Khu vực lớn trước biến động lớn

PHẠM LỮ21:22 09/02/2025

Tất cả những diễn biến gần đây đều báo hiệu khu vực Trung Đông, Bắc Phi và vùng Vịnh đang đứng trước nhiều biến động lớn về chính trị an ninh.

Trong những ngày này, khu vực Trung Đông, Bắc Phi và vùng Vịnh sôi động vì ý tưởng của Tổng thống Mỹ Donald Trump về tương lai của Gaza, bởi nhiều động thái xoay quanh và liên quan chính thể mới ở Syria và bởi triển vọng bất định của mối quan hệ giữa Mỹ và Iran.

Tất cả đều báo hiệu khu vực lớn này đang đứng trước nhiều biến động lớn về chính trị an ninh.

Lãnh đạo chính thể mới ở Syria Ahmed al-Sharaa (giữa) thăm Ả Rập Xê Út hôm 2.2.2025. ẢNH: REUTERS

Ý tưởng của ông Trump về đưa người Palestine ra khỏi Gaza và đặt dải đất này dưới quyền quản lý của Mỹ tuy khó khả thi trên thực tế nhưng hàm chứa thông điệp Mỹ tuyệt đối ủng hộ Israel và khích lệ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu trong hành động với nhiều bên tại khu vực như Palestine, Hamas, Hezbollah, Houthi và Iran. Chỉ riêng điều đó đã đủ để cho thấy chưa thể sớm có được hòa bình và hòa giải, an ninh và ổn định ở khu vực lớn này. Ông Trump vừa tiếp tục dọa Iran vừa tỏ ra sẵn sàng đối thoại với Iran. Vẫn cách thức đó và vì ông Trump vẫn đang hậu thuẫn Israel nhiệt tình nên triển vọng cải thiện cho quan hệ Mỹ – Iran dưới thời ông Trump là khó.

Trong khi đó, Syria đang được rất nhiều đối tác bên ngoài nhòm ngó, thậm chí đã bắt đầu xâu xé ảnh hưởng. Chính thể mới ở Syria đang tìm cách định vị lại trong cuộc chơi lợi ích địa chiến lược của các đối tác bên ngoài, tìm cách tận dụng trong khi tránh để bị bên ngoài lợi dụng, chủ động tham gia cuộc chơi chung trong khu vực chứ không để tiếp tục là nơi diễn ra cuộc chơi ấy. Vì thế khu vực lớn này sẽ chuyển biến rất mạnh mẽ và cơ bản, nhưng mọi kịch bản triển vọng đều có thể sẽ xảy ra.

Giữa vòng xoáy bất ổn, Mỹ đứng trước những "cơn bão" lớn

Vào những ngày nước rút cuối cùng của cuộc bầu cử tổng thống lần thứ thứ 47, nước Mỹ bất ngờ rơi vào tình thế địa chính trị nan giải chưa từng có kể từ sau Thế chiến thứ hai đến nay.

Washington đang phải căng mình đối phó với những vấn đề quốc tế nghiêm trọng trên ba khu vực chiến lược: châu Âu, Trung Đông và châu Á. Các đối thủ chính như Nga, Trung Quốc, Iran và Triều Tiên đang ngày càng cứng rắn, tạo ra những thách thức lớn cho Mỹ.

Trong bối cảnh nguồn lực của Mỹ có giới hạn, Washington cần tính toán kỹ lưỡng để điều chỉnh chiến lược quan trọng. Dù vẫn là siêu cường duy nhất, Mỹ đang phải đối mặt với sự giảm sút tương đối trong một số lĩnh vực so với các đối thủ cạnh tranh.

Nhiều cuộc khủng hoảng quốc tế cùng lúc

Video đang HOT

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia quan hệ quốc tế, đây là lần đầu tiên kể từ sau Thế chiến thứ hai, Washington phải đồng thời đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng quốc tế nghiêm trọng và phức tạp như vậy.

Giáo sư John Mearsheimer của Đại học Chicago nhận định: "Chúng ta đang chứng kiến một thời điểm đặc biệt trong lịch sử ngoại giao của Mỹ, khi các thách thức không chỉ đến từ nhiều hướng mà còn có tính chất phức tạp và đan xen chưa từng thấy".

