải quyết được bài toán giáo dục, kinh tế, xã hội rất đặc thù của quốc gia này, nhưng không thể nhân rộng tùy tiện. Ảnh: Speakerpedia.

Thứ hai, Escuela Nueva được người sáng lập ra nó, bà Vicky Colbert tiếp cận và giới thiệu với Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển bên lề một hội thảo về giáo dục cho các nước đang phát triển do Ngân hàng Thế giới tổ chức tại Cebu, Philippines từ ngày 9 đến ngày 12/2/2009.

Khoảng 1, 2 tháng sau đó, thầy Nguyễn Vinh Hiển cử một đoàn công tác sang Colombia tìm hiểu, sau đó quyết định nhập khẩu mô hình này về Việt Nam thí điểm tại 6 tỉnh từ năm 2011.

Ngày 9/1/2013, Chính phủ đã ký Hiệp định tài trợ số GPE TF013048 với Tổ chức hợp tác giáo dục toàn cầu tại trợ, ủy thác qua Ngân hàng Thế giới (84,6 triệu USD viện trợ không hoàn lại và 3 triệu USD vốn đối ứng Chính phủ);

Cơ quan giám sát là tổ chức UNESCO tại Việt Nam tài trợ Dự án mô hình trường học mới tại Việt Nam. Dự án mô hình trường học mới (Dự án GPE-VNEN) với 1447 trường tiểu học của 63 tỉnh, thành phố. [3]

Ngày 04/11/2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mới ký ban hành Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Vậy tại sao Bộ Giáo dục và Đào tạo lại tìm cách viện dẫn Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 để giải thích cho những vấn đề của Dự án VNEN “thí điểm” từ năm 2011, gây bức xúc dư luận?

Nay trước những bất cập và phản ứng từ dư luận cha mẹ học sinh cũng như chính quyền các địa phương, phải chăng Bộ Giáo dục và Đào tạo muốn “né” trách nhiệm của mình bằng cách đá quả bóng sang Trung ương?

Nghị quyết của Quốc hội có bị lạm dụng?

Báo Điện tử Chính phủ ngày 21/9/2018 có bài “Quan điểm của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc lãng phí sách giáo khoa”. Bài viết cho hay:

Thứ trưởng Nguyễn Hữu Độ điểm lại Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 9/12/2000 của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, Chính phủ đã giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng chương trình, tổ chức biên soạn sách giáo khoa để thực hiện trên phạm vi cả nước.

Sách giáo khoa biên soạn theo Chương trình Giáo dục phổ thông hiện hành (gọi tắt là Chương trình 2000) được triển khai ở các cơ sở giáo dục từ năm học 2002-2003. Phiên bản sách giáo khoa hiện nay là phiên bản đã được sử dụng ổn định từ nhiều năm nay. [4]

Báo cáo Tổng kết đánh giá việc thực hiện Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 09/12/2000 của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo soạn, cho biết:

Chương trình giáo dục tiểu học bắt đầu soạn từ năm 1996 và bắt đầu thí điểm từ năm 1997, ban hành ngày 9/11/2001 theo Quyết định số 43/2001/QĐ-BGDĐT;

Chương trình giáo dục trung học cơ sở bắt đầu soạn thảo từ năm 1998 và bắt đầu thí điểm từ năm 2000, ban hành ngày 24/01/2002 theo Quyết định số 03/2002/QĐ-BGDĐT;

Chương trình giáo dục trung học phổ thông bắt đầu soạn từ năm 2000 và thí điểm từ năm 2004;

Ngày 05/05/2006 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT chính thức ban hành chương trình giáo dục phổ thông từ việc ghép 3 chương trình cấp học nói trên, để sử dụng thống nhất trong cả nước.

Và trên thực tế, theo Thuyết trình của Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội về tình hình giáo dục năm 2002 do bà Trần Thị Tâm Đan – Chủ nhiệm Ủy ban, trình bày tại Kỳ họp thứ 2 của Quốc hội ngày 11/11/2002, thì:

Dự án giáo dục tiểu học, với tổng số vốn 78 triệu USD, thực hiện trong giai đoạn 1994 – 2002; Dự án phát triển trung học cơ sở, với tổng số vốn 71,5 triệu USD, thực hiện từ năm 1998 đến 2004.

