Vì sao Trung Quốc lo nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran?

Trung Quốc đang kêu gọi Mỹ tiếp tục tiếp tục tham gia thỏa thuận hạt nhân với Iran trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa sẽ hủy thỏa thuận này bất cứ lúc nào.

Tàu chở hàng Trung Quốc tới Iran vào tháng 2/2016 (Ảnh: EPA)

Trong bài phát biểu ngày 13/10, Tổng thống Donald Trump đã từ chối xác nhận Iran đã tuân thủ thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015 giữa Iran và Nhóm P5 1 (gồm Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Mỹ và Đức), còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA). Ông Trump đã cáo buộc Tehran vi phạm nhiều điều khoản của thỏa thuận, mặc dù các cơ quan giám sát quốc tế xác nhận điều ngược lại.

Động thái của ông Trump có thể dẫn tới nguy cơ sụp đổ thỏa thuận hạt nhân Iran, điều khiến Trung Quốc lo ngại.

Trung Quốc và Iran có mối quan hệ ở các lĩnh vực kinh tế, thương mại và năng lượng. Trong khi Trung Quốc nhập khẩu dầu thô từ Iran thì Tehran được cho là đang hưởng lợi từ chương trình đầu tư cơ sở hạ tầng từ phía Trung Quốc trong dự án “Vành đai và con đường” đầy tham vọng của Bắc Kinh. Vì vậy, việc Mỹ hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân và áp lệnh trừng phạt với Iran có thể sẽ tác động lớn tới Trung Quốc.

Trung Quốc hiện là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Iran nhờ nhập khẩu lượng lớn dầu thô và khí đốt ở quốc gia Trung Đông. Trong tháng 8, Trung Quốc đã mua 3,34 triệu tấn dầu từ Tehran, mức nhập khẩu cao nhất trong 1 tháng kể từ năm 2006.

Trong chuyến công du tới Iran sau thỏa thuận JCPOA năm 2015, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thông qua kế hoạch hợp tác song phương kéo dài 25 năm với tham vọng tăng cường quy mô thương mại lên gấp 10 lần, đạt mức 600 triệu USD trong vòng 10 năm tới. Trong khi Iran vừa là đối tác nhập khẩu thực phẩm hàng đầu từ Trung Quốc, họ cũng một trong những nước xuất khẩu dầu lớn nhất sang thị trường Bắc Kinh.

Ngoài ra, các công ty Trung Quốc được cho là đã tài trợ cho các dự án năng lượng ở Iran, bao gồm dự án khai thác mỏ dầu khổng lồ Yadavaran và bắc Azadegan. Vào tháng 7, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Trung Quốc đã nắm giữ 30% cổ phần trong dự án khai thác mỏ khí đốt tự nhiên lớn nhất trên thế giới tại Iran. Bắc Kinh cũng đã đặt bút kí hợp đồng trị giá tới 3 tỷ USD nâng cấp các nhà máy lọc dầu của Iran vào tháng 1 năm nay.

Ngoài là đối tác kinh tế chiến lược, Iran cũng đóng vai trò thiết yếu trong tham vọng xây dựng dự án “Vành đai và con đường” của Bắc Kinh. Một trong những công trình trọng điểm trong dự án là tuyến đường sắt cao tốc trị giá 2,56 tỷ USD nối Tehran và thành phố Mashhad. Trung Quốc đã cho cung cấp khoản vay trị giá 1,6 tỷ USD cho dự án xây dựng con đường dài 926km này.

Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc cho biết họ đã đầu tư cho 26 dự án ở Iran, cung cấp các khoản vay khoảng vào khoảng 8,5 tỷ USD. Cùng với đó, các công ty Trung Quốc đã tham gia dự án xây dựng đường cao tốc, khai mỏ và sản xuất thép tại Tehran.

Đức Hoàng

Theo SCMP