Vì sao Iran thay thế lãnh đạo tình báo khét tiếng?

Iran sa thải ông Hossein Taeb sau khi hứng chịu nhiều thất bại liên tiếp. Nội bộ Iran bất ổn do nhiều gián điệp Israel phá rối, trong khi có nguy cơ rạn nứt với Thổ Nhĩ Kỳ.

Hossein Taeb, giáo sĩ 59 tuổi giữ chức lãnh đạo tình báo của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) hùng mạnh, từng là nhân vật khét tiếng và dường như không ai có thể đụng vào.

Đó là ông trước khi bị sa thải đột ngột vào tuần trước. Ông là một mục tiêu của chiến dịch lấn át không ngừng của Israel nhằm phá hoại an ninh của Iran bằng việc tấn công giới chức và các địa điểm quân sự của Iran.

Việc Iran bị tố âm mưu hãm hại công dân Israel ở Thổ Nhĩ Kỳ đã gây ra rạn nứt ngoại giao với Ankara, một đồng minh quan trọng của Tehran. Theo nguồn tin từ tình báo Israel yêu cầu giấu tên, cán cân quan hệ đã mất cân bằng.

Học thuyết “vòi bạch tuộc”

Theo ông Mohammad Ali Abtahi, cựu phó tổng thống Iran và là giáo sĩ theo chủ nghĩa cải cách, việc sa thải ông Taeb là một cách Tehran thừa nhận rằng Iran đòi hỏi sự lãnh đạo mới, thiết lập lại các chiến lược và giao thức mới để đối mặt với Israel.

Ông Abtahi nói qua điện thoại từ Tehran: “Các vi phạm an ninh bên trong Iran và phạm vi hoạt động rộng lớn của Israel đã thực sự làm suy yếu tổ chức tình báo mạnh nhất của chúng tôi. Sức mạnh an ninh của chúng tôi luôn là nền tảng của đất nước và đã bị tổn hại từ lâu”.

Các thành viên IRGC ở Tehran vào năm 2019. Ảnh: AFP .

Nhiều lời kêu gọi khai trừ ông Taeb ngày càng tăng, sau khi tướng Ali Nasiri – một chỉ huy cấp cao của IRGC bị bắt bí mật vì cáo buộc làm gián điệp cho Israel.

Ông đã bị bắt giữ hai tháng sau khi nhiều nhân viên trong chương trình phát triển tên lửa của Bộ Quốc phòng bị bắt vì nghi làm rò rỉ thông tin quân sự mật, trong đó có bản thiết kế tên lửa cho Israel.

Trong nhiều năm qua, Israel đã tăng cường phạm vi và tần suất các cuộc tấn công từ trong Iran, kể cả các khu vực hạt nhân và quân sự mà IRGC chịu trách nhiệm bảo vệ.

Một quan chức Israel nói rằng một phần của chiến lược này là khiến IRGC yếu thế trong cuộc chiến ngầm với Israel, nhằm gây xung đột giữa các nhà lãnh đạo chính trị, phía quốc phòng và tình báo.

Hôm 27/6, ba nhà máy thép của Iran, trong đó có Khuzestan Steel thuộc sở hữu nhà nước, đã bị tấn công mạng, buộc một nhà máy phải dừng sản xuất. Đây là ba nhà máy cung cấp thép chính cho IRGC.

Nhóm tin tặc Gonjeshke Darande đã lên tiếng nhận trách nhiệm. Cũng chính nhóm này đã thực hiện một vụ tấn công mạng khác vào tháng 11/2021, làm vô hiệu hóa các trạm xăng trên khắp Iran. Trong khi Mỹ cho rằng Israel có liên quan, thì giới chức Israel từ chối xác nhận nguồn gốc của các cuộc tấn công.

Iran thừa nhận mạng lưới gián điệp của Israel đã thâm nhập sâu vào nhiều cấp thành viên trong giới an ninh Iran. Một cựu lãnh đạo tình báo Iran đã cảnh báo từ năm ngoái rằng các cán bộ nên tự lo cho mạng sống của mình.

Trong một cuộc phỏng vấn, Keren Hajioff, cố vấn cấp cao của cựu Thủ tướng Naftali Bennett của Israel, cho biết rằng chiến lược nhắm vào Iran là một phần trong học thuyết “vòi bạch tuộc” của ông Bennett.

Bà nói: “Trước đây, Israel tập trung chiến lược vào các ‘xúc tu’ ủy nhiệm của Iran trên nhiều khu vực, ở Lebanon, Syria và dải Gaza. Còn giờ đây, học thuyết mới sẽ thay đổi mô hình chiến lược: Tiến thẳng đến phần đầu”.

Các đặc vụ Israel đã thực hiện các vụ ám sát bằng robot được điều khiển từ xa, trong các vụ lái xe xả súng, điều khiển máy bay không người lái vào các cơ sở tên lửa và hạt nhân, đồng thời bắt cóc và thẩm vấn một đặc vụ của IRGC tại Iran.

Áp lực từ Israel

Ông Taeb được bổ nhiệm làm lãnh đạo tình báo của IRGC vào năm 2009, trong bối cảnh cả nước bất ổn về các cuộc bầu cử tổng thống. Trước đây ông từng là chỉ huy của Basij, một lực lượng dân quân khét tiếng.

