Vì sao cần thiết lập 12 Trung tâm hồi sức tích cực COVID-19 quốc gia?

Theo PGS.TS Lương Ngọc Khuê- Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh: Để nâng cao năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực tại các bệnh viện trên toàn quốc, đáp ứng công tác thu dung, điều trị người bệnh COVID-19 nặng ngày càng tăng trong thời gian tới; hệ thống khám chữa bệnh cần khẩn trương thiết lập và đưa vào hoạt động các trung tâm hồi sức tích cực quốc gia, trung tâm hồi sức tích cực vùng.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long vừa ký ban hành Đề án “Tăng cường năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực cho các bệnh viện điều trị người bệnh COVID-19 nặng”. Vì sao phải có đề án này và nội dung chính của Đề án là gì… đây là những vấn đề được chúng tôi đặt ra với PGS.TS Lương Ngọc Khuê – Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh khi ông đang tham gia đoàn công tác của Bộ Y tế tại TP Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam khảo sát tình hình thực tế để triển khai Đề án.

Cục trưởng Lương Ngọc Khuê nhấn mạnh: Đề án được xây dựng với quan điểm chủ đạo phát huy phương châm “4 tại chỗ” thông qua nâng cao năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực của bệnh viện các tuyến, đồng thời kết hợp phương châm “3 tập trung” gồm tập trung nguồn lực, tập trung chuyên gia, tập trung người bệnh COVID-19 nặng để điều trị.

PV: Xin Cục trưởng cho biết thực trạng của năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực hiện nay?

PGS.TS Lương Ngọc Khuê: Theo khảo sát năm 2021 cả nước có khoảng trên 16.000 giường bệnh hồi sức tích cực.

Tuy nhiên cơ số giường bệnh và năng lực hồi sức tích cực hiện chưa thể đáp ứng nhu cầu điều trị người bệnh COVID-19 ngày càng tăng cao. Nhiều địa phương đang thiếu các trang thiết bị phục vụ điều trị người bệnh nặng.

Nhiều bệnh viện có giường bệnh hồi sức tích cực nhưng không có hệ thống ô-xy trung tâm, hệ thống khí nén nên không sử dụng được máy thở; thiếu camera, thiếu hệ thống theo dõi trung tâm gây khó khăn cho các bác sỹ, điều dưỡng trong việc theo dõi sát diễn biến của người bệnh COVID-19 nặng.

Khoa hồi sức tích cực của nhiều bệnh viện chưa thực hiện được các kỹ thuật hồi sức tích cực nâng cao như thở máy xâm nhập, không xâm nhập, tim phổi nhân tạo (ECMO), lọc m.áu…

Hiện chỉ một số ít bệnh viện (BV) thực hiện được kỹ thuật tim phổi nhân tạo như Bạch Mai, Bệnh Nhiệt đới TW, BV Việt Đức, Chợ Rẫy, BV Đa khoa Trung ương Huế, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ… Nguyên nhân do thiếu nhân lực chuyên sâu, thiếu trang thiết bị về hồi sức tích cực, đầu tư và chế độ đãi ngộ chưa thoả đáng…

Trước những khó khăn, thách thức nêu trên, để nâng cao năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực tại các bệnh viện trên toàn quốc, đáp ứng công tác thu dung, điều trị người bệnh COVID-19 nặng ngày càng tăng trong thời gian tới; hệ thống khám, chữa bệnh cần khẩn trương thiết lập và đưa vào hoạt động các trung tâm hồi sức tích cực quốc gia, trung tâm hồi sức tích cực vùng.

Hiện nay cả nước có trên 2.000 bác sỹ làm việc tại khoa cấp cứu/hồi sức tích cực, nhưng nhiều địa phương đang rất thiếu. Ví dụ một số tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trên phạm vi toàn tỉnh chỉ có một bác sỹ chuyên khoa sơ bộ hồi sức tích cực.

Do tác động của chính sách tự chủ nên nhiều bệnh viện tuyến tỉnh ít chú trọng công tác hồi sức tích cực, khi có ca bệnh nặng thường chuyển về các BV tuyến Trung ương tại TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Điều này tạo áp lực rất lớn cho các bệnh viện tuyến cuối quá tải trong việc điều trị ca bệnh nặng, gây khó khăn cho Bộ Y tế trong việc huy động, điều phối nguồn nhân lực hỗ trợ, phân bổ máy móc, vật tư, trang thiết bị, tài chính… cho các địa phương. Một số địa phương thiếu chủ động, chưa sẵn sàng công tác thu dung, điều trị ca bệnh nặng.

Năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực ở nhiều địa phương vừa yếu và thiếu, chưa đủ khả năng đáp ứng với kịch bản biến chủng “siêu lây nhiễm”. Nhân lực trình độ cao chuyên khoa hồi sức tích cực ngày càng giảm, nhiều bác sỹ đã chuyển sang chuyên khoa khác.

