Vì sao Pháp giận dữ khi Mỹ và đồng minh lập thỏa thuận lịch sử?

Pháp có thể chịu nhiều thiệt hại khi Australia rút khỏi thỏa thuận mua tàu ngầm trị giá hàng tỷ USD và chuyển sang hợp tác với Mỹ và Anh.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và cựu Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull đứng trên boong HMAS Waller, một tàu ngầm lớp Collins do Hải quân Hoàng gia Australia vận hành, tại Garden Island ở Sydney năm 2018 (Ảnh: AFP).

Chính phủ Pháp cảm thấy bị phản bội khi Australia rút khỏi thỏa thuận quốc phòng trị giá hàng tỷ USD, thay vào đó đồng ý mua tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân thông qua một thỏa thuận mới với Mỹ và Anh.

Nỗ lực cung cấp cho Australia các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân là một phần của quan hệ đối tác 3 bên mới giữa Mỹ, Australia và Anh với tên gọi “AUKUS”. Đây cũng là bước đi quan trọng để Mỹ và các đồng minh đối phó với Trung Quốc khi Tổng thống Joe Biden đang nỗ lực tập hợp sự ủng hộ quốc tế trong cách tiếp cận của ông với Bắc Kinh.

Các quan chức cấp cao của Pháp cho rằng thỏa thuận AUKUS là một “cú đâm sau lưng”. Pháp đã ngay lập tức triệu hồi đại sứ của nước này tại Mỹ để “tham vấn”. Đây được cho là lần đầu tiên Pháp có động thái như vậy trong lịch sử hiện đại.

Đại sứ Pháp tại Australia cũng bị triệu hồi. Ngoài ra, chính phủ Pháp cũng hủy bỏ tiệc chiêu đãi sắp tới tại Đại sứ quán Pháp ở Washington.

Thiệt hại tiềm tàng của Pháp

Ngày 16/9, sau khi thỏa thuận tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân với Mỹ và Anh được công bố, Australia chính thức tuyên bố sẽ rút khỏi hợp đồng đóng tàu ngầm thông thường trước đây với Pháp. Trước đó, Australia đã lên kế hoạch mua 12 tàu ngầm tấn công thông thường từ tập đoàn đóng tàu hải quân của Pháp.

Theo CNN , Pháp có thể mất số tiền tương đương 65 tỷ USD từ thỏa thuận hiện có để cung cấp cho Australia các tàu ngầm chạy bằng động cơ diesel thông thường. Một số nguồn tin cho biết chính quyền Pháp có thể sẽ yêu cầu Australia bồi thường hợp đồng, nhưng hiện chưa rõ mức bồi thường sẽ là bao nhiêu.

Thỏa thuận bị hủy bỏ với Pháp, nhà xuất khẩu vũ khí lớn trên thế giới, được cho là sẽ tạo ra tác động kinh tế đáng kể đối với lĩnh vực quốc phòng của Pháp.

Pháp cũng mất vị thế về mặt chiến lược ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nơi nước này có những lợi ích quan trọng.

Một tác động khác có thể xảy ra sau cơn giận dữ của Pháp là nước này sẽ rút khỏi NATO. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng hoài nghi về vai trò của khối này, cho rằng NATO đã “chết não”.

Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian cho biết ông “tức giận và cay đắng” về thỏa thuận tàu ngầm mới của Australia, nói rằng đây không phải là điều mà các đồng minh nên làm với nhau. Ông Le Drian cũng “trút giận” lên Mỹ, cho rằng “quyết định quá đáng và đơn phương này rất giống những gì cựu Tổng thống Donald Trump từng làm”.

Ngoại trưởng Le Drian cũng đưa ra một tuyên bố chung với Bộ trưởng Lực lượng Vũ trang Pháp Florence Parly, nói rằng, “việc Mỹ lựa chọn loại trừ một đồng minh và đối tác châu Âu như Pháp khỏi mối quan hệ đối tác với Australia, vào thời điểm mà chúng ta đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đã cho thấy sự thiếu gắn kết mà Pháp chỉ biết lấy làm tiếc”.