Trước khi bị sa thải, Hossein Taeb là một cái lãnh đạo đáng gờm tại Iran. Ảnh: Iranintl.

Ông Taeb đã thực thi các cuộc đàn áp có hệ thống, nâng tổ chức tình báo từ một đơn vị an ninh ít người biết đến thành một tổ chức hoạt động gián điệp đáng sợ nhất cả nước.

Ông Taeb cũng là một đồng minh thân tín của nhà lãnh đạo tối cao Iran, Ayatollah Ali Khamenei, đã quản thúc các nhà lãnh đạo đối lập tại gia, giải tán nhiều nhóm xã hội dân sự, bắt giữ các nhà hoạt động và người mang hai quốc tịch cũng như bắt cóc những người chống đối ​​ở các nước láng giềng.

Một người chống đối ​​đã bị hành quyết sau khi bị áp tải trở về Iran. Trong một video ca ngợi ông Taeb do IRGC mới phát hành, những hành động đó được coi là “thành tích”.

Nhưng gần đây, ông Taeb đã phải chịu áp lực phải loại bỏ tận gốc mạng lưới gián điệp của Israel ở Iran và tổ chức tấn công đáp trả.

Còn tướng Nasiri, từng là chỉ huy cấp cao của Đơn vị Bảo vệ Thông tin thuộc IRGC, có nhiệm vụ giám sát công việc của tổ chức. Việc ông bị bắt giữ, kết hợp với các cuộc tấn công liên tục của Israel, đã làm xáo trộn giới lãnh đạo ở Tehran.

Một số người bắt đầu âm thầm kêu gọi ông Taeb từ chức hoặc cách chức. Tuy nhiên, ông đã yêu cầu thêm ở lại một năm nữa để sửa chữa các vi phạm an ninh.

Xung đột với đồng minh

Ngày 18/6, một tình báo viên Israel giấu tên tiết lộ Iran đang lên kế hoạch tấn công nhằm vào khách du lịch và công dân Israel ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Ban chỉ huy Chống khủng bố của Israel đã nâng cảnh báo đối với Thổ Nhĩ Kỳ lên mức cao nhất và yêu cầu tất cả công dân Israel ở Istanbul phải tự trốn trong phòng khách sạn.

Bộ trưởng Ngoại giao Yair Lapid của Israel cùng người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ, Mevlut Cavusoglu vào tuần trước. Ảnh: Getty Images.

Giới chức tình báo nói rằng Israel đã liên hệ Thổ Nhĩ Kỳ và thông báo việc ông Taeb đứng sau âm mưu, điều mà họ cho là để trả đũa cho vụ sát hại Đại tá Sayad Khodayee, phó chỉ huy của một đơn vị IRGC ngầm, vào tháng 5.

Theo Saeed Khatibzadeh, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Iran, cáo buộc của Israel rằng Tehran đã lên kế hoạch tấn công người Israel ở Thổ Nhĩ Kỳ là “lố bịch” và “là một kịch bản được dàn dựng để làm tổn hại mối quan hệ của hai quốc gia Hồi giáo”.

Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt giữ 5 người Iran và 3 người Thổ Nhĩ Kỳ bị tình nghi có liên quan đến âm mưu này, thu giữ 2 khẩu súng lục, 2 bộ giảm thanh, các tài liệu cũng như thiết bị số chứa danh tính và địa chỉ của nhiều cá nhân trong danh sách tiêu diệt.

Ông Bennett, thủ tướng Israel, cho biết việc hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ đã mang lại kết quả. Hôm 30/6, trong cuộc họp báo của ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ, Mevlut Cavusoglu, với người đồng cấp Israel, ông nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không tha thứ cho các “cuộc dàn xếp” và “các cuộc tấn công khủng bố” trên đất của mình.

Một liên minh khu vực giữa các nước Ả Rập và Israel đang hình thành để chống lại Iran. Cuộc khủng hoảng sẽ đẩy Thổ Nhĩ Kỳ, một đồng minh khu vực quan trọng của Tehran, xích lại gần hơn với Israel.

Hôm 26/6, Ngoại trưởng Iran Hossein Amir-Abdollahian đã có mặt ở Thổ Nhĩ Kỳ để gặp Tổng thống Recep Tayyip Erdogan và Bộ trưởng Ngoại giao Cavusoglu để thảo luận về cuộc khủng hoảng.

Một số nhà lập pháp bảo thủ ở Iran đã nói rằng việc thay thế ông Taeb không có gì lạ và nhiệm kỳ của ông chỉ đơn giản là kết thúc. Ý kiến khác cho rằng việc đó là một trong những sự kiện quan trọng nhất trong lịch sử.

Người thay thế ông Taeb là tướng Mohammad Kazemi, lãnh đạo Đơn vị Bảo vệ Tình báo thuộc IRGC. Ông Taeb đã được chuyển sang làm cố vấn cho Tư lệnh lực lượng IRGC.

Hossein Dalirian, một nhà phân tích thuộc IRGC, phát biểu trong một cuộc phỏng vấn: “Cần phải thay máu người lãnh đạo để quản lý tốt hơn trong tương lai”.