Từ vụ Hàn Ni: Ngưỡng của phát ngôn trên mạng
Chuyện bà Hàn Ni lãnh án dẫu là bài học kinh nghiệm cho nhiều người khi hành xử trên mạng xã hội thì trước hết, đối với người trong cuộc, đó quả là bài học cay đắng khôn lường.
Khi ai đó tát mình vào má bên phải, thay vì chìa má bên trái để tiếp tục hứng đòn, phản xạ chung của chúng ta thường là ra đòn đ.ánh lại. Nhưng ra đòn để rồi phải lãnh án tù như bị cáo Hàn Ni thì thật là cay đắng.
Tại tòa, bà Hàn Ni và các luật sư của bà cũng như luật sư của ông Trần Văn Sỹ đều cho rằng hành vi của bà Hàn Ni và của ông Sỹ là phản kháng, là mang tính tự vệ trước chuỗi hành vi miệt thị, xúc phạm danh dự của bà Nguyễn Phương Hằng. Bà Hàn Ni bày tỏ trước tòa rằng bà “không nghĩ hành vi của mình đến mức phải xử lý hình sự”.
Bị cáo Đặng Thị Hàn Ni bị TAND TP.HCM tuyên phạt 18 tháng tù. Ảnh: HOÀNG GIANG
Trên thực tế, có r ấ t nhi ề u ng ườ i đều nghĩ như bà Hàn Ni, cả trong bối cảnh vụ án này và những hành xử nói chung khác. Thậm chí không ít người còn cho rằng “ông đ.ánh tôi trước thì tôi có quyền vác dao c.hém ông và như thế là tôi không bị tội”. Nói cách khác, không ít người chưa phân biệt được đ âu là phòng vệ chính đáng (không phải là tội phạm), đâu là hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng (phải chịu trách nhiệm hình sự – dĩ nhiên được xem xét là tình tiết giảm nhẹ).
Trở lại phiên xử bà Hàn Ni, trước việc bị cáo “không nghĩ hành vi của mình đến mức phải xử lý hình sự”, đạ i di ệ n VKS cho r ằ ng b ị cáo Hàn Ni có nh ậ n th ứ c sai l ầ m v ề pháp lu ậ t . VKS hỏi: “Ví dụ trường hợp A đ ánh B thì B có đượ c quy ề n đ ánh l ạ i A không “; b ị cáo Hàn Ni đáp: “Bị cáo được quyền chống trả trong giới hạn cho phép”. VKS minh định: “Bị cáo chỉ được phép chống trả trong trường hợp không còn cách nào khác, không còn phương án giải quyết nào khác”.
Phân tích rõ hơn, đại diện VKS cho rằng trong vụ án này các bị cáo luôn lấy nguyên nhân xuất phát từ bà Phương Hằng để dẫn đến thực hiện hành vi phạm tội, như thế là không đúng. Các bị cáo không được đáp trả lại bà Phương Hằng bằng cách phát ngôn, đưa thông tin sai sự thật, xúc phạm uy tín, danh dự của vợ chồng bà Hằng và Công ty Đại Nam. Thay vào đó, các bị cáo có thể thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo để giải quyết.
Có lẽ từ phân tích thấu đáo của VKS mà khi nói lời sau cùng trước khi tòa nghị án, bà Hàn Ni đã thành thật nói rằng bà “đã nhận thức sâu sắc hành vi sai trái của mình, tự nhận thấy mình có lỗi và gửi lời xin lỗi đến tất cả mọi người”.
Trong vụ án này , n ế u để ý chúng ta s ẽ th ấ y có một văn bản luật luôn chi phối cuộc sống hiện đại của chúng ta, nhất là chuyện phát ngôn trong thế giới mạng xã hội: Luật An ninh mạng.
Cáo trạng xác định bị cáo Hàn Ni đã sử dụng tài khoản Facebook và YouTube “Nhà Báo Hàn Ni” để phát buổi ghi hình tiêu đề “Bà Hằng có quyền ngồi xổm trên pháp luật không”, đă ng ngày 3-9-2021. Trong đ ó có b ố n đ o ạ n phát ngôn đượ c xác đị nh thu ộ c bí m ậ t cá nhân , bí m ậ t gia đ ình và đờ i s ố ng riêng t ư, trái quy đị nh c ủ a pháp lu ậ t , vi phạm điểm d khoản 1 Điều 17 Luật An ninh mạng.