Nội dung các dự án gồm nhiều hạng mục như: xây dựng chương trình và viết sách giáo khoa mới; xây dựng trường sở, bổ sung trang thiết bị dạy học, cung cấp sách cho thư viện trường …

Trong đó, chi cho xây dựng chương trình, viết sách giáo khoa tiểu học là 1,5 triệu USD và cho xây dựng chương trình và viết sách giáo khoa trung học cơ sở là 2,6 triệu USD.

Như vậy, phải chăng Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội đang bị lạm dụng để giải thích cho cách đổi mới giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo bằng dự án chồng dự án?

Lần đổi mới chương trình, sách giáo khoa đang triển khai hiện nay cũng vậy, được khởi động ngay từ khi vừa kết thúc việc triển khai cuốn sách giáo khoa cuối cùng của Chương trình 2000, năm 2008.

Và hiện nay không một tổ chức, cá nhân nào thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra được cam kết công khai trước Đảng, Nhà nước và Nhân dân:

Với 80 triệu USD đi vay làm chương trình và sách giáo khoa, 100 triệu USD đi vay để đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, chưa kể cơ sở vật chất, chương trình sách giáo khoa mới sẽ có tuổi thọ sử dụng ổn định trong bao nhiêu năm?

Thiết nghĩ Quốc hội nên sớm có giám sát chuyên đề và điều trần về các dự án ODA trong giáo dục, đặc biệt là cách đổi mới theo kiểu dự án chồng dự án như suốt hơn hai chục năm qua và vẫn đang tiếp tục.

Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta đặc biệt quan tâm, chăm lo cho giáo dục. Trong bối cảnh còn nhiều khó khăn, ngành giáo dục vẫn được ưu ái với những khoản kinh phí không hề nhỏ để đổi mới giáo dục, phát triển chương trình, sách giáo khoa.

Nhưng vừa làm xong, Bộ lại lập dự án mới thay thế, khi sách giáo khoa còn chưa kịp cũ.

Số tiền lãng phí có thể lớn, nhưng mất mát lớn hơn và không đo được bằng tiền, là tương lai và cơ hội của dân tộc cứ bị bỏ lỡ theo những dự án có vòng đời ngắn ngủi, và lòng tin của nhân dân vào giáo dục dễ vơi dần sau mỗi một dự án “thí điểm”, thử nghiệm trên hàng triệu học sinh.

Nguồn:

[1]https://dangcongsan.vn/khoa-giao/sach-huong-dan-hoc-theo-mo-hinh-vnen-dat-vi-sao-499000.html

[2]https://www.nytimes.com/2015/03/01/opinion/sunday/make-school-a-democracy.html?mcubz=1

[3]https://giaoducthoidai.vn/giao-duc/danh-gia-3-nam-thuc-hien-mo-hinh-truong-hoc-moi-vnen-2506286-v.html

[4]https://baochinhphu.vn/Giao-duc/Quan-diem-cua-Bo-GDDT-ve-viec-lang-phi-sach-giao-khoa/347336.vgp

Theo giaoduc.net.vn

Chống lãng phí sách giáo khoa ở Nhật Bản và bài học cho Việt Nam

Khác Việt Nam, Bộ GD&ĐT Nhật Bản không trực tiếp làm sách giáo khoa mà chỉ giữ vai trò đặt ra quy chế, theo dõi việc thực hiện, thẩm định, cấp phép cho các bộ sách đủ điều kiện.

Nguyễn Quốc Vương

Ông Nguyễn Quốc Vương là nghiên cứu sinh tiến sĩ về giáo dục lịch sử tại ĐH Kanazawa, Nhật Bản. Ông từng là giảng viên khoa Lịch sử, ĐH Sư phạm Hà Nội, hiện là người dịch, viết chuyên nghiệp và hỗ trợ phong trào phát triển văn hóa đọc tại Việt Nam.

