Trường ĐH phải được tự chủ về học thuật
Ông Trần Đức Cảnh, thành viên Hội đồng quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực, cho rằng luật Giáo dục đại học sửa đổi có nhiều tiến bộ về tự chủ đại học, tuy nhiên điều quan trọng là phải tạo ra được sự tự chủ về mặt học thuật để trường trưởng thành sánh vai với các trường quốc tế.
Xây dựng cơ chế hợp lý giúp các trường ĐH phát triển sẽ tác động vào chất lượng đào tạo – ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
Chuyển bộ GD-ĐT từ chủ quản sang quản lý nhà nước
Theo ông đánh giá, luật Giáo dục ĐH sửa đổi vừa được thông qua có những sửa đổi quan trọng gì? Mục tiêu của những vấn đề sửa đổi là gì?
Một vấn đề sửa đổi quan trọng lần này là tự chủ đại học, chuyển dần vai trò chủ quản của Bộ GD-ĐT sang quản lý nhà nước. Có nghĩa là mỗi trường ĐH phải là một thực thể độc lập về tài chính, nhân sự, học thuật, phải tự chịu trách nhiệm hoạt động và giải trình.
Trong luật này, cấu trúc của tự chủ ĐH đặt trọng tâm vào hội đồng trường ở trường công và một phần với hội đồng quản trị với trường tư. Nôm na hiểu là hội đồng trường bao quát, với vai trò trách nhiệm khá cao như quyết định về chính sách, chiến lược, nhân sự, tài sản, đầu tư… Hiệu trưởng có trách nhiệm quản lý ĐH chứ không còn tập trung vào những việc có quy mô bao quát. Nếu làm cho đúng thì sẽ cân bằng giữa quyền và trách nhiệm điều hành của hội đồng trường và hiệu trưởng. Trong quá khứ, hiệu trưởng các trường gần như được toàn quyền. Một số trường có hội đồng trường nhưng thực chất không có nhiều quyền.
Lần này cấu trúc để cân đối quyền khá hợp lý. Nhưng làm sao đi vào thực tiễn, trong quy chế hoạt động, cách hoạt động để tạo ra sự cân bằng là điều khó. Với phương Tây, đặc biệt ở Mỹ, công việc này là bình thường. Ở VN, chúng ta mới bắt đầu. Nhưng nếu làm được, đây là bước tiến khá tốt.
Ông Trần Đức Cảnh
Luật cũng nói về số người trong hội đồng trường tối thiểu là 15. Có 4 người là thành viên đương nhiên có mặt là bí thư Đảng, đại diện Đoàn thanh niên, chủ tịch nghiệp đoàn, hiệu trưởng. Còn lại do trong trường bầu. Quy định tối thiểu 30% nhân sự trong hội đồng trường từ bên ngoài cũng là điều tiến bộ.
Tuy nhiên, điều quan trọng của các quy định nâng cao tự chủ ĐH là phải tạo ra được sự tự chủ về mặt học thuật. Đây phải là mục tiêu của giáo dục ĐH. Tự chủ tài chính, nhân sự thật ra chỉ phục vụ cho mục tiêu tự do học thuật. Không có tự do học thuật thì trường ĐH không thể trưởng thành để sánh vai với các trường quốc tế được.
Dưới cái nhìn của người từng làm chính sách giáo dục và đào tạo ở nước ngoài, tôi thấy luật sửa đổi lần này vẫn còn những điểm chưa ổn. Nhưng nhìn chung đã có nhiều tiến bộ. Có thể chúng ta làm và tiếp tục sửa đổi sau này.
Một trong những điểm chưa ổn, liên quan đến tính bao quát của cả một nền giáo dục, là triết lý giáo dục. Một văn bản luật như luật Giáo dục ĐH bao gồm nhiều quy định mang tính chuyên môn, kỹ thuật, nhưng tất cả những quy định đó cần hướng về một thứ là triết lý và mục tiêu giáo dục.
Sinh viên tiếp cận hệ thống giáo dục năng động và sáng tạo hơn
Sinh viên sẽ được lợi ích gì khi có luật Giáo dục ĐH sửa đổi, thưa ông?
