Trường học trở thành “đại lý” sách giáo khoa, đồng phục
Học sinh lớp 1 phải “cõng” 23 đầu sách, nhập nhèm sách giáo khoa và sách tham khảo, vấn nạn lạm thu… là những câu chuyện thu hút sự chú ý và bức xúc của dư luận vào đầu năm học mới.
Một trong những nguyên cớ của trình trạng này, phải kể đến việc các trường học, ngoài vai trò giáo dục học sinh đang trở thành “kênh phân phối” từ sách, vở, quần áo, đồ dùng… của các nhà sản xuất. Đằng sau câu chuyện này là góc khuất của những khoản “hoa hồng” trong trường học.
Tranh của ĐAN
Trường học trở thành “kênh phân phối”
Vào đầu năm học mới, các Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT), Bộ GDĐT đều có những văn bản chỉ đạo siết chặt các khoản thu chi, ngăn chặn lạm thu, “cấm” việc nhập nhèm giữa sách giáo khoa (SGK) và sách bổ trợ, sách tham khảo… Tuy nhiên thực tế, đến hẹn lại lên, năm nào cũng có phụ huynh phản ánh phải bỏ ra số tiền lớn để mua sắm sách vở, đồ dùng, đồng phục cho con.
Tất cả đều đăng ký thông qua nhà trường. Nói không được ép học sinh mua sách tham khảo, nhưng tại nhiều trường học, các loại sách này được trộn chung sách giáo khoa, đóng thành từng bộ, khiến không ít phụ huynh tưởng tất cả đều là sách bắt buộc.
Phản ánh đến Báo Lao Động, phụ huynh có con vào lớp 1 cho biết đang phải đối mặt với các khoản thu, trong đó có tiền mua sách giáo khoa và đồ dùng học tập cho con. Dù sách giáo khoa mới được niêm yết với giá từ 179.000-199.000 đồng/bộ, nhưng thực tế phụ huynh phải bỏ ra số tiền gấp 3-4 lần.
Theo phản ánh của phụ huynh tại Trường Tiểu học Tây Sơn (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), họ phải bỏ ra số tiền gần 1 triệu đồng để mua sách vở, đồ dùng học tập. Quan trọng, phụ huynh không được nhà trường, hay đơn vị phát hành thông báo, giải thích rõ ràng đâu là sách giáo khoa (bắt buộc phải mua) và đâu là sách bổ trợ, tham khảo (không bắt buộc).
Kết quả, họ phải mua cả “combo” sách và đồ dùng lớp 1 do Công ty Cổ phần sách và thiết bị trường học Hà Nội phát hành, với 19 cuốn, có giá là 305.000 đồng. Ngoài ra, phụ huynh phải mua thêm bộ hình khối môn Toán của Cty Cổ phần thương mại EPE, bộ đồ dùng Toán – tiếng Việt cũng của công ty này với giá vài trăm nghìn đồng nữa. Tất cả sản phẩm này phụ huynh đều đăng ký thông qua giáo viên của nhà trường, trường phân phối đến phụ huynh.
Không chỉ ở Trường Tiểu học Tây Sơn, mà ở nhiều trường học khác trên khắp cả nước, trường học cũng trở thành “kênh phân phối” đủ các loại sản phẩm, từ sách, thiết bị giáo dục của các đơn vị, doanh nghiệp đến học sinh. Từ báo, dịch vụ tham quan, ngoại khóa, sổ điện tử, sữa, bảo hiểm thân thể…
Vì sao ngoài nhiệm vụ chuyên môn, đào tạo, cung cấp kiến thức cho học sinh, các trường học lại đứng ra phân phối, cung cấp đủ các sản phẩm giúp các đơn vị như vậy?
Theo tìm hiểu của Lao Động, tại Hà Nội, ngày 18.5, Sở GDĐT Hà Nội có Công văn số 1515 gửi các Phòng GDĐT, các trường THPT trực thuộc. Trong công văn, Sở GDĐT đưa ra danh mục sách từ lớp 1 đến lớp 12 mà NXB Giáo dục Việt Nam gửi tới các Sở GDĐT. Sau đó, sở yêu cầu các phòng giáo dục và các đơn vị trực thuộc tổ chức đăng ký đặt mua theo nhu cầu trên tinh thần tự nguyện của học sinh, cha mẹ học sinh, không được tổ chức để bắt buộc học sinh mua thêm các loại sách, tài liệu tham khảo khác, các loại vở và học liệu khác.
Sau công văn của sở, các phòng giáo dục ở quận, huyện có công văn gửi về từng trường, cũng gửi kèm thêm danh mục sách từ lớp 1 đến lớp 12, thêm cả tên đơn vị phát hành sách là Công ty Sách và thiết bị giáo dục Hà Nội.