Ông viết và dịch nhiều cuốn sách về giáo dục như: Giáo dục Việt Nam học gì từ Nhật Bản? (2017), Môn Sử không chán như em tưởng (2017), Nước Nhật nhìn từ những thứ bình thường (2016), Đi tìm triết lý giáo dục Việt Nam (2017).

Sau cuộc tranh luận xung quanh sách giáo khoa tiếng Việt lớp 1 Công nghệ Giáo dục của GS Hồ Ngọc Đại, nhiều người chỉ tập trung việc đánh vần mà chưa chú ý một chuyện hệ trọng hơn là bản chất và số phận của cơ chế "một chương trình, nhiều sách giáo khoa".

Vấn đề này càng trở nên bức thiết khi dư luận bức xúc trước thực trạng sách giáo khoa bị đánh giá lãng phí cả nghìn tỷ đồng mỗi năm và câu chuyện Bộ GD&ĐT độc quyền kéo dài hàng chục năm qua.

BƯỚC ĐI DÒ DẪM VÀ RÓN RÉN

Sau năm 1945, dù đã trải qua 3 cuộc cải cách lớn, sách giáo khoa được biên soạn lại nhiều lần ở các cấp nhưng về cơ bản Việt Nam vẫn thực hiện nhất quán chế độ "một chương trình, một bộ sách giáo khoa".

Cũng có thể gọi cơ chế này một cách "học thuật" hơn là "sách giáo khoa quốc định". Nghĩa là theo sự vận hành, điều chỉnh của cơ chế này, cả nước, bất chấp sự khác biệt vùng miền và đối tượng học sinh, dùng thống nhất một chương trình, một bộ sách giáo khoa do Bộ GD&ĐT biên soạn, phát hành.

Đi cùng sự tồn tại lâu dài của cơ chế trên là hệ thống hành chính giáo dục tập quyền cao độ. Bộ GD&ĐT có quyền hạn lớn, tiến hành chỉ đạo trên toàn quốc, đến tận từng trường, môn học, thậm chí từng khối lớp, bài giảng của giáo viên cả ở phương diện nội dung và phương pháp giáo dục.

Chính vì vậy, nhìn vào thực tế sẽ thấy một hiện tượng kỳ lạ trong con mắt của các nhà nghiên cứu, quản lý giáo dục trên thế giới: Giáo viên dạy bài học nào đó đồng loạt cho một khối lớp trong cùng một ngày, cùng một nội dung và phương pháp tương tự nhau.

Thậm chí, nếu ai đó khó tính hay cẩn thận lấy giáo án của giáo viên và vở ghi của học sinh đem so sánh, người ta sẽ thấy chúng giống nhau đến độ khó tin. Những gì ghi chép trong vở của học sinh thường là phần nội dung trong giáo án của giáo viên với phần chủ đạo là tóm tắt kiến thức từ sách giáo khoa.

Trong khi Việt Nam rón rén và dò dẫm học hỏi cơ chế "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa", nhiều nơi trên thế giới đã thực hiện. Trung Quốc hiện tại cũng có nhiều nhà xuất bản làm sách giáo khoa. Nhật Bản cũng thực hiện cơ chế này từ lâu.

Như vậy, trong cơ chế này, nội dung giáo dục thực tế là nội dung sách giáo khoa và vai trò của người thầy chỉ truyền đạt, diễn giải, minh họa nội dung kiến thức sách giáo khoa. Những giáo viên được tiếng là dạy giỏi trong các cuộc thi trên thực tế chỉ là người minh họa và diễn giải SGK giỏi hơn, khéo léo hơn, dễ hiểu hơn đồng nghiệp.

Trên thực tế, với sự ngự trị của cơ chế "một chương trình, một sách giáo khoa", các "thực tiễn giáo dục" mang đậm dấu ấn cá nhân người làm sách. Triết lý giáo dục riêng của giáo viên cùng tâm huyết sáng tạo của họ đã không được khuyến khích và phát triển.

Vì thế, rất khó có thể nhận ra dấu vết của thực tiễn giáo dục ở Việt Nam. Logic dễ hiểu đi kèm là giáo viên chỉ trao đổi cho nhau giáo án hay dự giờ, mà không có việc công bố, nghiên cứu thực tiễn giáo dục của đồng nghiệp.