Video đang HOT
Việc xây dựng cơ chế hợp lý giúp các trường ĐH phát triển sẽ tác động vào chất lượng đào tạo sinh viên lâu dài. Một trường ĐH được tự chủ sẽ có quyết định vấn đề nhanh hơn, không phải cái gì cũng báo cáo lên hay xin phép cơ quan chủ quản như hiện nay, quy trình rất chậm và nhiêu khê. Tuy nhiên, nếu sự tổ chức, sắp xếp và quản lý không tốt của một trường tự chủ thì cũng có thể dẫn đến kết quả trái ngược. Nhưng lâu dài tôi thấy mặt rất tích cực của tự chủ đại học.
Trường muốn làm tốt thì cần có khả năng tốt, động cơ tốt, người thực hiện tốt. Các trường sau này không thể đổ thừa Bộ GD-ĐT. Sự tác động này đến các trường dẫn đến sự thay đổi nhanh chóng của thị trường nguồn nhân lực. Họ phải đào tạo sinh viên chất lượng tốt hơn. Vì vậy, sinh viên có thể tiếp cận một hệ thống giáo dục mới, năng động và sáng tạo hơn từ sự thay đổi này.
Bên cạnh đó, luật Giáo dục ĐH sửa đổi lần này mở rộng hơn về các loại hình đào tạo ngoài chính quy. Đó là liên thông, bán thời gian, liên kết, đào tạo từ xa… Nó giúp những người đang đi làm muốn học thêm, trau dồi nghề nghiệp, lấy bằng cấp ngắn hạn có nhiều lựa chọn tốt hơn. Đây là hướng khá “mở”, đáp ứng được sự phát triển giáo dục và đào tạo tương lai.
Trường tư có là doanh nghiệp ?
Thưa ông, qua những nội dung sửa đổi, ông đánh giá những người ban hành luật đang xem trường tư là doanh nghiệp hay đơn vị giáo dục có thu?
Quan niệm như thế nào thật ra không có ý nghĩa gì. Khi xem trường tư với bản chất là một doanh nghiệp đầu tư vào giáo dục thì phải chấp nhận quy luật của thị trường. Nói “làm giáo dục không kinh doanh” chỉ là một cách nói thôi. Thực chất thì không ai cấm chuyện kinh doanh được.
Chỉ có một cách để kiểm soát nhưng phải mất nhiều thời gian. Đó là để thị trường phát triển lành mạnh sẽ quyết định về chất lượng và kết quả đào tạo. Tuy nhiên, đánh giá được sản phẩm đầu ra của giáo dục thường phải mất ít nhất là 10, 20 năm.
Về phía trường công, nhà nước cũng cần đầu tư tốt và cân bằng với nhu cầu phát triển xã hội hơn. Những ngành về kỹ sư, khoa học xã hội nhân văn, sư phạm, nghiên cứu… nhà nước cần đầu tư nhiều hơn. Những ngành như quản trị kinh doanh, công nghệ thông tin…, một thời điểm nào đó không nhất thiết phải đầu tư quá nhiều, để các trường tư phát triển. Khi tư nhân không muốn làm vì không sinh lời, nhà nước làm không hiệu quả thì loại hình trường phi lợi nhuận có thể sẽ làm thay. Hệ thống trường phi lợi nhuận sẽ cân bằng được sự thiếu hụt này.
Ý KIẾN
Trao quyền thật sự cho hội đồng trường
Một vấn đề cốt lõi giúp tăng cường tính tự chủ của các trường ĐH trong luật Giáo dục ĐH sửa đổi là những điều khoản liên quan tới hội đồng trường. Để đảm bảo quyền tự chủ chặt chẽ, trách nhiệm giải trình của trường cũng như của hiệu trưởng đã được cụ thể hóa. Trước kia, những vấn đề này được đưa vào điều lệ trường ĐH, trong Nghị quyết 77 cũng nhấn mạnh, nhưng giờ đã được luật hóa. Nhiều quyền trước đây là của cơ quan chủ quản thì giờ đã đưa xuống trường, ví dụ như bổ nhiệm nhân sự. Bản chất của quyết định là trao quyền cho tập thể nhà trường mà hội đồng trường là nơi quyết định cuối cùng, là nơi ra nghị quyết để thi hành. Qua đó cho thấy luật mới đã trao quyền thực sự cho hội đồng trường. Tuy nhiên, vấn đề không phải hội đồng trường thực sự có quyền lực hay không mà là làm sao thực hiện được tự chủ một cách có hiệu quả khi luật đã cho phép các trường làm điều này.