Theo chủ tọa phiên tòa, những phát ngôn trên là thông tin cá nhân liên quan đời tư bà Hằng. “Bị cáo Hàn Ni đã căn cứ vào một phần thông tin và nội dung chính trong các bài báo chính thống đã đăng về bà Hằng nhưng không tự kiểm chứng lại để xác định đúng hay sai; không cần hỏi ý kiến và không cần sự đồng ý của bà Hằng; không kiểm tra, không được sự chấp thuận của cơ quan báo chí”.
Từ đó, chủ tọa phiên tòa cho rằng: “Bị cáo Hàn Ni phải nhận thức được hành vi làm l ộ bí mật cá nhân của người khác là vi phạm pháp luật, đã được quy định trong Luật An ninh mạng”.
Về mặt lý luận, có lẽ sẽ vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau xung quanh khái niệm thế nào là làm lộ bí mật cá nhân của người khác khi những thông tin đó đã được đăng tải trên báo chí chính thống. Song nếu bản án kết tội bị cáo Hàn Ni có hiệu lực pháp luật thì đây có lẽ là “án lệ” cho mỗi cá nhân chúng ta khi quyết định phát ngôn trên mạng xã hội về thông tin đời tư của một ai đó, dù nó đã được đề cập trên các phương tiện truyền thông trước đó. Nó sẽ như một cái rơ-le cảnh báo, giúp chúng ta tự kiểm soát bản thân, kiểm soát những cảm xúc của mình trước khi “đẩy” những cảm xúc đó lên mạng xã hội.
Trong những luận bàn với bạn bè hành nghề luật, nhiều người vẫn nói với nhau rằng giá như cơ quan chức năng có biện pháp xử lý bà Phương Hằng sớm hơn, hữu hiệu hơn thì có lẽ mọi chuyện không đẩy đi quá xa thành hai vụ án hình s ự nh ư th ế này . B ở i bà H ằ ng “đụ ng ” r ấ t nhi ề u ng ườ i nh ư ng không ph ả i ai c ũ ng “đủ b ả n l ĩ nh th ự c hành ch ữ nh ẫ n ” để đ áp tr ả l ạ i bà đ úng quy đị nh pháp lu ậ t. Và nh ư th ế, chuy ệ n bà Hàn Ni lãnh án d ẫ u là bài h ọ c kinh nghi ệ m cho nhi ề u ng ườ i khi hành xử trên mạng xã hội thì trước hết, đối với người trong cuộc – bị cáo Hàn Ni, đ ó qu ả là bài h ọ c cay đắ ng khôn l ường.
Tòa tuyên phạt bà Hàn Ni 18 tháng tù, vì xúc phạm bà Nguyễn Phương Hằng
Chiều 1/3, TAND TP.HCM đã tuyên án phiên xét xử sơ thẩm bị cáo Đặng Thị Hàn Ni (46 t.uổi) và Trần Văn Sỹ (66 t.uổi) về hành vi Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Tòa triệu tập bị án là bà Nguyễn Phương Hằng (Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đại Nam, tỉnh Bình Dương, đang thụ án 3 năm tù) cùng đại diện Quỹ Từ thiện Hằng Hữu tới tòa với tư cách người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Tuy nhiên, cả hai có đơn xin vắng mặt.
Theo cáo trạng, xuất phát từ mâu thuẫn trong các buổi livestream của bà Nguyễn Phương Hằng (sinh năm 1971, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đại Nam, tỉnh Bình Dương), hai bị cáo đã lợi dụng tư cách nhà báo, luật sư để thu thập thông tin, biên tập nội dung, ghi hình và lợi dụng môi trường không gian mạng để đăng, phát nhiều video có thông tin thuộc bí mật cá nhân, bí mật gia đình và đời sống riêng tư của bà Hằng trái quy định pháp luật; thông tin có nội dung bịa đặt, sai sự thật, gây hoang mang trong nhân dân, xúc phạm danh dự, uy tín nhân phẩm cá nhân bà Hằng cùng chồng là ông Huỳnh Uy Dũng (sinh năm 1961, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đại Nam, tỉnh Bình Dương); xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của Công ty cổ phần Đại Nam và Quỹ Từ thiện Hằng Hữu (đều do bà Hằng làm Giám đốc).