Tất nhiên, những vấn đề về giáo dục trường học ở Việt Nam có nhiều nguyên nhân, bao gồm cả các yếu tố rất to lớn, cơ bản chứ không phải riêng sách giáo khoa viết không hay hoặc do sự tồn tại của cơ chế "một chương trình, một bộ sách giáo khoa".

Tuy nhiên, cơ chế này cũng là những cản trở cơ bản. Vì vậy, dù do dự, trì hoãn, cuối cùng, Bộ GD&ĐT cũng chấp nhận "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" và Quốc hội đã phê chuẩn.

Dù vậy, việc thực hiện nó trên thực tế đang gặp rất nhiều khó khăn do cơ chế pháp lý không đồng bộ. Thậm chí, đáng ngại hơn, nó có thể bị trì hoãn thực thi khi việc biên soạn sách giáo khoa bị chậm về tiến độ và dư luận đang nhắm vào chỉ trích sách giáo khoa không phải của Bộ GD&ĐT.

"MỘT CHƯƠNG TRÌNH, NHIỀU BỘ SÁCH GIÁO KHOA" LÀ TẤT YẾU

Trong khi Việt Nam rón rén và dò dẫm học hỏi cơ chế này, rất nhiều nơi trên thế giới đã thực hiện. Trung Quốc hiện tại cũng có rất nhiều nhà xuất bản tham gia làm sách giáo khoa. Một nước khác ở châu Á là Nhật Bản cũng đã thực hiện cơ chế này từ lâu.

Sau khi thất trận trong Chiến tranh thế giới thứ hai và cải cách phục hưng, dân chủ hóa đất nước, từ năm 1947, các bộ luật giáo dục của Nhật Bản như Luật giáo dục cơ bản, Luật giáo dục trường học, khẳng định triết lý giáo dục tạo nên những công dân dân chủ có phẩm chất, năng lực, thái độ phù hợp xã hội "hòa bình, dân chủ và tôn trọng nhân quyền".

Ba nguyên lý trụ cột của Hiến pháp 1946 khẳng định Nhật Bản thực hiện chế độ sách giáo khoa kiểm định. Bộ GD&ĐT không trực tiếp làm sách giáo khoa mà chỉ giữ vai trò đặt ra quy chế, theo dõi việc thực hiện quy chế, thẩm định, cấp phép các bộ sách đủ điều kiện để trở thành sách giáo khoa.

Các nhà xuất bản tư nhân sẽ tự chủ toàn bộ, từ bản thảo, tác giả đến kinh phí. Nhà nước chỉ xét duyệt, yêu cầu sửa chữa bản thảo và công bố các cuốn sách đạt yêu cầu. Như vậy, không có chuyện Nhà nước bỏ tiền ra đầu tư cho bản thảo để rồi sau đó chính mình (Bộ GD&ĐT) xét duyệt bản thảo đó.

Chuyện làm sách là của các tác giả và nhà xuất bản. Nếu sách tốt, được xét duyệt, nhiều nơi chọn, họ có lợi nhuận để tái sản xuất, còn không sẽ phá sản. Quy luật cạnh tranh với cơ chế minh bạch, công bằng sẽ tạo ra kết quả như thế.

Tất nhiên, để đi tới cơ chế này, nước Nhật cũng phải trải qua rất nhiều thăng trầm. Ban đầu, khi cuộc cải cách Minh Trị Duy tân diễn ra, Nhà nước mới cho dù tán thành mô hình phương Tây, vẫn chưa có điều kiện với tay tới mọi ngõ ngách của giáo dục theo kiểu tập quyền.

Các nhà xuất bản tư nhân ở Nhật tự chủ toàn bộ, từ bản thảo, tác giả đến kinh phí làm sách giáo khoa. Nhà nước chỉ xét duyệt, yêu cầu sửa chữa và công bố sách đạt yêu cầu. Không có chuyện Nhà nước bỏ tiền đầu tư bản thảo sau đó chính mình (Bộ GD&ĐT) xét duyệt bản thảo đó.