Hiện chỉ một số ít bệnh viện (BV) thực hiện được kỹ thuật tim phổi nhân tạo như: BV Bạch Mai, BV Bệnh Nhiệt đới TW, BV Việt Đức, BV Chợ Rẫy, BVĐKTW Huế, BVĐKTW Cần Thơ…Nguyên nhân do thiếu nhân lực chuyên sâu, thiếu trang thiết bị về hồi sức tích cực, đầu tư và chế độ đãi ngộ chưa thoả đáng…

Trước những khó khăn, thách thức nêu trên, để nâng cao năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực tại các bệnh viện trên toàn quốc, đáp ứng công tác thu dung, điều trị người bệnh COVID-19 nặng ngày càng tăng trong thời gian tới; hệ thống khám chữa bệnh cần khẩn trương thiết lập và đưa vào hoạt động các trung tâm hồi sức tích cực quốc gia, trung tâm hồi sức tích cực vùng.

Hiện nay cả nước có trên 2.000 bác sĩ làm việc tại khoa cấp cứu/hồi sức tích cực, nhưng nhiều địa phương đang rất thiếu. Ví dụ một số tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trên phạm vi toàn tỉnh chỉ có một bác sỹ chuyên khoa sơ bộ hồi sức tích cực.

Do tác động của chính sách tự chủ, nên nhiều bệnh viện tuyến tỉnh ít chú trọng công tác hồi sức tích cực, khi có ca bệnh nặng thường chuyển về các BV tuyến TW tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Điều này tạo áp lực rất lớn cho các bệnh viện tuyến cuối quá tải trong việc điều trị ca bệnh nặng, gây khó khăn cho Bộ Y tế trong việc huy động, điều phối nguồn nhân lực hỗ trợ, phân bổ máy móc, vật tư, trang thiết bị, tài chính… cho các địa phương. Một số địa phương thiếu chủ động, chưa sẵn sàng công tác thu dung, điều trị ca bệnh nặng.

Năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực ở nhiều địa phương vừa yếu và thiếu, chưa đủ khả năng đáp ứng với kịch bản biến chủng “siêu lây nhiễm”. Nhân lực trình độ cao chuyên khoa hồi sức tích cực ngày càng giảm, nhiều bác sĩ đã chuyển sang chuyên khoa khác.

PV: Vậy xin Cục trưởng cho biết lý do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành Đề án “Tăng cường năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực cho các bệnh viện điều trị người bệnh COVID-19 nặng”?

PGS.TS Lương Ngọc Khuê: Từ ngày 27/4/2021 đến nay, Việt Nam đang phải đối mặt với “làn sóng thứ tư” của dịch bệnh COVID-19 tấn công và gây hậu quả nghiêm trọng, số lượng ca bệnh COVID-19 trên cả nước tăng rất nhanh với trên 133 nghìn ca nhiễm mới.

Hiện có trên 400 bệnh nhân nặng đang điều trị ICU; 21 ca điều trị ECMO (tim phổi nhân tạo). Dịch bệnh đã bùng phát trên diện rộng, có quy mô lớn và tính chất phức tạp, nhiều nguồn lây, ổ dịch, nhiều biến chủng, đặc biệt sự xuất hiện biến chủng Delta có tốc độ lây lan rất nhanh, nguy hiểm, làm tăng ca bệnh nặng so với 3 đợt dịch trước. Số ca bệnh nguy kịch và t.ử v.ong tăng cao, gần 1.000 ca.

Hệ thống khám, chữa bệnh đang phải đối mặt với những thách thức rất lớn chưa từng có trong lịch sử.

Trước tình hình rất nghiêm trọng, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các địa phương thực hiện nghiêm phương châm “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ), bảo đảm sẵn sàng nguồn lực cho các tình huống dịch bệnh xảy ra.

Chính phủ và Bộ Y tế đã có nhiều chỉ đạo yêu cầu các địa phương tăng cường năng lực hồi sức tích cực, tập trung cứu chữa ca bệnh nặng, giảm thiểu t.ử v.ong.

Bên cạnh đó, việc chuyển người bệnh nặng về các bệnh viện tuyến cuối ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh có nguy cơ làm tăng lây lan dịch bệnh vào khu vực nội thành và người bệnh có xác suất t.ử v.ong cao trên đường vận chuyển. Mặt khác, các địa phương này cũng có giai đoạn bị phong tỏa, cách ly chống dịch.

Vì vậy các trường hợp nặng này cần được điều trị ngay tại địa phương với sự tư vấn, hỗ trợ của các bác sỹ tuyến trên hoặc các chuyên gia đầu ngành của Trung tâm quản lý, điều hành hỗ trợ chuyên môn chẩn đoán, điều trị người bệnh COVID-19 đặt tại Cục Quản lý Khám, chữa bệnh Bộ Y tế.

PV: Theo Cục trưởng, việc tăng cường năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực sẽ có vai trò quan trọng như thế nào trong công tác điều trị bệnh nhân COVID-19?

Bên trong Bệnh viện hồi sức COVID-19 TP Hồ Chí Minh Ảnh Hải An

PGS.TS Lương Ngọc Khuê: Phải khẳng định việc xây dựng Đề án “Tăng cường năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực cho các bệnh viện điều trị người bệnh COVID-19 nặng” là nhiệm vụ hết sức cần thiết và cấp bách, đòi hỏi sự tham gia không chỉ riêng ngành y tế, Chính phủ, các Bộ, ban ngành mà còn là trách nhiệm của chính quyền địa phương và toàn xã hội.