PGS Hoàng Minh Sơn (Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội)
Trường tự quyết, Bộ hậu kiểm
Tới đây, các trường ĐH sẽ được tự chủ trong tuyển sinh bao gồm cả việc xác định chỉ tiêu, mở ngành, liên kết quốc tế. Cả 3 hoạt động này trước đây bị kiểm soát rất chặt, phải làm khá nhiều thủ tục phức tạp, mất nhiều thời gian mới xong. Giờ cả 3 cái này đều nằm trong danh mục tự chủ. Tất nhiên, vẫn phải có những giới hạn, chẳng hạn yêu cầu phải kiểm định… Bộ kiểm soát theo cơ chế hậu kiểm chứ không tiền kiểm như hiện nay. Điều này tạo sự chủ động đồng thời buộc các trường cũng phải tự chịu trách nhiệm.
Đặc biệt các trường tự chủ nhưng nếu vi phạm thì 5 năm tiếp theo không được tự chủ trong lĩnh vực tiếp theo nữa. Phạt nặng nhưng cũng có thể chấp nhận được. Cái được lớn nhất là các trường tự chủ.
Tiến sĩ Lê Trường Tùng (Chủ tịch HĐQT Trường ĐH FPT)
Quý Hiên (ghi)
“Một trong những điểm chưa ổn, liên quan đến tính bao quát của cả một nền giáo dục, là triết lý giáo dục. Một văn bản luật như luật Giáo dục ĐH bao gồm nhiều quy định mang tính chuyên môn, kỹ thuật, nhưng tất cả những quy định đó cần hướng về một thứ là triết lý và mục tiêu giáo dục”
Theo thanhnien
Trường đại học sẽ có nhiều quyền hơn
Sau nhiều góp ý chỉnh sửa, luật sửa đổi bổ sung một số điều của luật Giáo dục ĐH đã được Quốc hội thông qua khá nhiều điểm mới mà theo đánh giá của các nhà chuyên môn là tăng cường tự chủ của các trường ĐH. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều điều cần tiếp tục bổ sung trong quá trình phát triển.
Luật Giáo dục ĐH sửa đổi được thông qua đã "cởi trói" nhiều cho các trường trong việc thực hiện tự chủ - ĐÀO NGỌC THẠCH
Cởi trói để các trường phát triển
PGS-TS Trần Hoàng Hải, Phó hiệu trưởng phụ trách Trường ĐH Luật TP.HCM, cho rằng luật Giáo dục ĐH sửa đổi được thông qua đã "cởi trói" nhiều cho các trường trong việc thực hiện tự chủ. Việc giao quyền này không chỉ về mặt tổ chức, học thuật, tài chính mà đặc biệt còn đối với các trường tư thục. "Đó là quan điểm rất mở của lãnh đạo Bộ GD-ĐT, phù hợp với xu thế phát triển ĐH của các nước trên thế giới. Qua đó tạo sự cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các trường", ông Hải nhấn mạnh. Tuy nhiên theo PGS-TS Trần Hoàng Hải, luật được thông qua nhưng còn phải điều chỉnh một số văn bản khác để có thể thực hiện quyền tự chủ, nhất là về tài chính. Các văn bản dưới luật khác cần được điều chỉnh kịp thời để luật được sớm triển khai.
PGS-TS Đỗ Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM, cũng nhận thấy điểm mới nhất trong luật này là sự cởi trói cho các trường phát triển. "Nếu như Nghị quyết 77 về thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở giáo dục ĐH công lập giai đoạn 2014 - 2017 của Chính phủ trước đây chỉ áp dụng thử nghiệm với một số trường thì luật này trao quyền tự chủ cho tất cả các trường và trong mọi mặt", ông Dũng nói.