Tại châu Âu, cuộc chiến Nga - Ukraine đã kéo dài gần 3 năm với những diễn biến ngày càng phức tạp. Nga, không như kỳ vọng của Mỹ và phương Tây, vẫn trụ vững về cả kinh tế, chính trị và ngoại giao. GDP đã vượt Nhật Bản để trở thành nền kinh tế thứ tư thế giới, còn trong cuộc chiến với Ukraine, Nga ngày càng giành được nhiều lợi thế quan trọng trên chiến trường.

Mỹ, với tư cách là trụ cột của NATO, đã phải nỗ lực tổng động viên toàn bộ khối NATO và các nước đồng minh trên toàn thế giới và trực tiếp đổ một lượng lớn nguồn lực chưa từng có để hỗ trợ Kiev.

Tính đến tháng 10/2024, Washington đã viện trợ cho Ukraine tổng cộng hơn 75 tỷ USD.

Trong khi đó, các nước NATO châu Âu cũng đã tăng cường đáng kể ngân sách quốc phòng, với Đức cam kết chi tiêu 2% GDP cho quốc phòng, trong khi Pháp và Anh đẩy mạnh phát triển năng lực quân sự độc lập.

Cuộc chiến ở Ukraine và xung đột giữa Nga với Mỹ và phương Tây đã làm thay đổi mạnh mẽ cục diện an ninh châu Âu từ sau chiến tranh lạnh đến nay. NATO đã được mở rộng với sự gia nhập của Phần Lan và Thụy Điển, đồng thời tăng cường đáng kể sự hiện diện quân sự ở sườn phía Đông.

Tình hình nóng bỏng ở Trung Đông sau sự kiện Hamas tấn công vào Israel ngày 10/7/2023 và các hành động trả đũa của Israel đã trở thành mối quan ngại hàng đầu của Washington. Nguy cơ lan rộng chiến tranh ra toàn khu vực Trung Đông ngày càng hiện hữu.

Như các nhà nghiên cứu về tình hình khu vực đã chỉ rõ, tuy Israel đã có những thành công đáng kể trong việc hạ các thủ lĩnh hàng đầu của "trục kháng chiến" và làm suy yếu đáng kể các lực lượng đang chiến đấu chống nhà nước Do Thái, đã có những dấu hiệu đáng lo ngại khi Iran đang ngày càng lý trí và quyết đoán hơn.

Các tổ chức như Hamas ở Gaza, Hezbollah ở Li Băng hay Houthi ở Yemen vẫn không khuất phục, dù đã liên tục phải gánh chịu những tổn thất rất to lớn, trong khi các nhóm vũ trang tại Iraq và Syria vẫn không ngừng có các hoạt động nhắm vào lợi ích của Mỹ ở khu vực chiến lược trọng yếu này.

Trong khi đó, sự xích lại gần nhau giữa Moscow và Bắc Kinh cùng sự phát triển liên tục của nhóm nước mới nổi BRICS đang tạo ra một thách thức chưa từng có đối với vị thế dẫn đầu của Mỹ trong các vấn đề toàn cầu và trật tự thế giới do Mỹ dẫn dắt trong nhiều thập niên qua.

Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Nga - Trung phát triển cả về lượng và chất, đặc biệt là qua kim ngạch thương mại song phương đạt 200 tỷ USD vào năm 2023, các dự án năng lượng trị giá hơn 100 tỷ USD, và thỏa thuận sử dụng đồng nội tệ trong rất nhiều thanh toán song phương.

Không chỉ vậy, 2 nước đã tăng cường tập trận chung, chuyển giao công nghệ quốc phòng và tăng cường phối hợp chiến lược trong các vấn đề quốc tế. Trong khi đó, BRICS liên tục được mở rộng đang dần trở thành một cực đối trọng với phương Tây với 45% dân số thế giới, 30% GDP toàn cầu và 35% thương mại quốc tế.

Tình hình căng thẳng mới tại Đông Bắc Á là điều Washington ít mong đợi nhất lúc này khi cả Bình Nhưỡng lẫn Seoul liên tục có những động thái cực đoan thù địch chống nhau.

Đặc biệt, việc Bình Nhưỡng cho nổ mìn cắt đứt tuyến đường sắt lẫn tuyến đường bộ nối liền hai miền - biểu tượng của tiến trình hòa bình thống nhất trên bán đảo Triều Tiên suốt 20 năm qua, đã đẩy căng thẳng giữa 2 bên lên mức cao nhất trong 70 năm qua.

Theo một số đánh giá của giới nghiên cứu quốc tế, số vụ phóng tên lửa của Triều Tiên năm 2024 đã tăng 300% so với cùng kỳ năm trước, còn các hoạt động quân sự ở gần Khu phi quân sự tăng 200%.