Đề án được xây dựng với quan điểm chủ đạo: Phát huy phương châm “4 tại chỗ” thông qua nâng cao năng lực cấp cứu, hồi sức tích cực của bệnh viện các tuyến, đồng thời kết hợp phương châm “3 tập trung” gồm tập trung nguồn lực, tập trung chuyên gia, tập trung người bệnh COVID-19 nặng để điều trị.

Đây là điểm mới của Đề án và sự điều chỉnh trong chiến lược điều trị ca bệnh COVID-19 từ 4 tại chỗ kết hợp với “3 tập trung”. Điều này thể hiện quyết tâm của đồng chí Bộ trưởng, GS.TS. Nguyễn Thanh Long và khối khám, chữa bệnh trong việc tập trung toàn bộ tinh lực để dập dịch, cứu chữa người bệnh.

Một ví dụ minh hoạ rất sống động thể hiện quan điểm “3 tập trung” là trong những ngày này, cả Bộ Y tế tập trung từ Tư lệnh ngành cho đến lãnh đạo các Vụ, Cục và 10 đồng chí Giám đốc các BV trung ương về TP. Hồ Chí Minh để tập trung sức lực, gấp rút thiết lập các trung tâm hồi sức tích cực cứu chữa người bệnh. Thời gian không chỉ là vàng bạc mà còn là tính mạng của người bệnh. Các trung tâm hồi sức tích cực này sớm đón người bệnh ngày nào thì thêm người bệnh được cứu sống ngày đó!

Gần một tuần nay, Bộ trưởng Nguyễn Thanh Long và các lãnh đạo Vụ/Cục/ Bệnh viện/Viện/Trường của Bộ Y tế từ phía Bắc đã đi thẳng vào “mặt trận đang nóng bỏng này” để cùng “chia lửa” với TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam.

Đề án cũng đặt mục tiêu thiết lập mạng lưới các trung tâm thu dung, điều trị người bệnh mắc COVID-19 nặng trên phạm vi toàn quốc; Đầu tư, nâng cấp trang thiết bị, hạ tầng đồng bộ cho các trung tâm hồi sức tích cực được Bộ Y tế phân công thu dung, điều trị người bệnh mắc COVID-19 nặng và khoa hồi sức tích cực của bệnh viện các tuyến;

Củng cố, tăng cường năng lực điều trị COVID-19 ở khoa hồi sức tích cực của toàn bộ các bệnh viện chưa được phân công thành lập trung tâm hồi sức tích cực;

Đào tạo, tập huấn, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn cho bác sỹ, điều dưỡng cấp cứu, hồi sức tích cực của các trung tâm và bệnh viện các tuyến;

Đặc biệt chúng tôi mong muốn và đặt mục tiêu xây dựng và bổ sung các chính sách, chế độ động viên, đãi ngộ hợp lý ở cấp trung ương và địa phương nhằm thu hút nguồn nhân lực có chất lượng tốt làm việc tại các trung tâm và khoa hồi sức tích cực, truyền nhiễm.

PV: Trân trọng cảm ơn Cục trưởng!

Theo Đề án: Bộ Y tế chỉ định và thành lập 12 Trung tâm hồi sức tích cực COVID-19 quốc gia quy mô từ 200- 3.000 giường bệnh Hồi sức tích cực đặt tại các bệnh viện như sau:

1. Bệnh viện Bạch Mai (cơ sở 2)

2. Bệnh viện Việt Đức (cơ sở 2)

3. Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương

4. Bệnh viện Phổi TW

5. Bệnh viện Trường Đại học Y Hà Nội (cơ sở 2)

6. Bệnh viện ĐH Y Dược TP.Hồ Chí Minh

7. Bệnh viện đa khoa trung ương Huế

8. Bệnh viện Chợ Rẫy

9. Trung tâm Hồi sức tích cực COVID-19 TP. Hồ Chí Minh (đặt tại cơ sở 2 Bệnh viện Ung bướu TP. Hồ Chí Minh)

10. Bệnh viện đa khoa trung ương Cần Thơ

11. Bệnh viện TW Quân đội 108

12. Bệnh viện Quân y 103

Trung tâm hồi sức tích cực quốc gia là trung tâm trực thuộc Bộ Y tế, chịu sự quản lý và phân công trực tiếp của Lãnh đạo Bộ và Cục Quản lý Khám chữa bệnh. Trung tâm là cơ sở điều trị cao nhất, có nhiệm vụ thu dung, điều trị và thực hiện các kỹ thuật hồi sức tích cực cao, phức tạp nhất cho các trường hợp bệnh nặng, nguy kịch trong bậc thang điều trị ca bệnh COVID-19.

Có 33 bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, các Bộ, ngành, trường đại học và bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh, trong đó có 2 bệnh viện quân y được Bộ Y tế chỉ định các bệnh viện đầu tư, nâng cấp, thành lập trung tâm hồi sức tích cực.