Cụ thể, từ tháng 9/2021 đến tháng 2/2022, bị cáo Đặng Thị Hàn Ni sử dụng tài khoản Youtube và Facebook tên "Nhà báo Hàn Ni" và bị cáo Trần Văn Sỹ sử dụng tài khoản Youtube tên "LS Trần Văn Sỹ" tổ chức nhiều buổi ghi hình phát trên các trang mạng xã hội có nội dung bịa đặt, thông tin không đúng sự thật hoặc thông tin chưa được kiểm chứng, xúc phạm nghiêm trọng uy tín, danh dự cá nhân, tổ chức. Theo đó, bị cáo Đặng Thị Hàn Ni đã ghi hình và phát lên mạng ngày 3/9/2021 với tiêu đề: "Bà Hằng có quyền ngồi xổm trên pháp luật không?" để phản biện lại những nội dung bà Hằng nói không đúng về việc bị can Hàn Ni "tống t.iền doanh nghiệp", "là bồ của ông T.T.C"...
Qua quá trình điều tra và xét hỏi công khai tại tòa, HĐXX cho rằng đã có đủ cơ sở để nhận định các nội dung đăng tải của bị cáo Hàn Ni và Trần Văn Sỹ có tính chất xúc phạm, sai sự thật; những thông tin bí mật, riêng tư, gây ảnh hưởng đến vợ chồng bà Nguyễn Phương Hằng - ông Huỳnh Uy Dũng và Công ty CP Đại Nam.
"Hành vi của các bị cáo gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội nên cần có hình phạt nghiêm nhằm răn đe. Cáo trạng VKS truy tố các bị cáo là đúng người, đúng tội, không oan sai", HĐXX nhận định.
Tuy nhiên, HĐXX cũng ghi nhận những tình tiết giảm nhẹ cho các bị cáo như phạm tội lần đầu, thành khẩn khai báo, có nhiều đóng góp, thành tích tốt...
Nói lời sau cùng, cả bà Hàn Ni và ông Sỹ đều tỏ ra hối hận, nhận lỗi lầm và mong được hưởng mức án nhẹ nhất có thể.
Sau 3 giờ tạm nghỉ và nghị án, 16h cùng ngày (1/3), HĐXX kết luận tại phiên tòa hôm nay, ông Trần Văn Sỹ khai nhận và thừa nhận sai phạm, có nhiều tình tiết giảm nhẹ nhưng có 1 tình tiết tăng nặng (livestream xúc phạm nhiều lần). Đối với bà Đặng Thị Hàn Ni, ban đầu phiên tòa chỉ khai nhận chứ không thừa nhận hành vi phạm tội, phần sau mới thừa nhận sai phạm.
"Tại phiên tòa sơ thẩm, bị cáo Sỹ thật thà khai báo, thừa nhận hành vi phạm tội, tỏ ra ăn năn hối cải nên bị cáo được hưởng tình tiết giảm nhẹ. Còn bị cáo Hàn Ni tại phiên tòa bị cáo khai báo hành vi, đến gần cuối phiên tòa mới thừa nhận sai phạm nhưng thái độ chưa thật sự ăn năn, hối cải. Tuy vậy, vẫn cho bị cáo hưởng tình tiết giảm nhẹ nhưng ở mức độ hạn chế", HĐXX nhận định.
Dựa vào tính chất của vụ án và diễn biến tại phiên tòa, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ, HĐXX quyết định tuyên phạt bị cáo Đặng Thị Hàn Ni 18 tháng tù và ông Trần Văn Sỹ 2 năm tù về tội "Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" theo khoản 2 Điều 331 Bộ luật Hình sự.
Xét xử vụ án Hàn Ni, Trần Văn Sỹ xúc phạm bà Nguyễn Phương Hằng vào ngày 1/3 Ngày 19/2, Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh cho biết đã ban hành quyết định đưa vụ án "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân" do Đặng Thị Hàn Ni (cựu nhà báo, luật sư), Trần Văn Sỹ (luật sư) thực hiện...