Video đang HOT
Nhiều nơi, đơn cử như ở huyện Thanh Trì, phụ huynh không được lựa chọn sách, mà mặc định phải mua theo bộ sách Phòng GDĐT đã gửi về. Trong đó, mỗi bộ đều trên 20 cuốn. Bộ sách lớp 6 còn lên đến 34 cuốn với giá gần 600.000 đồng, chưa kể nhiều bộ đồ dùng kèm theo phải mua nữa.
Như vậy, trường bắt buộc phải trở thành “kênh phân phối” sản phẩm sau các công văn từ trên chỉ đạo xuống. Nhưng bù lại, việc bán giúp sản phẩm của các đơn vị sản xuất cũng giúp nhà trường nhận lại “chi phí cảm ơn”, nói cách khác là một khoản tiền gọi là “hoa hồng”.
Ai hưởng “hoa hồng”?
Vấn đề “hoa hồng” trong trường học vốn được xem là chủ đề nhạy cảm. Nhưng theo thực tế tìm hiểu của phóng viên, có khoản tiền này đằng sau việc vận động học sinh mua sách, vở, đồng phục, đồ dùng học tập, kể cả việc đưa tiếng Anh vào dạy tăng cường trong trường học. Hiện nay, các NXB, đơn vị phát hành đều có cơ chế trả phần trăm hoa hồng cho các trường.
Ở mảng sách giáo khoa, theo ông Vũ Xuân Dương – Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Sách và thiết bị trường học Hà Nội, đơn vị được NXB Giáo dục Việt Nam chiết khấu khoảng 16%. Với tỉ lệ này, ông Dương cho rằng, chỉ đủ để đơn vị duy trì bộ máy, từ đóng gói, giao nhận, vận chuyển, trả lương cho nhân viên… “Làm sách giáo khoa là nhiệm vụ chính trị, phục vụ phụ huynh học sinh, chứ không có lãi”- ông Dương nói.
Tuy nhiên, đại diện Công ty Cổ phần sách và thiết bị trường học Hà Nội cũng thừa nhận, sau khi phối hợp với nhà trường phát hành sách, đơn vị sẽ có một phần kinh phí gửi trường gọi là “chi phí cảm ơn”, hoặc hỗ trợ tặng sách cho thư viện trường học.
Ở mảng sách tham khảo, đồ dùng học tập, theo tìm hiểu của phóng viên, tỉ lệ chiết khấu cao hơn, thậm chí lên đến 45%. Với các NXB, đơn vị phát hành, đây chính là nguồn thu chính. Vì được chiết khấu cao, nên nếu đưa được sách tham khảo vào trường học, “chi phí cảm ơn” gửi lại nhà trường cũng cao hơn. Thông tin của Lao Động, có đơn vị chi cho nhà trường lên đến 25% hoa hồng trên tổng số tiền sách tham khảo đã bán được. Vì lý do này, không ít trường rất nhiệt tình “tư vấn” để phụ huynh đăng ký mua sách tham khảo, đồ dùng thông qua nhà trường.
Không ít ý kiến cho rằng, chính những khoản “hoa hồng” này là nguồn cơn khiến tình trạng lạm thu vẫn tái diễn, việc “nhập nhèm” giữa SGK và sách tham khảo vẫn là câu chuyện “đến hẹn lại lên”. Nó cũng là nguồn cơn khiến nhà trường trở thành “kênh phân phối” sản phẩm giúp các đơn vị sản xuất.
Nêu quan điểm về vấn đề này, GS-TSKH Phạm Tất Dong – Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam – cho biết, câu chuyện “hoa hồng” trong trường học ông đã nghe râm ran từ lâu và đây cũng là điều khiến ông lo ngại. “Nhà trường trở thành kênh phân phối sách, là đại lý phát hành sách và được trả thù lao. Tôi lo sợ nhất có chuyện này. Nếu như vậy thì học sinh, phụ huynh sẽ chịu thiệt, sẽ phải còng lưng cõng các loại chi phí. Vì nếu nhà trường lệnh xuống, không phụ huynh nào không dám mua. Nó cũng có thể khiến các đơn vị lợi dụng thị trường sách, thiết bị giáo dục – liên quan đến nhu cầu của mọi nhà – để kiếm tiền, mà trong trường học, không được phép xảy ra điều này”- GS Phạm Tất Dong nói.