Tuy nhiên theo ông Dũng, quyền tự chủ cần giao mạnh hơn nữa cho các trường ĐH vì so với nhiều trường ĐH trên thế giới, ở ta quyền này vẫn còn hạn chế. "Ở Hàn Quốc, các trường ĐH công lập hoàn toàn có thể biến thành một tập đoàn, có quyền hợp tác với các doanh nghiệp bên ngoài để phát triển kinh tế. Từ lợi nhuận thu được, trường quay lại hỗ trợ người học bằng cách giảm học phí và chính sách học bổng. Còn như cách làm hiện nay của chúng ta, với những rào cản hiện có, gánh nặng học phí vẫn đang dồn lên vai người học", ông Dũng nhấn mạnh.
Tạo cơ chế để cạnh tranh
Một điểm rất đáng quan tâm ở luật Giáo dục ĐH là cho phép các trường ĐH nhỏ tự sáp nhập với nhau để tăng sự cạnh tranh. Cụ thể, theo luật này sẽ gồm hai mô hình là trường ĐH và ĐH. Trong đó, ĐH được hình thành trên cơ sở sáp nhập một số trường ĐH đang tồn tại hoặc từ một trường ĐH tự lớn mạnh và hình thành các trường trực thuộc bên trong.
Theo PGS-TS Đỗ Văn Dũng, nhiều trường ĐH của chúng ta hiện đang phát triển theo hướng đơn ngành. Trong khi yêu cầu phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đòi hỏi đa ngành, thậm chí tích hợp liên ngành. Vì vậy quy định này sẽ hỗ trợ các trường đi theo đúng xu hướng thời đại. "Tất nhiên dù luật cho phép nhưng để thực thi sẽ gặp rất nhiều rào cản. Để giải quyết bài toán phát triển ĐH hiện nay, việc đầu tiên cần làm là giải bài toán hệ thống. Cần mạnh dạn ghép, sáp nhập các trường và đơn ngành thành các ĐH lớn để tăng nguồn lực phát triển", ông Dũng đề đạt.
Còn nhiều luật khác chi phối khi thực hiện tự chủ
Tiến sĩ Lê Đông Phương, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu giáo dục ĐH, Viện Khoa học giáo dục VN, một thành viên Hội đồng Quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực nhiệm kỳ 2016 - 2021, cho biết luật Giáo dục ĐH sửa đổi đã có một số điểm mới tiến bộ. Quy định về tự chủ ĐH đã phát huy đến tối đa. Tuy nhiên, xét chung thì hiện tại việc tự chủ ĐH vẫn đang bị khống chế bởi rất nhiều luật khác mà có chỗ còn làm hạn chế tác dụng của tự chủ ĐH.
"Thật ra ĐH tư thục cũng đang vướng ở vấn đề các trường này có thật sự là một doanh nghiệp hay chỉ là "đơn vị" hoạt động theo cơ chế thị trường. Chuyện trường ĐH lợi nhuận hay không vì lợi nhuận thực chất phản ánh câu chuyện trường ĐH tư có là doanh nghiệp hay không. Nhà nước vẫn cần xác định đúng vị trí của trường tư trong hệ thống giáo dục và nền kinh tế", tiến sĩ Phương nhận xét.
Tiến sĩ Phạm Đình Minh, Chủ tịch Hội Chuyên gia VN tại Đài Loan, đánh giá: "Trong mấy năm vừa qua, Bộ GD-ĐT hạn chế thành lập các ĐH mới. Với luật Giáo dục ĐH sửa đổi này thì thời gian tới sẽ có nhiều ĐH "con" được thành lập. Chúng ta cần phải có kiểm định rất rõ ràng để đánh giá chất lượng của các trường ĐH".
