Ukraine chấp thuận mua lò phản ứng hạt nhân gây tranh cãi của Liên bang Nga

Theo tờ The Kyiv Post, vào chiều ngày 11/2, nghị sĩ Ukraine Oleksii Honcharenko cho biết Quốc hội nước này (Verkhovna Rada) đã chấp thuận kế hoạch chi tiề.n mua các thiết bị của Liên bang Nga cho nhà máy điện hạt nhân.

Nhà máy điện hạt nhân Khmelnytskyi của Ukraine. Ảnh: Getty Images.

Theo đó, ông Oleksii Honcharenko cho biết kế hoạch trên sẽ tiêu tốn tới nửa tỷ euro (516 triệu USD) khi mua các thiết bị của Nga cho nhà máy điện hạt nhân Khmelnytskyi. Theo một số báo cáo trước đó, các thiết bị này do Nga sản xuất và Ukraine sẽ mua lại từ phía Bulgaria. Tuy nhiên, vị nghị sĩ này không nêu đề cập chi tiết cụ thể loại thiết bị trên. Ông nói rằng quyết định trên đã được Quốc hội Ukraine thông qua với tỷ lệ 261/401 phiếu thuận.

Nhà lập pháp Ukraine cũng lên tiếng ch.ỉ tríc.h quyết định trên của Quốc hội nước này. Trong bài viết trên tài khoản Telegram cá nhân, ông cho biết: “Đây là một sự vô lý! Chi tiề.n cho các lò phản ứng của Nga trong thời chiến!”.

Cơ quan lập pháp Ukraine cho biết Dự luật 11392 bao gồm các điều khoản về việc mua sắm thiết bị cần thiết để xây dựng tổ máy điện số 3 và số 4 của Nhà máy điện hạt nhân Khmelnytskyi, đã được thông qua và đang chờ Tổng thống Volodymyr Zelensky ký để trở thành luật.

Vào tháng 1/2024, tờ The Kyiv Post đưa tin rằng Ukraine có kế hoạch xây dựng 2 lò phản ứng hạt nhân do Mỹ thiết kế và 2 lò phản ứng do Liên Xô thiết kế tại Nhà máy điện hạt nhân Khmelnytskyi để bù đắp cho sản lượng năng lượng bị bị giảm sút do ảnh hưởng từ cuộc chiến với Nga trong thời gian qua.

Cụ thể, nhà máy sẽ bao gồm 2 lò phản ứng AP-1000 do Mỹ thiết kế, sử dụng công nghệ từ nhà sản xuất thiết bị điện của phương Tây Westinghouse và 2 lò phản ứng VVER-1000 mới do Liên Xô thiết kế, sử dụng thiết bị do Nga sản xuất, được nhập khẩu từ Bulgaria. Ukraine bắt đầu xây dựng hai lò phản ứng do Mỹ thiết kế vào tháng 4/2024.

Tuy nhiên, một số nhà lập pháp Ukraine đã nêu lên mối lo ngại về sự phụ thuộc vào công nghệ của Nga với dự luật mới nhất khi mà các lò phản ứng này đã được Bulgaria mua từ Nga vào năm 2015. Bên cạnh đó, theo hãng tin Zerkalo Nedeli của Ukraine, một số nhà lập pháp khác của nước này cũng nêu lên mối lo ngại về tính hợp pháp của dự luật vì nó đã được sửa đổi ở một số giai đoạn để phù hợp với quyết định mua sắm, gây ra mối lo ngại về tính minh bạch.

Nhà máy Khmelnytskyi, nằm ở phía Tây Nam Ukraine, được lên kế hoạch từ những năm 1970. Tuy nhiên, sau thảm họa Chernobyl, dự án này chỉ hoạt động được một phần công suất. Hai lò phản ứng dự kiến mua từng được Bulgaria sở hữu để xây dựng nhà máy điện hạt nhân Belene nhưng dự án đó chưa bao giờ được hoàn thành.

Vào tháng 1 vừa qua, kế hoạch sử dụng thiết bị của Nga cũng đã vấp phải nhiều ch.ỉ tríc.h khi lo ngại rằng các nhà máy điện hạt nhân không an toàn trong vùng chiến sự và dự án không mang lại nguồn cung năng lượng ngắn hạn.

Ngoài ra, dự án này có thể khiến hóa đơn năng lượng tăng cao tại quốc gia gặp điều kiện khó khăn trong thời chiến như Ukraine. Mặc dù công ty Energoatom khẳng định rằng khoản đầu tư sẽ sử dụng quỹ nội bộ, nhưng nghị sĩ Yaroslav Zheleznyak thuộc đảng Holos cảnh báo rằng chi phí có thể sẽ được chuyển sang người tiêu dùng thông qua việc tăng giá điện. Ông cũng lo ngại về nguy cơ tham nhũng trong dự án.

Ông Volodymyr Omelchenko, chuyên gia từ Viện Razumkov, nhận định rằng các lò phản ứng này là “thiết bị ít tiề.n của Nga”, đồng thời chỉ ra rằng Bulgaria đã gặp khó khăn trong việc bán chúng với lý do chính đáng.

Đứng sau dự án gây tranh cãi này là Bộ trưởng Năng lượng German Galushchenko, người đảm nhận vị trí này từ tháng 4/2021. Ông đã nhiều lần nhấn mạnh tính cấp bách của kế hoạch. Tuy nhiên, Galushchenko cũng đối mặt với nhiều ch.ỉ tríc.h. Ông từng tuyên bố rằng Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ đã xác nhận hỗ trợ tài chính cho dự án, nhưng tuyên bố này vấp phải tranh cãi dữ dội tại Quốc hội Ukraine.

Ông Sovsun, nghị sĩ phe đối lập, còn cáo buộc ông Galushchenko từ chối ra điều trần trước Quốc hội vào tháng 9/2024 liên quan đến một vụ tham nhũng trong bộ của ông. Ông Sovsun đã đề xuất bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với ông Galushchenko, nhưng không nhận được sự ủng hộ từ phe đa số trong Quốc hội.