Mỹ vẫn duy trì vị thế siêu cường

Bà Harris và ông Trump sẽ đối đầu trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ ngày 5/11 tới (Ảnh: Reuters).

Mặc dù đang phải đối mặt với những thách thức nội tại nghiêm trọng như nợ công tăng cao (trên 30 nghìn tỷ USD), chia rẽ chính trị sâu sắc và nguồn lực có hạn để duy trì cam kết toàn cầu, nước Mỹ vẫn duy trì vị thế siêu cường với những lợi thế vượt trội trong nhiều lĩnh vực.

Về quân sự, ngân sách quốc phòng năm 2024 lên tới 886 tỷ USD, với 800 căn cứ quân sự trên toàn cầu, 11 tàu sân bay hạt nhân và công nghệ quân sự tiên tiến nhất thế giới. Về kinh tế, GDP năm 2024 ước tính đạt 25.500 tỷ USD, đồng USD vẫn chiếm 60% dự trữ ngoại hối toàn cầu, và Mỹ tiếp tục dẫn đầu về công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Để đối phó, Washington một mặt duy trì đối thoại chiến lược với Trung Quốc, mặt khác vẫn kiên định trong các vấn đề cốt lõi và tiếp tục hạn chế Trung Quốc tiếp cận các công nghệ cao, tăng cường quan hệ nhiều mặt với các đối tác then chốt trong khu vực như Ấn Độ, Nhật Bản, Australia và các nước ASEAN, tập trung thúc đẩy các sáng kiến như AUKUS về công nghệ hạt nhân, QUAD về an ninh hàng hải và các khuôn khổ hợp tác kinh tế mới như Khuôn khổi hợp tác kinh tế Ấn Độ dương - Thái Bình dương (Indo-Pacific Economic Framework).

Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ ngày càng gay gắt, Mỹ đã đẩy mạnh đầu tư vào các công nghệ đột phá như trí tuệ nhân tạo, điện toán lượng tử và chip bán dẫn thế hệ mới, không chỉ nhằm củng cố vị thế dẫn đầu của Mỹ mà còn có thể làm thay đổi căn bản cán cân quyền lực toàn cầu trong tương lai.

Với Nga, Washington tiếp tục các biện pháp bao vây, cấm vận và trừng phạt, đồng thời cam kết hỗ trợ Ukraine, nhưng tránh những hành động có thể đưa đến đối đầu trực tiếp giữa hai cường quốc hạt nhân hàng đầu thế giới.

Về vấn đề Triều Tiên, Mỹ theo đuổi chính sách kiềm chế và ngăn ngừa leo thang nhưng tăng cường các hình thức trực tiếp hỗ trợ và phối hợp chặt chẽ với Hàn Quốc đề phòng tình huống xấu nhất xảy ra.

Trong khi các đồng minh như Hàn Quốc và Nhật Bản đã tăng ngân sách quốc phòng lên trên 15%, Mỹ cũng đã nhanh chóng có các hành động phối hợp với các nước này để đối phó. Mới nhất là việc thành lập liên minh 11 nước giám sát Triều Tiên thay thế cơ chế cũ của Hội đồng Bảo an đã bị Nga phủ quyết không được gia hạn, cũng như tiếp tục tập trận với quân đội Hàn Quốc để răn đe Triều Tiên.

Riêng ở khu vực Trung Cận Đông, Mỹ chủ trương kiềm chế ngăn chặn bùng nổ chiến tranh nóng giữa các bên nhưng vẫn cương quyết bảo vệ Israel trước những đe dọa mới nhất từ phía Tehran và "Trục kháng chiến".

Nước này nhanh chóng điều động hai nhóm tàu sân bay USS Gerald R. Ford và USS Dwight D. Eisenhower, tăng cường hiện diện quân sự tại các căn cứ ở Qatar, UAE và Iraq, đồng thời triển khai thêm hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot trong khu vực.

Các chuyên gia dự báo trong vòng từ 6 tới 12 tháng tới, xung đột Ukraine sẽ tiếp tục căng thẳng, tình hình Trung Đông khó có thể sớm ổn định và không loại trừ khả năng Triều Tiên có thể có thêm các động thái gây căng thẳng hơn nữa với Hàn Quốc... Tuy nhiên, trước mắt, ít nhất là cho đến khi kết thúc bầu cử tổng thống Mỹ, Washington sẽ cố gắng tối đa để kiểm soát tình hình, tránh những diễn biến bất ngờ có thể nổ ra.