Vì vậy, trong khoảng 10 năm đầu thời Minh Trị, các trường học ở Nhật được tự do lựa chọn sách giáo khoa. Nhiều cuốn sách của Fukuzawa Yukichi - nhà khai sáng người Nhật đương thời - như Tây Dương sự tình, Thế giới quốc tận, Khuyến học..., được chọn làm sách giáo khoa.

Sau khi Hiến pháp đại đế quốc Nhật Bản ra đời (1889), Nhà nước Minh Trị bắt đầu có xu hướng quản trị giáo dục theo hướng tập quyền mạnh, dần dần chế độ tự do lựa chọn sách giáo khoa chuyển thành "công nhận" và "đăng ký".

Nghĩa là, các cuốn sách muốn được sử dụng như sách giáo khoa trong trường học thì phải được các trường kê khai, đăng ký để Nhà nước công nhận.

Kết cục là chính Fukuzawa Yukichi cuối đời cũng thốt lên kinh ngạc khi biết Thiên hoàng Minh Trị ra lệnh loại bỏ nhiều cuốn sách khai sáng của ông khỏi trường học.

Khi Nhật Bản rơi vào vòng xoáy của chủ nghĩa phát xít, chế độ sách giáo khoa quốc định được thực thi suốt thời gian dài cho đến năm 1947.

Với những nước khác, xem xét kỹ cũng sẽ thấy quá trình diễn tiến của chế độ sách giáo khoa tương tự. Đó là quá trình chuyển mình từ tập quyền - độc quyền sang phân quyền, từ kiểm soát sang dân chủ và tự chủ. Ở nhiều nước khác trên thế giới, điển hình là các nước Bắc Âu, sách giáo khoa đã hoạt động theo cơ chế tự do.

Ở Nhật Bản sắp tới, khi thực hiện chương trình mới (công bố năm 2017), các nhà xuất bản sách giáo khoa có khả năng sẽ in kèm phần phụ lục hay cước chú cả thông tin yêu cầu chỉnh sửa, ý kiến của người xét duyệt và quan điểm của tác giả về các vấn đề còn tranh cãi để "quốc dân" có quyền tiếp cận và phê phán.

LỢI VÀ HẠI CỦA CƠ CHẾ "MỘT CHƯƠNG TRÌNH, NHIỀU BỘ SÁCH GIÁO KHOA"

Cơ chế "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" nếu được vận dụng tốt với cơ chế minh bạch, công khai, sẽ đem lại nhiều cái lợi.

Cái lợi thứ nhất là tiết kiệm được chi phí làm sách giáo khoa khi Nhà nước không phải bỏ tiền đầu tư bản thảo, nuôi tác giả và trả nhuận bút. Tất cả khoản này sẽ là đầu tư của nhà xuất bản. Làm như vậy sẽ tránh được tham ô, tham nhũng trục lợi từ việc biên soạn, in ấn sách giáo khoa - điều đang gây ra sự bức xúc và lo lắng trong nhân dân.

Cái lợi thứ hai là nhiều bộ sách giáo khoa được sử dụng sẽ kích thích giáo viên tự chủ nội dung và phương pháp, thay vì chăm chăm dạy nội dung của sách giáo khoa theo kiểu tóm tắt, minh họa và coi đó như kinh thánh.

Một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa giúp tiết kiệm chi phí khi Nhà nước không phải bỏ tiền đầu tư bản thảo, nuôi tác giả và trả nhuận bút. Làm như vậy sẽ tránh tham ô, tham nhũng trục lợi từ biên soạn, in sách giáo khoa.

Nếu từng giáo viên ý thức rõ ràng về điều đó, cả nước sẽ có hàng triệu nhà cải cách giáo dục, hàng triệu "thực tiễn giáo dục", tạo ra một cuộc cải cách giáo dục "từ dưới lên" sôi nổi, phong phú và không bao giờ dứt.

Nó sẽ tương tác, thúc đẩy, định hướng "cải cách giáo dục từ trên xuống". Tính linh động của nó sẽ giúp giáo dục sát hơn, thực tế hơn với từng đối tượng học sinh ở các địa phương và trường học vốn có điều kiện khác nhau.