Ông kiến nghị, Bộ GDĐT, các địa phương cần cấm tuyệt đối các Sở GDĐT, các phòng, các trường đứng ra giới thiệu, phân phối sách, đồ dùng, các dịch vụ giáo dục… đến phụ huynh học sinh. Nếu còn tiếp tục tái diễn việc này, sẽ khó tránh được nạn lạm thu, làm méo mó môi trường giáo dục.
“Đá bóng” trách nhiệm
Thời gian qua, Lao Động nhận được phản ánh của nhiều phụ huynh về việc khi đăng ký mua sách ở trường, họ không được giải thích rõ đâu là sách giáo khoa (bắt buộc phải mua), đâu là sách tham khảo (không bắt buộc). Họ phải đăng ký mua theo bộ, từ 20-30 cuốn, chi phí lên đến 300.000-400.000 đồng, gấp 3-4 lần nếu mua đúng số lượng SGK theo danh mục của Bộ GDĐT.
Là đơn vị nắm thị phần lớn trong việc phát hành sách đến hệ thống trường học ở Hà Nội, trao đổi với Lao Động, ông Vũ Xuân Dương – Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần sách và thiết bị trường học Hà Nội – thừa nhận, hằng năm, đơn vị đều có công văn gửi các Phòng GDĐT ở quận, huyện, các trường học về việc phát hành sách và các sản phẩm giáo dục phục vụ năm học mới. Việc này xuất phát từ nhu cầu mua sắm SGK, đồ dùng học tập của phụ huynh học sinh, phòng tránh việc mua phải sách in lậu, sách không rõ nguồn gốc. Khi gửi công văn, đơn vị thường gửi kèm các danh mục SGK, sách bổ trợ.
“Khi phát hành sách, đồ dùng học tập xuống trường học, đơn vị có cung cấp thông tin, giải thích cho phụ huynh đâu là sách bắt buộc phải mua, đâu chỉ là sách bổ trợ, sách tham khảo hay không?”, trả lời câu hỏi của phóng viên, ông Dương cho biết, đơn vị phát hành chỉ làm việc với trường, cung cấp danh mục cho nhà trường. Sau đó trường sẽ cho phụ huynh đăng ký. Việc giải thích, thông tin cho phụ huynh thuộc trách nhiệm của nhà trường còn bên phát hành có trách nhiệm cung cấp đủ đầu sách như trường đã đăng ký.
Tuy nhiên, về phía nhà trường, lại “đổ lỗi” cho đơn vị phát hành không thông tin rõ ràng về sách bắt buộc phải mua và đâu chỉ là sách tham khảo, sách bổ trợ. Việc bán sách đến phụ huynh cũng là đơn vị phát hành, nhà trường không liên quan.
Về phía NXB Giáo dục Việt Nam, trong một lần trả lời Lao Động, đại diện NXB cho rằng trách nhiệm thuộc về các cơ sở giáo dục, hoặc các công ty sách địa phương, đại lý cấp dưới khi không giải thích cho phụ huynh rõ đâu là sách bắt buộc, đâu là sách tham khảo. NXB Giáo dục chỉ phát hành đến các công ty sách địa phương.
Sau những phản ánh và thực tế phụ huynh phải bỏ số tiền lớn để mua sách vì sự “nhập nhèm” trong thông tin về SGK, sách tham khảo của nhà trường, đơn vị phát hành, thì đến nay không ai nhận trách nhiệm, cũng không biết lỗi tại ai. Chỉ phụ huynh bị thiệt hại túi tiền. Đặng Chung
TS Thái Văn Tài – Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học (Bộ GDĐT): Xử lý nghiêm nếu nhà trường trở thành kênh phân phối sách
Trong các văn bản của Bộ GDĐT đã quy định rất chi tiết, rõ ràng: Thứ nhất, sách giáo khoa là tài liệu bắt buộc, được thực hiện và ban hành theo chương trình của Bộ GDĐT.
Thứ hai, tài liệu tham khảo phải thực hiện đúng theo Thông tư 21/2014/TT-BGDĐT về Quy định quản lý sử dụng xuất bản sách tham khảo trong các cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên.
Thông tư đã nêu rất rõ, tài liệu tham khảo trước khi muốn đưa vào trường học phải thực hiện quy trình kiểm tra nghiêm ngặt, tất cả giáo viên, hiệu trưởng nhà trường không được phép ép buộc phụ huynh và học sinh mua tài liệu tham khảo.
Tài liệu tham khảo phục vụ cho các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy của giáo viên; phụ huynh mua cho học sinh là dựa vào nhu cầu cá nhân. Nhà trường chỉ có vai trò cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời để phụ huynh lựa chọn hợp lý.
