‘Ươm chữ’ trên đỉnh Đun Pù

Trên đỉnh Đun Pù, xã Nam Xuân, huyện vùng cao Quan Hóa ( Thanh Hóa) có một lớp học đặc biệt được dựng lên bằng tranh tre, nứa lá giữa chênh vênh gió núi, mây ngàn.

Lớp học ấy là tấm lòng, là cái tâm của những người thầy đang miệt mài ngày đêm với sự nghiệp trồng người. Bà con dân bản trong vùng vẫn gọi lớp học với cái tên giản dị: nơi “ươm mầm” những con chữ.

Lớp học trong sương

Đỉnh Đun Pù mùa này lạnh. Cái lạnh làm những đôi má bầu bĩnh của đám trẻ trong bản ửng đỏ như phải hơi phỏng lửa. Lớp học được dựng bằng tranh tre còn nguyên màu xanh của núi rừng như nép hẳn vào nếp nhà xây bằng gạch nằm sát bên cạnh, mờ ảo trong làn sương sớm.

7 giờ sáng, Lương Thị Thắm, học sinh lớp 2 của điểm trường Đun Pù lọt thỏm giữa mớ áo bông cũ dày sụ, đôi ủng to quá cỡ. Thắm dắt theo đứa em trai Lương Văn Hùng năm nay mới vào lớp mẫu giáo lớn, thận trọng dò từng bước trên con dốc trơn trượt để vào lớp học. Từ xa, trông chúng như hai con cúi bằng vải bông màu nâu đang bị gió và sương mù đẩy lăn chậm chậm ngược về phía đỉnh núi.

Phía sau chúng, bản làng vẫn im lìm, trầm mặc trong làn hơi lạnh. Nếu không có tiếng chó sủa váng lên từ đầu bản, hẳn tôi còn tưởng đây như một bức tranh vẽ đời sống của người dân vùng cao. Bố mẹ xuống chợ từ sáng sớm nên chị em Thắm phải tự thức dậy, làm vệ sinh, ăn sáng và đưa nhau đến điểm trường. Quãng đường từ nhà đến lớp chỉ hơn trăm mét nên chúng có thể thong thả làm mọi việc mà không sợ muộn giờ học. Nhưng đây là câu chuyện của ngày hôm nay.

Chỉ 6 tháng về trước, đa số trẻ trong độ tuổi mẫu giáo của bản Đun Pù đều phải ở nhà vì đường xuống trường mầm non của xã quá khó khăn. Chỉ cách trung tâm xã khoảng 5 km đường chim bay nhưng lại nằm chênh vênh trên đỉnh núi khiến Đun Pù như một thế giới riêng, tách biệt với bên ngoài. Dù trong suy nghĩ, đa phần các bậc phụ huynh đều muốn con được học cái chữ nhưng mỗi lần đưa con đến trường, họ phải đối mặt với những con dốc hun hút, dựng đứng.

Vào mùa hè, chuyện đi lại của đám trẻ còn đỡ vất vả, nhưng mỗi khi chuyển sang mùa mưa, đặc biệt là vào ngày đông giá, nỗi cực nhọc của mỗi bận đến trường tăng lên gấp bội phần và ẩn chứa cả những rủi ro, hiểm nguy, khiến họ nhụt chí. Những khó khăn ấy như bức tường vô hình được dựng lên để ngăn con em của bản Đun Pù đến trường. Cứ thế, cha mẹ không còn mặn mà với hành trình tìm chữ cho con, những đứa trẻ dần xa rời lớp học.

Là người đã không biết bao lần ngược con dốc trơn trượt, hun hút gió để vào bản vận động các em học sinh quay trở lại lớp, cô giáo Hà Thị Thoa – người phụ trách lớp mầm non tại bản Đun Pù kể cho tôi nghe về những khó khăn mà cô và các đồng nghiệp của mình phải động viên nhau vượt qua. Cứ mỗi độ trời chuyển đông, học sinh trong các lớp ở bậc mầm non và tiểu học của Đun Pù cứ vơi dần. Con em của đồng bào người Thái ở đây vốn sáng dạ và ham học nhưng vì dân bản còn nghèo và những khó khăn như đã nói ở trên khiến các em không thể đến trường.

Cô trò lớp mầm non điểm trong lớp học mới được dựng lên bằng tranh tre.

Để duy trì sĩ số, những ngày trời mưa, cô Thoa và các giáo viên trong trường Nam Xuân đã phải thay nhau xuống tận nhà vận động, đưa học sinh quay lại lớp. Nhiều bữa, lên đến lớp thì áo quần của cả cô và trò đều dính đầy bùn đất. Đặc biệt là sau mỗi đợt các em được nghỉ học dài ngày, các cô giáo lại phải vượt núi vào bản để vận động các em đi học trở lại. Để khắc phục tình trạng con em trong bản bỏ học vì đường xa, Trưởng bản Đun Pù đã huy động bà con trong bản vào rừng chặt tre nứa về dựng lớp học tạm ngay bên cạnh điểm trường cũ chật hẹp. Hiện, điểm trường mầm non Đun Pù có 20 cháu nhưng chỉ có 10 cháu được học phòng kiên cố, số còn lại phải học ở căn phòng học tranh tre này.