Cái lợi thứ ba là chất lượng sách giáo khoa được nâng cao dần thông qua cơ chế cạnh tranh bình đẳng. Các nhà xuất bản và tác giả muốn chinh phục giáo viên, phụ huynh, học sinh thì phải không ngừng nâng cao chất lượng, giảm chi phí.

Cái lợi thứ tư là khi trung hòa vai trò tuyệt đối của sách giáo khoa, giáo dục có cơ hội chuyển đổi từ việc truyền đạt tri thức cho học sinh thuần túy để học sinh luyện thi, đạt điểm cao sang lối học truy tìm chân lý, tìm kiếm cách thức giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Cách học đó sẽ làm phát triển văn hóa đọc, phát huy tinh thần sáng tạo trong khoa học, văn hóa, nghệ thuật...

Tuy nhiên, cơ chế "một chương trình, nhiều sách giáo khoa" cũng sẽ có những rủi ro, nhất là trong bối cảnh hệ thống hành chính giáo dục chưa có thay đổi lớn kể từ 1950 tới nay.

Rủi ro thứ nhất là nguy cơ tham nhũng và cạnh tranh không công bằng khi diễn ra sự câu kết, móc ngoặc lẫn nhau giữa những người làm chương trình, biên soạn sách giáo khoa và lựa chọn sách giáo khoa.

Lịch sử giáo dục Nhật Bản cũng từng diễn ra "vụ án sách giáo khoa" như vậy, khi các quan chức giáo dục, giáo viên và giới xuất bản bắt tay nhau tạo ra "liên minh ma quỷ". Chính Thiên hoàng Minh Trị đã phải chỉ đạo bắt giữ hàng trăm người, trong đó có cả giáo sư đại học và quan chức chính phủ.

Rủi ro thứ hai là ở Việt Nam, trong giai đoạn đầu, có thể diễn ra sự chệch choạc do thiếu các nhà xuất bản có kinh nghiệm và tác giả trình độ cao. Ở Nhật, trong giai đoạn đầu ngắn ngủi từ 1947-1950, bộ giáo dục đã biên soạn một vài cuốn sách giáo khoa "quốc định" khi đã thực hiện chế độ kiểm định cũng là để bù lấp khoảng trống này. Tuy nhiên, sau đó, Nhà nước đã chấm dứt việc đó và trao quyền toàn bộ cho giới dân sự.

Rủi ro thứ ba là do thông tin không đầy đủ, chính xác, người dân - với khát khao có giáo dục tốt - lại phải đối mặt cơ chế "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" và cho rằng cả nước phải dùng một bộ sách giáo khoa mới "quy chuẩn" và "đỡ rắc rối". Cuộc tranh luận bùng lên dữ dội xung quanh cuốn sách Tiếng Việt lớp 1 của GS Hồ Ngọc Đại vừa qua là ví dụ rất sinh động cho nguy cơ này.

NGĂN NGỪA NGUY CƠ THAM NHŨNG, LÃNG PHÍ

Việt Nam có những lợi thế khi thực hiện "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa", trong đó có việc học hỏi các nước từng tiến hành chuyển đổi cơ chế như Nhật Bản.

Để ngăn ngừa nguy cơ, phát huy ưu điểm của cơ chế, việc cải cách lại bộ máy, cơ chế hành chính giáo dục theo hướng phân quyền, dân chủ là không thể tránh. Nếu như hành chính công vẫn can thiệp sâu, trực tiếp vào hành chính giáo dục; nếu các cơ quan hành chính giáo dục cấp trên vẫn có thể can thiệp sâu, trực tiếp vào trường học, giáo viên, chuyện lựa chọn sách giáo khoa một cách tự chủ sẽ trở nên khó khăn.

Muốn cạnh tranh công bằng, hạn chế móc ngoặc của các nhóm lợi ích, cơ chế biên soạn sách giáo khoa phải rõ ràng và đảm bảo nguyên tắc phân chia quyền lực, đối trọng, kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận.

Muốn có cạnh tranh công bằng, hạn chế móc ngoặc của các nhóm lợi ích, cơ chế biên soạn sách giáo khoa phải rõ ràng và đảm bảo nguyên tắc phân chia quyền lực, đối trọng, kiểm soát lẫn nhau giữa các bộ phận như: Ban soạn thảo quy chế, hội đồng thẩm định, các hội đồng tuyển chọn, các tác giả sách giáo khoa và nhà xuất bản.

