Việt Nam vừa phát hiện loài rắn mới: Không quốc gia nào có, sống ở độ cao nghìn mét; rất độc?
Loài rắn này được tìm thấy ở vùng núi cao hơn 1.000 mét so với mực nước biển.
Vào chiều ngày 24/8/2024, Vườn Quốc gia Bạch Mã ở tỉnh Thừa Thiên-Huế thông tin, tại khu vực đỉnh núi Bạch Mã cao 1.444m so với mực nước biển, các nhà khoa học đã lần đầu tiên phát hiện một loài rắn hoàn toàn mới có tên rắn ráo xanh Bạch Mã (danh pháp khoa học: Ptyas bachmaensis).
Rắn ráo xanh Bạch Mã Ptyas bachmaensis có phần đuôi toàn màu đen. Ảnh: Hoàng Như Phương
Researchgate cho biết, rắn ráo (còn được gọi là rắn chuột (chi Ptyas) bao gồm 13 loài rắn phân bố khắp châu Á lớn có kích thước lên tới 3,8 mét. Trong hơn 100 năm, không có loài mới nào thuộc chi rắn ráo được phát hiện cho đến ngày 24/8/2024.
Sau khi xem xét kỹ lưỡng dữ liệu hình thái và trình tự nucleotide từ gen MT-CYB, các nhà khoa học Việt Nam và quốc tế đã xác định được loài rắn ráo mới hoàn toàn có tên khoa học Ptyas bachmaensis.
Tính cho đến nay, loài rắn Ptyas bachmaensis (rắn ráo xanh Bạch Mã) mới được phát hiện này chỉ có tại Việt Nam.
Ảnh về loài rắn ráo xanh.
Đây là loài rắn có chiều dài rất ấn tượng. Con đực trưởng thành có thể dài đến 2,4 mét. Phần lớn chiều dài cơ thể (phần lưng) được bao phủ bởi màu xanh lục đậm, phần đuôi còn lại có màu đen. Phần bụng rắn có màu trắng/vàng nhạt.
Đến với câu hỏi, loài rắn mới được phát hiện ở Việt Nam là loài rất độc? – Theo các nhà khoa học, vì rắn ráo xanh Bạch Mã thuộc chi Ptyas nên chúng không có độc.
Cổng thông tin điện tử Thừa Thiên-Huế cho biết, núi Bạch Mã (thuộc địa phận huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên-Huế) – nằm trong khu vực vườn Quốc Gia Bạch Mã, nơi giáp ranh giữa thành phố Huế và Đà Nẵng – là nơi có thảm động-thực vật đa dạng với hàng trăm loại sinh vật quý hiếm, trong đó có những loại đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.
Hình ảnh về rắn ráo xanh Ptyas nigromarginata với phần đuôi có sọc vàng nhạt. Ảnh: Pranoy Kishore Borah
Video đang HOT
Núi Bạch Mã cũng là nơi sinh sống của loài rắn ráo xanh (danh pháp khoa học: Ptyas nigromarginata). Loài này có các đặc điểm sau: Đầu dài, phân biệt với cổ; mắt to với đồng tử tròn. Môi trường sống ưa thích của loài này chủ yếu bao gồm rừng ôn đới và rừng núi hoặc đồi núi rậm rạp.
Điểm phân biệt cụ thể nhất giữa rắn ráo xanh Ptyas nigromarginata và rắn ráo xanh Bạch Mã Ptyas bachmaensis là sọc trắng/vàng nhạt lẫn đen ở phần đuôi.
Rắn ráo xanh Ptyas nigromarginata có sọc trắng này – còn rắn ráo xanh Bạch Mã Ptyas bachmaensis không có đặc điểm này (phần đuôi còn lại chỉ có màu đen).
Việc phát hiện ra loài rắn hoàn toàn mới này cho thấy bức tranh đa dạng của loài rắn nói chung và chi rắn ráo Ptyas nói riêng.
Tại sao rắn mất chân, chúng có thực sự hưởng lợi từ việc không có chân không?