“Vất vả đấy nhưng nhìn các em đến trường đầy đủ, trong lòng chúng tôi lại trào lên một niềm hân hoan khó tả. Bây giờ có lớp học mới rồi, chúng tôi sẽ là những người chịu khó khăn, để các em có thêm cơ hội”- cô Thoa xúc động nói.

Nỗi lòng người gieo chữ

9 giờ sáng, đỉnh Đun Pù sương vẫn chưa tan hết. Cái lạnh nơi đây như đã thấm vào từng thớ da thịt. Những đứa trẻ dù được mặc áo ấm vẫn co ro trong căn phòng tranh tre trống hoác. Bù lại, tiếng ê a của lũ trẻ vọng lại từ lớp học tranh tre phần nào xóa đi sự ảm đạm của mùa Đông đang hiện hữu. Cách lớp mầm non không xa, có 3 học sinh lớp một và 6 học sinh lớp 2 được học ghép chung một phòng. Học sinh hai lớp quay lưng lại với nhau. Khi cô giáo giảng bài cho lớp này, thì những đứa trẻ ở lớp học kia tự ôn bài. Khi thoảng, vài đứa lớp 2, quay lại cấu vào mạng sườn đứa em đang ngồi đấu lưng với nhau làm rộ lên những tiếng cười giữa buổi học.

Qua câu chuyện với các giáo viên ở điểm trường Đun Pù, họ cho tôi hay: Bản Đun Pù với phần lớn đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Đây là một trong số 36 bản đặc biệt khó khăn của huyện Quan Hóa. Địa hình hiểm trở, thời tiết khắc nghiệt, nhiều bận, trời rét đến độ, hạt ngô, hạt lúa gieo xuống mà không thể nảy mầm… đã khiến đời sống của đồng bào nơi đây thiếu thốn trăm bề. Bà con sống chủ yếu dựa vào canh tác trên diện tích đất nông nghiệp ít ỏi.

Nói về lớp học tranh tre mới được dựng lên trên đỉnh Đun Pù, cô Trần Thị Chinh, Hiệu trưởng Trường Mầm non Nam Xuân không giấu được sự lo âu khi cho biết: Mùa Đông ở đây, thời tiết vô cùng khắc nghiệt, liên tục trong nhiều tháng trời, nhiệt độ luôn ở mức dưới 10 độ C.

“Dù cố gắng mở thêm lớp học bằng tranh tre cho các cháu học nhưng chúng tôi vẫn rất lo lắng vì gió bấc vẫn lùa qua các khe liếp, các con sẽ bị lạnh. Có lẽ tới đây, nhà trường sẽ phải trích tiền quỹ, mua bạt về quây quanh phòng để ngăn gió cho các cháu”- cô Chinh trăn trở nói.

Đời sống của giáo viên và học sinh tại điểm trường Đun Pù còn gặp nhiều khó khăn.

Trao đổi với chúng tôi, ông Lê Đức Hiếu, Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Quan Hóa cũng cho biết: Đun Pù là điểm trường đặc biệt khó khăn. Do điều kiện địa hình nên ngành giáo dục của huyện đề xuất chính quyền và các ngành tạo điều kiện cho giáo viên, các em học sinh được dạy và học ngay tại bản. Tuy nhiên, địa phương khó khăn nên hiện khối mầm non có một lớp phải học tạm ở phòng tranh tre.

“Là huyện vùng cao có điều kiện khó khăn, cùng với đó là chế độ chính sách đối với giáo viên còn bất cập nên không thể khuyến khích sinh viên mới ra trường, giáo viên miền xuôi lên công tác. Điều này đang đặt ra những thách thức trong công tác dạy và học ở miền biên viễn này”- ông Hiếu tâm tư.

Cũng theo ông Hiếu, trên địa bàn huyện Quan Hóa hiện còn hơn 30 lớp ghép. Không chỉ thiếu cơ sở vật chất, thiết bị dạy học mà tình trạng thiếu giáo viên cũng là bài toán nan giải.

Tôi còn nhớ, trong lúc trò chuyện với bà con dân bản Đun Pù, khi nói về lớp học bằng tranh tre được dựng lên bằng chính bàn tay, công sức của họ, có người đã nói vui rằng: “Đây là cái nôi, cái tổ để dân bản ta ươm mầm những con chữ đấy! Dù gió rét còn lùa vào bọn trẻ nhưng tình cảm của các cô giáo sẽ ủ ấm cho các mầm chữ mau chóng lên xanh thôi”.