Ở Nhật Bản, quy chế này được đưa ra từ sau 1947 và liên tục được cập nhật, sửa chữa để bịt các lỗ hổng, ngăn ngừa tối đa vụ việc tiêu cực. Lần chỉnh sửa lớn gần đây nhất là ngày 4/4/1989. Ở đó, quy định rất chi tiết quyền hạn, trách nhiệm của những người liên quan.

Ví dụ, điều 7 quy định về trách nhiệm của Bộ trưởng GD&ĐT, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ như sau: "Bộ trưởng GD&ĐT sẽ quyết định việc kiểm định, quyết định sách đó đủ hay không đủ tư cách là sách giáo khoa và gửi thông báo tới người đăng ký. Tuy nhiên, đối với trường hợp được tái kiểm định sau khi sửa chữa cần thiết, bộ trưởng bảo lưu quyết định và chuyển tới người đăng ký ý kiến kiểm định".

Hoặc, điều 16 có quy định rõ về hình thức hiển thị thông tin sách đã được kiểm định: "Đối với sách đã hoàn thành kiểm định, ngoài bìa phải có dòng chữ 'Sách đã được Bộ giáo dục kiểm định'. Bìa cũng phải ghi rõ loại trường sử dụng sách này, tên sách và bên trong bìa phải ghi ngày tháng năm kiểm định".

Mấy năm gần đây, Nhật Bản nảy sinh hiện tượng các nhà xuất bản gửi bản thảo sách đăng ký kiểm định cho hiệu trưởng, giáo viên "đọc góp ý". Người đọc sau đó nhận quà hay tiền thù lao từ các nhà xuất bản.

Động thái này đã được dư luận Nhật quan tâm đặc biệt và các cơ quan có trách nhiệm của Nhật đã xử phạt những người liên quan, đồng thời sửa đổi quy chế để bịt lỗ hổng. Vì vậy, dù sách giáo khoa luôn là chủ đề tranh luận, người Nhật đang tranh cãi về sách giáo khoa tập trung vào các vấn đề khác chúng ta.

Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng tiến hành miễn học phí và cấp phát sách giáo khoa miễn phí cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 9 (giáo dục nghĩa vụ) từ lâu. Đây là biện pháp đảm bảo công bằng trong cơ hội tiếp cận giáo dục và đảm bảo chất lượng giáo dục công.

Việt Nam cần nghiên cứu sâu, nghiêm túc cơ chế biên soạn và tuyển chọn sách giáo khoa ở các nước tiên tiến để vận dụng thúc đẩy cải cách giáo dục tiến lên, thay vì quay về ôm giữ cơ chế cũ để có cảm giác an toàn.

Theo Zing

Chuyên gia ngôn ngữ chỉ ra hạn chế của phương pháp dạy tiếng Việt theo "Công nghệ giáo dục" Đánh giá "Tiếng Việt lớp 1 - Công nghệ giáo dục" của GS Hồ Ngọc Đại rất công phu, nhưng GS-TS Nguyễn Văn Lợi - nguyên Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học - cho rằng, tài liệu này còn nhiều hạn chế. GS-TS Nguyễn Văn Lợi - nguyên Phó Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học. Chưa phù hợp với năng lực của...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Clip: Xe bán tải bị đâm nát trên đường tại Sơn La, bé gái trong xe không ngừng hoảng loạn kêu cứu "bố ơi"00:55

Ông chú 40 trêu ghẹo cô gái 17 tuổi, bị phản ứng liền đập vỡ kính quán ăn00:57

Kinh hoàng khoảnh khắc ô tô lao vào nhà dân khi 2 ông cháu đang ngồi xem TV: Đoạn clip khiến nhiều người sợ hãi00:26

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Còn nhiều băn khoăn về chứng nhận giỏi cấp tỉnh với học sinh điểm IELTS cao

13:01:46 21/12/2022

Việc Hà Tĩnh công nhận học sinh (HS) giỏi cấp tỉnh với HS có điểm IELTS cao đang được dư luận quan tâm. Nhiều giáo viên phổ thông và giảng viên dạy Ngoại ngữ thể hiện băn khoăn trước việc này

Việc thực hiện chương trình, SGK mới còn nhiều khó khăn

12:01:38 21/12/2022

Tiếp tục chương trình giám sát chuyên đề Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu , sáng 20/12, Đoàn Đại biểu ...