Rắn là loài động vật đã "xâm chiếm" mọi châu lục trên Trái đất này, chỉ trừ Nam Cực.
Nhắc đến rắn độc, phần lớn nhiều người đều sợ. Những chiếc răng nanh bơm đầy nọc độc cùng sức mạnh siết chặt con mồi và hình dáng dài hàng mét lộ rõ sự đe dọa của chúng khiến không chỉ con người mà nhiều loài động vật phải tránh xa.
Ấy vậy mà, rắn là một trong những loài động vật phổ biến nhất trên thế giới. Từ vùng nhiệt đới đến vùng ôn đới, chúng sinh sống khá tốt ở hầu hết các nơi trên Trái đất này. Với phạm vi sinh sống ấn tượng của mình, chúng rõ ràng rất thành công ở hầu hết các môi trường sống.
Cho dù là dưới nước, trên mặt đất, sâu trong lòng đất hay thậm chí trên tán cây cao, rắn có mặt ở khắp mọi nơi. Vậy làm thế nào chúng đạt được sự mở rộng phạm vi sinh sống và môi trường sống đến vậy?
Rắn lúc nào cũng không có chân?
Rắn cổ đại, có niên đại khoảng 150 triệu năm, thực sự có chân. Tuy nhiên, như chúng ta có thể thấy rõ ràng ngày nay, rắn không có chân (ví dụ như rắn hổ mang và rắn lục) hoặc có những dấu tích chân nhỏ và thừa (như trăn Nam Mỹ).
Các loài rắn như trăn và trăn Nam Mỹ có những chiếc chân nhỏ ở phần cuối cơ thể, hơi cao hơn phần đuôi của cơ thể. Nguồn ảnh: Karel Bartik/Shutterstock
Vậy, điều gì đã xảy ra từ 150 triệu năm trước đến ngày nay?
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Florida, Mỹ đã có thể xác định được một gen mà họ hào hứng đặt tên là Sonic the Hedgehog, gen này kiểm soát sự phát triển của các chi ở rắn (và tất cả các động vật có xương sống có chân). Khi họ xác định được gen này, các nhà nghiên cứu nhận thấy khá nhiều hoạt động kỳ lạ.
Trong khi tất cả các loài động vật có xương sống đều có gen "Sonic The Hedgehog", thì ở loài rắn, gen này lại bị biến mất. Điều kỳ lạ hơn nữa là gen này chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn trong quá trình phát triển phôi của trăn con, đặc biệt là trăn con dưới 24 giờ t.uổi. Điều này có nghĩa là gì?
Chúng ta có thể rút ra khá nhiều kết luận từ hoạt động bất thường này của gen Sonic The Hedgehog.
Kết luận chính là sự xuất hiện ngắn ngủi của gen Sonic The Hedgehog trong quá trình phát triển phôi của trăn con chính là nguyên nhân tạo nên phần chân nhỏ còn sót lại của chúng.
Sự kích hoạt và bất hoạt của gen Sonic The Hedgehog (SHH) cung cấp cho chúng ta 2 con đường tiến hóa mà loài rắn đi qua.
Loài rắn lớn như trăn Nam Mỹ là "cổ xưa", theo nghĩa là chúng vẫn thể hiện sự kích hoạt ngắn ngủi này của gen SHH, trong khi những loài rắn "gần đây" hơn như rắn hổ mang không kích hoạt gen SHH chút nào.
Ở cả loài rắn "cổ xưa" và "gần đây", nguyên nhân dẫn đến hoạt động giảm hoặc không tồn tại của gen SHH là do các phần của DNA được gọi là trình tăng cường (Enhancers).
Ở loài rắn cổ, các phần của trình tăng cường đã bị xóa hoặc giảm, trong khi ở loài rắn "gần đây", trình tăng cường chịu trách nhiệm góp phần vào sự phát triển của chi cùng với gen SHH hầu như không thể phát hiện được.
Điều này có nghĩa là loài rắn "cổ đại" có lợi thế hơn loài rắn "mới hơn" không?
