Trường công lập dạy thêm thu phí là biến học sinh thành “khách hàng”

Trường công phải tổ chức dạy thêm, học thêm để cải thiện thu nhập cho giáo viên vì lương thấp là không thuyết phục.

Như vậy là biến học sinh thành “khách hàng”.

Ngày 11/11/2021, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ đang sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 17. Theo đó, Bộ đang đề nghị bổ sung việc dạy thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, để thuận lợi hơn trong việc điều tiết hoạt động dạy, học thêm.

Trước đó vào năm 2012, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Thông tư 17, về việc cấp phép kinh doanh có điều kiện cho dạy thêm. Tuy nhiên đến năm 2016, Luật Đầu tư sửa đổi đã bỏ dạy thêm, học thêm ra khỏi danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Đến năm 2019, Bộ Giáo dục công bố, 8 trong số 22 điều của Thông tư 17 hết hiệu lực.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sỹ Bùi Khánh Nguyên (chuyên gia giáo dục độc lập) đã có chia sẻ xoay quanh đề xuất trên.

Trước tiên, vị chuyên gia này cho rằng chúng ta cần làm rõ mục tiêu của chính sách này là gì.

Ở Trung Quốc, dùng biện pháp hành chính để “siết” hoạt động dạy thêm, học thêm thời gian qua vẫn không mang lại kết quả mong muốn. Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện các chính sách “chấn chỉnh” việc dạy thêm, học thêm vốn bị xem là nguyên nhân khiến học sinh “học mụ cả người”, tuy nhiên chưa thành công.

Do nhu cầu học thêm là có thật, và không được thỏa mãn, nên vẫn có những lớp học “chui” với sự “đồng thuận ngầm” của cha mẹ, học sinh và thầy cô. Như vậy, nếu chỉ giải quyết bằng mệnh lệnh hành chính, sẽ không đạt được mục tiêu.

Thạc sĩ Bùi Khánh Nguyên. (Ảnh: NVCC)

Khi học thêm trở thành “vấn nạn”

Ở nhiều nước có nền giáo dục công lập chất lượng tốt và đào tạo toàn diện, nhu cầu học thêm ngoài nhà trường không lớn. Học sinh chủ yếu đăng ký những lớp học để theo đuổi đam mê cá nhân, rất hiếm khi học thêm để học lại chương trình ở trường. Một số trường hợp bị bệnh hay các lý do khác mà “tụt” lại so với các bạn cùng lớp thì có thể học kèm với gia sư, nhưng không kéo dài.

Tuy vậy, vẫn có ngoại lệ là tại một số nước châu Á, vốn bị ảnh hưởng bởi truyền thống khoa cử, việc học thêm nhiều giờ của học sinh vẫn diễn ra ngay cả khi chất lượng giáo dục công lập đã rất tốt.

Ở nước ta, một số lượng lớn học sinh đi học thêm chính chương trình phổ thông chính khóa đang dạy trong nhà trường, và đó là một vấn đề. Nguyên nhân của vấn đề này có thể là do trường học dạy chương trình chính khóa không hiệu quả, do chương trình quá nặng, nhưng cũng có thể do một bộ phận cha mẹ có tâm lý ganh đua thiếu lành mạnh, hoặc áp lực chạy theo người khác.

Ông Nguyên nêu ý kiến: “Học thêm, bản thân nó không mang nghĩa tiêu cực. Ví dụ, khi việc dạy tiếng Anh trong trường công lập gặp nhiều hạn chế về giao tiếp, chính việc học thêm tiếng Anh tại các trung tâm đã giúp nhiều thế hệ học sinh của Việt Nam gần đây thông thạo được ngôn ngữ này nhanh hơn.”