Cấp phép tổ chức thi chứng chỉ HSK trở lại

11:01:38 21/12/2022

Theo thông báo mới của Bộ GD&ĐT chứng chỉ tiếng Trung (HSK) đã được cấp phép tổ chức duy nhất tại ĐH Thành Đông (Hải Dương)

Banner tìm hiểu ngày 22/12 của Trường ĐH Tôn Đức Thắng in hình lính Mỹ

10:45:40 21/12/2022

Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TP.HCM) đang làm rõ trách nhiệm việc cơ sở ở Bảo Lộc đăng trên fanpage banner tìm hiểu truyền thống ngày 22/12 nhưng in hình lính Mỹ

Nhiều tỉnh cho học sinh nghỉ Tết hơn 10 ngày, Hà Nội lý giải nghỉ 8 ngày

10:36:43 21/12/2022

Lịch nghỉ tết của học sinh Hà Nội thiết kế theo quy định của Nhà nước. Nếu cho nghỉ thêm, hàng nghìn học sinh mầm non, tiểu học không ai trông nom vì bố mẹ vẫn phải đi làm

Trường ĐH Kiên Giang dự kiến tuyển hơn 1.600 chỉ tiêu năm 2023

10:01:37 21/12/2022

Năm 2023 Trường ĐH Kiên Giang tuyển sinh 22 ngành, trong đó có 2 ngành mới, dự kiến 1.675 chỉ tiêu. Trường ĐH Kiên Giang vừa tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác tuyển sinh năm 2022 và đề ra các giải pháp, phương hướng để nâng cao hiệu qu...

Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non

08:06:29 21/12/2022

Cùng với các ngành đào tạo khác, trong những năm qua, Trường Đại học (ĐH) Hồng Đức không ngừng đổi mới công tác quản lý, xây dựng và hoàn thiện nội dung chương trình đào tạo ngành giáo dục mầm non (GDMN) với mục tiêu đào tạo những giáo ...

Học sinh Hà Giang nghỉ Tết Quý Mão 12 ngày, từ 27 tháng Chạp

07:59:41 21/12/2022

UBND tỉnh Hà Giang quyết định cho học sinh trên toàn tỉnh bắt đầu nghỉ học từ ngày 18/1 đến hết ngày 29/1/2023. Ngày 19/12, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2341/QĐ-UBND về việc cho trẻ mầm non, học sinh, sinh viên các cơ sở gi...

Nhiều tiết dạy sáng tạo tại hội thi giáo viên dạy giỏi Hà Nội

07:59:05 21/12/2022

Ngày 20/12, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội tổ chức tổng kết hội thi giáo viên dạy giỏi thành phố cấp Trung học cơ sở năm học 2022-2023

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023

07:58:36 21/12/2022

Chiều ngày 20.12, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023. Theo đó, nhà trường tuyển sinh 60 mã ngành/chương trình với 6200 chỉ tiêu đại học chính quy

Tuyển sinh 2023: Đại học Kinh tế Quốc dân công bố đề án tuyển sinh

07:57:38 21/12/2022

Năm 2023, Trường đại học Kinh tế Quốc dân giữ nguyên 4 phương thức tuyển sinh và có sự thay đổi về chỉ tiêu mỗi phương thức để phù hợp tình hình thực tế

Cần cẩn trọng lựa chọn nhân sự, ra đề thi

07:56:12 21/12/2022

Một kỳ thi học sinh giỏi được tổ chức tốn rất nhiều công sức, tâm huyết của nhiều nhà giáo, học sinh và tốn kém tiền bạc nhưng cũng là một hoạt động khuyến tài quan trọng của giáo dục địa phương. Vậy nên cấp tổ chức cần cẩn trọng trong ...