Ông Le Drian cho rằng quyết định của Australia khi rút khỏi thỏa thuận với Pháp “trái với tinh thần hợp tác vốn có giữa Pháp và Australia”, trong khi Australia khẳng định có một số phần trong hợp đồng cho phép họ rút khỏi thỏa thuận.

Quyết định của Mỹ về việc loại bỏ Pháp, một trong những đồng minh mạnh nhất của Washington, được đưa ra khi các cường quốc toàn cầu đang cạnh tranh quyền lực ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, trong đó chủ yếu nhằm chống lại mối đe dọa từ Trung Quốc.

Thông báo về thỏa thuận AUKUS cũng được đưa ra một ngày trước khi Liên minh châu Âu (EU) công bố chiến lược được mong đợi từ lâu của khối đối với khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Tuyên bố chung của hai bộ trưởng cho biết Pháp là “quốc gia châu Âu duy nhất hiện diện tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương với gần 2 triệu công dân và hơn 7.000 quân nhân”, đồng thời khẳng định Pháp là một “đối tác đáng tin cậy và sẽ tiếp tục thực hiện các cam kết của mình”.

Thỏa thuận tàu ngầm cũng được công bố sau cuộc rút quân hỗn loạn của Mỹ khỏi Afghanistan, dẫn đến sự chỉ trích từ các đồng minh NATO.

Mỹ, Australia xoa dịu Pháp

Thủ tướng Australia Scott Morrison phát biểu tại cuộc họp thông báo thỏa thuận AUKUS cùng Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Anh (Ảnh: AFP).

Mỹ và Australia cho biết chính phủ Pháp không bị “qua mặt” khi Australia rút khỏi hợp đồng ban đầu, khẳng định các quan chức cấp cao của Pháp đã biết trước về quyết định của chính phủ Australia.

Thủ tướng Australia Scott Morrison cho biết khi ông gặp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vào cuối tháng 6, ông từng nói rõ ràng về vấn đề này.

“Khi chúng tôi ăn tối ở Paris, tôi đã nói rất rõ ràng những lo ngại đáng kể của chúng tôi về năng lực của các tàu ngầm thông thường trong việc đối phó với môi trường chiến lược mới mà chúng tôi đang phải đối mặt. Tôi đã nói rất rõ rằng đây là vấn đề mà Australia cần phải đưa ra quyết định vì lợi ích quốc gia của chúng tôi”, ông Morrison cho biết.

Bộ trưởng Quốc phòng Australia Peter Dutton cho biết trong cuộc họp báo hôm 16/9 rằng, quyết định chọn tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Mỹ thay cho tàu ngầm diesel thông thường của Pháp “dựa trên những gì có lợi nhất cho an ninh quốc gia của Australia”.

Theo Reuters , Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cũng tìm cách giảm bớt rạn nứt giữa Washington và Paris, nhấn mạnh tầm quan trọng của Pháp như “một đối tác quan trọng” ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và trên toàn thế giới.

“Tôi muốn nhấn mạnh rằng không có sự chia rẽ khu vực nào ngăn cách lợi ích của các đối tác Đại Tây Dương và Thái Bình Dương của chúng tôi”, ông Blinken nói.

Ngoại trưởng Blinken cho biết Mỹ hoan nghênh “các nước châu Âu đóng vai trò quan trọng ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”, đặc biệt là Pháp.

“Pháp là một đối tác quan trọng về vấn đề này và rất nhiều vấn đề khác kéo dài từ nhiều thế hệ trước, và chúng tôi muốn tìm mọi cơ hội để làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác xuyên Đại Tây Dương của chúng tôi ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương cũng như trên toàn thế giới”, ông Blinken nhấn mạnh.