Vấn đề nằm ở chỗ, gia đình, trường học và toàn xã hội cần đồng thuận ở việc trẻ cần học thêm cái gì, và thời lượng như thế nào là hợp lý dựa theo những nghiên cứu về thể chất, tâm lý, sức khỏe học sinh. Chúng ta nên xây dựng chính sách dựa trên các bằng chứng khoa học được công nhận, hơn là cảm nghĩ chủ quan hay dư luận xã hội. Trong nhiều trường hợp, những niềm tin xã hội không đúng đắn cần phải được định hình lại bằng các bằng chứng khoa học về giáo dục.

Vị chuyên gia này cũng phản đối trường công tổ chức dạy thêm thu phí. Quan điểm cho rằng trường công phải tổ chức dạy thêm, học thêm để cải thiện thu nhập cho thầy cô giáo vì lương thấp là không thuyết phục. Như vậy là biến học sinh thành “khách hàng”. Giáo viên muốn dạy thêm tăng thu nhập, có thể làm việc ngoài giờ ở các cơ sở bồi dưỡng ngoài công lập, hoạt động theo mô hình doanh nghiệp.

Đồng thời, ông Nguyên cũng không ủng hộ việc dạy đại trà chương trình phổ thông ở các lớp học thêm. Nếu trường công phải “dạy thêm” để dạy lại chương trình chính khóa cho số đông học sinh, nó đã tự khẳng định là trường học không hoàn thành nhiệm vụ giảng dạy.

Vẫn có cách giải quyết

Chúng ta có thể tham khảo một số mô hình giáo dục tại một số nước, ví dụ như Phần Lan. Trường học tại Phần Lan vẫn tổ chức dạy thêm, nhưng chỉ dành cho học sinh cần phụ đạo, và việc dạy phụ đạo này hoàn toàn không thu phí cho nên không phát sinh bất cứ mâu thuẫn xã hội nào. Trong trường hợp đó, mức lương của chính phủ trả cho giáo viên phải bao gồm cả phần trả cho trách nhiệm dạy thêm khi cần.

Để giải quyết vấn đề tại Việt Nam, ông Bùi Khánh Nguyên cho rằng, nếu chúng ta áp dụng theo hình thức buổi thứ nhất là giáo viên dạy chương trình chính khóa, buổi thứ hai giáo viên dạy phụ đạo cho những em chưa hiểu bài và hoàn toàn không thu phí. Từ đây, phụ huynh có thể cho con em đi học thêm hay không là tùy vào quyết định của họ, và giáo viên cũng có quyền quyết định đơn xin học thêm của học sinh là có cần thiết hay không.

Ngoài ra, để hạn chế xung đột lợi ích khi giáo viên vừa làm việc tại trường công, vừa làm việc tại nơi khác, cần có cơ chế minh bạch thông tin để giám sát. Cũng giống như bác sỹ giỏi ở bệnh viện công thì có đông bệnh nhân đến gõ cửa ở phòng khám tư là một quy luật trong thị trường lao động mà chúng ta cần tôn trọng.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề trên, thầy Nguyễn Quốc Bình – Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở – Trung học phổ thông Lương Thế Vinh lại cho rằng, việc đăng kí kinh doanh khi dạy thêm giúp cơ quan quản lí nhà nước quản lí tốt hơn việc dạy và học thêm. Ví như bác sỹ có phòng khám phải đăng kí kinh doanh.

“Nếu làm được như vậy thì cũng giống như những ngành nghề khác, là phải đảm bảo yêu cầu của xã hội và có sự kiểm soát chuyên môn”, thầy Bình nhận định.

Bên cạnh đó, hoạt động dạy thêm của các thầy cô sẽ đàng hoàng hơn, không phải dạy “chui”. Đồng thời cũng giúp cho nhà giáo được xã hội đánh giá, nhìn nhận cách khách quan, công bằng.

“Tôi từng chứng kiến nhiều thầy cô dạy ở trung tâm, không trong biên chế nhà nước nhưng vẫn được các em học sinh ở trung tâm quý mến trân trọng về nhân cách, đạo đức và cách ứng xử”, thầy Bình chia sẻ.