Trường không kiểm định là không được tự chủ
Theo tiến sĩ Lê Trường Tùng, Chủ tịch HĐQT Trường ĐH FPT, thành viên Hội đồng Quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực nhiệm kỳ 2016 - 2021, sau khi Quốc hội thông qua luật và bắt đầu có hiệu lực từ cuối tháng 7.2019, cần bàn cách triển khai những nội dung mới như thế nào. Chẳng hạn, phải kiểm định tất cả các chương trình đào tạo. Thời gian vừa qua, đa số các trường kiểm định tổ chức trong nước theo trường chứ không phải theo ngành. Sắp tới phải đẩy mạnh kiểm định từng ngành. Nếu không kiểm định là dừng tuyển sinh. Trường không kiểm định là không được tự chủ, ngành không được kiểm định là dừng tuyển sinh. Đây là vấn đề quan trọng nhất, cần được thực hiện tốt và thực hiện nhanh. "Về tự chủ ĐH cũng có những điểm mới, trong đó quy định khá ổn đối với trường tư. Đó là tự chủ mở ngành, tuyển sinh, liên kết. Những quy định này sẽ giúp trường tư phát triển tốt hơn" ông Tùng cho biết.
Một số điểm mới đáng chú ý
- Quy định cụ thể về cơ sở giáo dục ĐH tư thục không vì lợi nhuận. Cụ thể là cơ sở mà nhà đầu tư cam kết hoạt động không vì lợi nhuận, được ghi nhận trong quyết định thành lập hoặc quyết định chuyển đổi loại hình cơ sở giáo dục ĐH; hoạt động không vì lợi nhuận, không rút vốn, không hưởng lợi tức; phần lợi nhuận tích lũy hằng năm thuộc sở hữu chung hợp nhất không phân chia để tiếp tục đầu tư phát triển cơ sở giáo dục ĐH.
- Quy định chi tiết về hội đồng trường, trong đó chủ tịch hội đồng trường không yêu cầu phải có trình độ tiến sĩ; chỉ cần có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, uy tín, kinh nghiệm quản lý giáo dục ĐH, đủ sức khỏe và độ tuổi theo quy định pháp luật.
- Cơ sở giáo dục ĐH thực hiện quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình theo quy định pháp luật về học thuật, tổ chức nhân sự, tài chính và tài sản...
- Cơ sở giáo dục ĐH được mở ngành đào tạo các trình độ ĐH, thạc sĩ, tiến sĩ theo quy định chi tiết (trừ các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe, đào tạo giáo viên, quốc phòng, an ninh).
- Không phân biệt về giá trị văn bằng do có các hình thức đào tạo khác nhau. Có các hình thức đào tạo gồm chính quy tập trung và không tập trung.
- Không quy định cứng nhắc mô hình ĐH 2 cấp. Luật quy định hai mô hình là trường ĐH và ĐH, trong đó ĐH được hình thành trên cơ sở sáp nhập một số trường ĐH đang tồn tại hoặc từ một trường ĐH tự lớn mạnh và hình thành các trường trực thuộc bên trong.
- Quy định các môn môn lý luận chính trị, lịch sử dân tộc trong chương trình đào tạo các chương trình liên kết đào tạo trình độ giáo dục ĐH được thực hiện tại VN, do cơ sở giáo dục ĐH VN cấp bằng hoặc cùng cấp bằng.
H.A (tổng hợp)
"Đó là quan điểm rất mở của lãnh đạo Bộ GD-ĐT, phù hợp với xu thế phát triển ĐH của các nước trên thế giới. Qua đó tạo sự cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các trường"
PGS-TS Trần Hoàng Hải (Phó hiệu trưởng phụ trách Trường ĐH Luật TP.HCM)
Theo thanhnien
Gần 400 nhà khoa học quốc tế đến Việt Nam luận bàn về giáo dục mở Sáng nay 24/10, Hội nghị thường niên lần thứ 32 của Hiệp hội các trường ĐH Mở châu Á (AAOU2018) đã khai mạc tại Hà Nội. Tham dự hội nghị có gần 400 đại biểu là các nhà quản lý, nhà khoa học đến từ 20 quốc gia và vùng lãnh thổ thuộc 5 châu lục. Hội nghị với chủ đề: "Giáo dục...