Không hề. Chân của trăn chỉ là những cục u nhỏ màu đen có móng vuốt. Chúng không làm gì ngoài việc cung cấp một số hiểu biết về lịch sử tiến hóa và cơ chế di truyền định nghĩa loài rắn.
Liệu loài rắn "cổ đại" có tiến hóa trước loài rắn "gần đây" không?
Rắn cổ đại chỉ đơn giản là một nhánh của sự phân kỳ. Tên gọi này không thực sự có nghĩa là một con rắn cổ đại già hơn một con rắn gần đây hơn (theo thang thời gian địa chất, không phải theo thời gian nói chung).
Ví dụ, chúng ta có thể tham khảo hai hồ sơ hóa thạch từ kỷ Phấn trắng muộn, cụ thể là chi rắn Dinilysia patagonica và Najash rionegrina.
Hình minh họa chi rắn Najash rionegrina.
Cả hai loài rắn đã tuyệt chủng này đều sống cách đây khoảng 90 triệu năm. Dinilysia patagonica là một loài rắn sống trên cạn không có chân, trong khi Najash rionegrina về mặt kỹ thuật là một loài rắn có chân (mặc dù chân nó nhỏ, trái ngược với chân phát triển đầy đủ thực sự có thể chịu được trọng lượng của một sinh vật tương đương).
Dựa trên các hóa thạch khác của loài rắn đã tuyệt chủng từ thời đó, điều chúng ta có thể kết luận chắc chắn là bất kỳ loài rắn có chân nào thực sự không sử dụng chân của chúng cho bất kỳ hình thức di chuyển nào, chẳng hạn như bơi hoặc di chuyển trên cạn.
Do đó, ngay từ cuối kỷ Phấn trắng, chúng ta có thể nói rằng rắn đang trong quá trình chuyển đổi từ dạng có chân sang dạng không có chân.
Tại sao rắn lại mất chân?
Hồ sơ hóa thạch của loài rắn chỉ ra rằng sự xuất hiện của xu hướng không chân xuất hiện sau khi loài rắn chuyển sang môi trường sống dưới lòng đất. Khi sống dưới lòng đất, chân tay là một gánh nặng.
Từ việc trườn, bơi đến đào hang, rắn thực sự có cả thế giới dưới chân chúng! (Nguồn ảnh: Maximilian Hirdina/Shutterstock)
Hãy nghĩ về điều này như thế này: Sẽ dễ dàng hơn bao nhiêu để chui vào một ngóc ngách, khe hở hoặc lỗ nhỏ mà không có cấu trúc tỏa ra - chân và tay - từ hai bên cơ thể.
Cơ thể không có chân, dài và thon này cũng bổ sung cho các phương thức di chuyển khác, như bơi lội.
Trong một bài viết đăng trên trang web Công viên Tiểu bang Florida (Mỹ), Keith Morin - một nhà sinh vật học công viên tại Sở Bảo vệ Môi trường Florida, đã nói rõ nhất:
"Từ cách loài rắn di chuyển, đến những nơi chúng có thể đến và một số phương pháp chế ngự con mồi, như siết chặt, việc có chân sẽ chỉ cản trở mọi việc. Trong hàng triệu năm, chúng dần mất chân, và chúng thậm chí còn mất vai và hông".
Từ đó có thể thấy, rắn mất dần chân trong quá trình tiến hóa của chúng là một lợi thế và chúng đang hưởng lợi từ sự tiến hóa này.
Đối với một loài động vật đã xâm chiếm mọi châu lục ngoại trừ Nam Cực, việc không có chân đã giúp chúng sống tốt ở khắp nơi trên Trái đất.
Lươn không có độc, vậy tại sao rắn không dám đụng tới? Rắn là loài ăn tạp nhưng ít khi chúng đụng tới lươn, vì sao vậy? Lươn là loại cá ăn được, không độc, thịt thơm ngon, giàu dinh dưỡng. Tuy nhiên, loài rắn dường như lại tránh xa món lươn này. Vì sao vậy? Chúng ta biết rằng, rắn là một kẻ săn mồi đỉnh cao trong tự nhiên. Với các giác quan...