Về lâu dài, Mỹ sẽ phải xây dựng một chiến lược ngoại giao toàn diện hơn để đối phó với những diễn biến mới trong một thế giới đa cực, cân bằng giữa các cam kết quốc tế và nhu cầu trong nước, đồng thời đổi mới cách tiếp cận với các thách thức an ninh phi truyền thống.

Giáo sư Đại học Harvard Joseph Nye đã nhận định, sức mạnh thực sự của Mỹ không chỉ nằm ở khả năng quân sự hay kinh tế, mà còn ở khả năng thích ứng và đổi mới trước những thách thức mới, kể cả các những thách thức an ninh phi truyền thống, và phải tìm được cách tiếp cận cân bằng và bền vững trong một thế giới ngày càng phức tạp.

Trong bối cảnh cuộc bầu cử tổng thống sắp diễn ra, có thể thấy cách thức Washington đối phó với các thách thức hiện nay không chỉ ảnh hưởng đến vị thế toàn cầu của Mỹ còn cả trật tự thế giới trong những thập niên tới, không chỉ tác động trực tiếp đến kết quả cuộc bầu cử tổng thống lần này mà còn tới cả tương lai chính trị nước Mỹ trong những năm tới.

Thực tế thì quan điểm và xử lý của chính quyền Biden-Harris về các vấn đề quốc tế nổi bật thời gian qua đã ít nhiều làm mất ưu thế của Phó Tổng thống Harris trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng đang rất sít sao hiện nay, nhất là trong vấn đề xung đột Israel - Palestine/Ả-rập.

Nếu để tình hình tuột khỏi kiểm soát, đấy rất có thể sẽ là yếu tố mới quyết định ngăn cản bà Harris trở thành nữ tổng thống đầu tiên của Mỹ.

Điều đó đòi hỏi sự linh hoạt, khôn khéo trong điều hành chính sách đối ngoại của chính quyền Mỹ trong thời gian trước mắt nhằm đảm bảo được những lợi ích chiến lược của quốc gia nói chung, lợi ích của đảng Dân chủ và cá nhân ứng cử viên Harris nói riêng.

Với sự xuất hiện của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và điện toán lượng tử (quantum computing), cùng với những thay đổi trong cấu trúc liên minh toàn cầu, những quyết định của Washington trong giai đoạn này sẽ còn có ý nghĩa đối với việc định hình lại trật tự thế giới trong nhiều thập niên tới.

WB hạ dự báo tăng trưởng kinh tế của khu vực Trung Đông - Bắc Phi Trong bối cảnh căng thẳng tại khu vực Trung Đông - Bắc Phi (MENA) ngày càng diễn biến phức tạp, ngày 16/10, Ngân hàng Thế giới (WB) đã hạ dự báo tăng trưởng kinh tế của khu vực này, mặc dù kinh tế của vùng Vịnh đang trên đà tăng trưởng khá nhờ các nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế. Trụ...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Sự cố chấn động điền kinh: VĐV bị đối thủ vụt gậy vào đầu, nghi vỡ hộp sọ02:05

Báo Mỹ: Ông Trump "khó chịu" vì trang phục của ông Zelensky01:28

Ông Trump khen ông Zelensky dũng cảm, không cam kết hỗ trợ lực lượng châu Âu tại Ukraine08:00

Chi tiết màn tranh cãi "đốt nóng" cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky01:38

Câu trả lời của Tổng thống Putin với đề xuất ngừng bắn ở Ukraine07:05

Ông Tập Cận Bình nói kinh tế Trung Quốc đang đối mặt nhiều thách thức08:09

Israel vận động Mỹ giữ căn cứ Nga ở Syria?08:52

Ông Trump gợi ý ông Zelensky có thể ra đi vì từ chối thỏa thuận08:44

Ông Trump muốn đàm phán lại biên giới Mỹ - Canada07:42

Trung Quốc gửi thông điệp cứng rắn đến Đài Loan08:38

Tàu dầu va chạm tàu hàng cháy ngùn ngụt, hàng chục người bị thương01:48

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

SpaceX phóng thành công tàu vũ trụ giải cứu phi hành gia mắc kẹt tại ISS

13:10:43 15/03/2025

Nếu mọi thứ diễn ra theo đúng kế hoạch, Butch Wilmore và Suni Williams sẽ được về nhà sau 9 tháng mắc kẹt ngoài không gian.