Gần đây, qua phản ánh của báo chí và phụ huynh học sinh, Bộ GDĐT đã có văn bản nêu lại các vấn đề trên và đề nghị các Sở GDĐT khẩn trương rà soát và thực hiện tốt.
Tuy nhiên, rất mong phụ huynh khi trao đổi thông tin với nhà trường cần hỏi rõ về những điều còn thắc mắc, để nhà trường tư vấn trực tiếp về việc mua sách vở học tập cho học sinh.
Hiện nay, Bộ GDĐT chưa nhận được bất cứ một văn bản hay phản ánh nào về việc các nhà trường trở thành “bên thứ 3″ giúp các đơn vị phân phối sách đến học sinh. Đây là vấn đề thuộc diện quản lý của các đơn vị chức năng tại địa bàn như UBND quận/huyện, Sở/Phòng GDĐT.
Các Sở GDĐT, Phòng GDĐT có văn bản chỉ đạo đều thực hiện đúng dựa trên các văn bản chỉ đạo của Bộ GDĐT. Vấn đề nằm ở việc triển khai, nhà trường có thực hiện đúng theo các văn bản chỉ đạo không? Chúng ta cần phải chỉ ra sai ở khâu nào?
Nếu sai ở khâu nào, chưa đúng ở khâu nào, chúng ta sẽ tăng cường kiểm tra, giám sát ở khâu đó. Và chắc chắn, người nào làm sai người đó phải chịu trách nhiệm.
Vì vậy, Bộ yêu cầu các Sở GDĐT thực hiện kiểm tra, thanh tra trên địa bàn theo đúng chức năng quản lý của mình. Từ đó, phát hiện lỗi sai và xử lý nghiêm theo đúng quy định. Duy Thiên (ghi)
Sách bổ trợ núp bóng SGK: Ai dung túng?
Bộ GD&ĐT nói không được ép học sinh mua sách tham khảo, nhưng tại nhiều trường học, sách tham khảo, bổ trợ được trộn chung sách giáo khoa khiến không ít phụ huynh tưởng tất cả là sách bắt buộc.
Phụ huynh bó tay trước số lượng SGK và sách bổ trợ được trộn chung Ảnh: Như Ý
Có con năm nay lên lớp 3, chị Nguyễn Thị Hằng (ở quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) nói rằng, từ cuối năm học trước, chị đã nhận được thông báo mua SGK cho con. Trong thông báo này có 3 mục: SGK và sách bổ trợ, thiết bị tối thiểu và sách tự chọn. SGK và sách bổ trợ có 25 đầu sách trị giá 456.400 đồng. Hồi con học lớp 2, chị Hằng nhận thấy có một số đầu sách cả năm con không dùng đến. Vì thế, năm nay, chị thắc mắc với ban giám hiệu nhà trường và được giải thích trường làm theo hướng dẫn của Phòng Giáo dục.
Hiệu trưởng một trường tiểu học ở Hà Nội giải thích, sở dĩ phải có sách bổ trợ vì hiện nay các trường đều triển khai chương trình nhà trường do từng địa phương lựa chọn và được dạy lồng ghép vào các môn học. Tuy nhiên, hiệu trưởng một trường tiểu học ở quận Hà Đông (Hà Nội) thừa nhận, học sinh không nhất thiết phải mua những sách bổ trợ đó.
Theo tìm hiểu của phóng viên, tại Hà Nội, ngày 18/5, Sở GD&ĐT Hà Nội có Công văn số 1515 gửi các Phòng GD&ĐT, các trường THPT trực thuộc. Trong văn bản này, Sở GD&ĐT đưa ra danh mục sách từ lớp 1 đến lớp 12 mà NXB Giáo dục Việt Nam gửi đến các Sở GD&ĐT. Sở GD&ĐT Hà Nội yêu cầu các phòng giáo dục và các đơn vị trực thuộc tổ chức đăng ký đặt mua theo nhu cầu trên tinh thần tự nguyện của học sinh, cha mẹ học sinh.
Ngoài các sách theo quy định, các trường không được tổ chức để bắt buộc học sinh mua thêm các loại sách, tài liệu tham khảo khác, các loại vở và học liệu khác. Tuyệt đối không lạm dụng việc thu nộp từ phụ huynh học sinh làm ảnh hưởng uy tín và công tác quản lý của nhà trường.
Tuy nhiên, văn bản của Sở GD&ĐT có kèm theo công văn của Công ty Cổ phần Sách và Thiết bị trường học Hà Nội với danh sách các loại sách từ lớp 1 đến lớp 12 mà phụ huynh cần mua, gồm cả SGK và sách bổ trợ. Danh sách không phân biệt đâu là SGK, đâu là sách bổ trợ.
Nguyên nhân
Đại diện Phòng Giáo dục quận Bắc Từ Liêm cho biết, không có quy định nào bắt buộc phụ huynh mua SGK hay sách bổ trợ. Trong văn bản gửi các trường, Phòng Giáo dục đều yêu cầu các trường lựa chọn danh mục sách phù hợp với nhu cầu dạy và học tại đơn vị mình để phụ huynh học sinh đăng ký. Phụ huynh có thể đăng ký mua ở trường hoặc bất kỳ đâu.
"Ban hành văn bản là để đảm bảo học sinh có sách. Còn lựa chọn sách nào, mua hay không mua thì không ép buộc học sinh", vị đại diện này nói. Tuy nhiên, theo phản ánh của chị Hằng, nếu đăng ký mua ở trường, đối với sách bổ trợ và SGK, phụ huynh phải mua theo danh sách đã quy định, không được lựa chọn mua cuốn nào và bỏ cuốn nào.
Trong khi đó, đại diện Phòng Giáo dục Bắc Từ Liêm nói rằng, sách bổ trợ và sách tự chọn không bắt buộc học sinh phải mua. Tuy nhiên, trước câu hỏi tại sao không tách bạch SGK và có chú thích sách bổ trợ không bắt buộc phải mua, vị đại diện này cho rằng, đó là quyền lựa chọn của phụ huynh. Vị này cũng thừa nhận danh mục NXB Giáo dục Việt Nam đưa xuống còn nhiều hơn, phòng đã bỏ đi một số cuốn.
Theo tài liệu mà phóng viên có được, trong công văn của Công ty Cổ phần Sách và Thiết bị trường học Hà Nội gửi các Phòng GD&ĐT, các trường tiểu học, THCS, THPT tại Hà Nội, số lượng SGK và sách bổ trợ từ lớp 2 tới lớp 9 dao động từ 30 đến 40 cuốn. Các lớp bậc THPT là 34 cuốn. Theo lý giải từ phía đơn vị phát hành, sách bổ trợ là tên gọi chung cho vở bài tập ở cấp tiểu học, sách bài tập ở cấp THCS và THPT. Loại sách này nằm trong tổ hợp SGK trong SGK chương trình giáo dục phổ thông năm 2000.
Những năm đầu tiên khi mới thay sách, sách bổ trợ được Bộ GD&ĐT đưa vào danh mục chung (gồm cả sách học sinh và sách giáo viên) thành tổ hợp SGK để hướng dẫn các cơ sở giáo dục sử dụng. Sau đó, trong danh mục SGK hướng dẫn các cơ sở của Bộ GD&ĐT chỉ đưa ra sách học sinh và sách giáo viên.
Vở bài tập và sách bài tập được đưa vào danh mục sách bổ trợ được Bộ GD&ĐT công bố riêng để các cơ sở giáo dục tự chủ lựa chọn sử dụng. Theo Công văn số 1752 của NXB Giáo dục Việt Nam năm 2010, sách bổ trợ từ tiểu học đến THPT có 165 tên sách. Đến năm học 2017-2018, số lượng này tăng lên 291. NXB Giáo dục Việt Nam khẳng định, những cuốn sách bổ trợ này đều đã được Bộ GD&ĐT thẩm định.
Dù NXB Giáo dục Việt Nam hay các cơ quan quản lý giáo dục đều khẳng định, sách bổ trợ chỉ có tính chất tham khảo, phụ huynh, học sinh có quyền quyết định chọn mua hay không, Sở GD&ĐT cũng nghiêm cấm các hình thức bắt ép mua các loại sách dưới mọi hình thức, nhưng thực tế không phải như vậy. Theo tài liệu mà phóng viên Ti ề n Phong có được, trong thông báo gửi đến phụ huynh, không có chữ nào nói rằng đây là sách bổ trợ và là sách tự nguyện. Bộ GD&ĐT cũng không có quy định nào yêu cầu NXB, các Sở GD&ĐT, các Phòng GD&ĐT phải tách riêng SGK và sách bổ trợ.
Những ngôi trường từ chối hoa hồng, tặng sách giáo khoa mới cho học sinh lớp 1 Sách bổ trợ, tham khảo nếu mua nhiều quá sẽ làm phân tâm các em học sinh, sách giáo khoa có 1 quyển trong khi sách bổ trợ nhiều gấp mấy lần thì khổ các cháu quá. Hơn 23 triệu học sinh trên cả nước đã chính thức bước vào năm học mới 2020-2021. Đây là năm học được đặt nhiều kỳ vọng,...