Ông Trump giải thích về tuyên bố sẽ kết thúc chiến sự Ukraine trong 24 giờ

12:33:07 15/03/2025

Tổng thống Mỹ Donald Trump lên tiếng về cam kết mà ông thường đưa ra trước đó rằng ông sẽ giúp cuộc chiến Nga - Ukraine khép lại trong 24 giờ.

Tính toán của ông Putin khi ủng hộ có điều kiện lệnh ngừng bắn ở Ukraine

12:29:13 15/03/2025

Tuyên bố nước đôi về đề xuất ngừng bắn ở Ukraine giúp Nga có thêm thời gian đàm phán một thỏa thuận có lợi hơn trong khi giữ được mối quan hệ với Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Phản ứng của Tổng thống Ukraine trước tối hậu thư đầu hàng ở Kursk

12:18:08 15/03/2025

Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố chiến dịch quân sự của Ukraine ở tỉnh Kursk của Nga đã đạt được mục tiêu trong bối cảnh Nga kêu gọi đầu hàng.

Xuất khẩu vũ khí Mỹ gặp trở ngại sau vụ tạm đóng băng viện trợ Ukraine

12:00:13 15/03/2025

Quyết định của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm đóng băng viện trợ quân sự cho Ukraine dù được rút lại nhưng đã ảnh hưởng tới ngành công nghiệp quốc phòng nước này.

Tân Thủ tướng Canada chỉ trích ý tưởng "bang 51" của ông Trump

11:42:43 15/03/2025

Tân Thủ tướng Canada Mark Carney tuyên bố có thể làm việc với Tổng thống Mỹ Donald Trump để xoa dịu căng thẳng thương mại, nhưng chỉ trích ý tưởng biến Canada thành bang 51 của Mỹ.

Đan Mạch cảnh báo chiến tranh nếu Mỹ sáp nhập Greenland

11:32:46 15/03/2025

Quan chức Đan Mạch cảnh báo kế hoạch sáp nhập Greenland của Tổng thống Donald Trump có thể dẫn đến chiến tranh giữa Mỹ và Đan Mạch.

Điện Kremlin thông tin về cuộc gặp giữa Tổng thống Putin và đặc phái viên Mỹ

07:36:43 15/03/2025

Tuy nhiên, ông Putin nhấn mạnh rằng mọi chi tiết của thỏa thuận ngừng bắn cần được làm rõ, đồng thời khẳng định Moskva không quan tâm đến một giải pháp ngắn hạn, mà muốn đạt được một thỏa thuận mang tính bền vững.

Gã khổng lồ quốc phòng Đức Rheinmetall vượt qua Volkswagen

07:33:46 15/03/2025

Trong bối cảnh này, Volkswagen cũng không đứng ngoài cuộc. Giám đốc điều hành Oliver Blume thừa nhận sự chuyển dịch này và tuyên bố tập đoàn sẵn sàng hợp tác và tư vấn cho các doanh nghiệp quốc phòng nếu cần thiết.

EU đề xuất kế hoạch đầu tư 'quy mô lớn' vào quốc phòng nhằm đối phó với Nga

07:30:48 15/03/2025

Dự thảo lưu ý rằng EU không thể coi nhẹ vai trò bảo đảm an ninh của Mỹ, đồng thời phải tăng cường đóng góp để củng cố khả năng phòng thủ tập thể của NATO. Tuy nhiên, tài liệu khẳng định NATO vẫn là nền tảng an ninh chính của châu Âu.

Quyền Tổng thống Hàn Quốc phủ quyết điều tra ông Yoon Suk Yeol can thiệp bầu cử

07:27:40 15/03/2025

Phát biểu trong cuộc họp nội các, quyền Tổng thống Hàn Quốc nhận định dự luật đề xuất phạm vi điều tra quá rộng và thiếu rõ ràng, làm dấy lên lo ngại về khả năng vi phạm các nguyên tắc hiến pháp về tính chính xác và tính tương xứng.

Điện Kremlin: Tổng thống Putin gửi 'tín hiệu bổ sung' tới Tổng thống Trump về đề xuất ngừng bắn

07:23:05 15/03/2025

Nhà lãnh đạo Mỹ cho biết các cuộc thảo luận vẫn đang diễn ra để xác định liệu Liên bang Nga có thực sự sẵn sàng tham gia hay không, đồng thời bày tỏ hy vọng sẽ sớm có cuộc thảo luận với Tổng thống Putin.