Trí tuệ nhân tạo sẽ ảnh hưởng đến ‘ý chí tự do’ của con người

Trí tuệ nhân tạo đã thâm nhập vào mọi khía cạnh cuộc sống, chúng ta vừa tận hưởng những tiện ích mà nó mang lại nhưng lại lo bị nó ảnh hưởng đến “ý chí tự do”.

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và trợ lý ảo ( Siri, Alexa, Google Assistant) đang thay đổi theo từng ngày. Giờ đây chúng đã có thể đặt lịch hẹn, tư vấn y tế hoặc lên kế hoạch mua hàng cho người sử dụng. Mặc dù công nghệ AI hiện không có đủ kỹ năng xã hội, nhưng đã có một số ví dụ cho thấy chúng có thể hiểu ngôn ngữ và cũng có thể hoàn thành các nhiệm vụ tương tác tương đối phức tạp.

Công nghệ AI sẽ thay đổi cuộc sống con người trong tương lai

Vào năm 2018, Google đã đưa ra một kịch bản trong đó trí tuệ nhân tạo thực hiện đặt chỗ cắt tóc và chỗ ngồi trong nhà hàng cho người điều hành qua điện thoại. Điều thú vị là nhân viên phục vụ tiệm cắt tóc và nhà hàng trả lời điện thoại hoàn toàn không biết rằng họ đang nói chuyện với robot.

Những gã khổng lồ công nghệ này, bao gồm cả Google và Amazon, đang phát triển công nghệ AI với tốc độ chưa từng có, chắc chắn sẽ có tác động sâu sắc đến chúng ta trong thời gian tới. Bởi con người thường không biết mình bị ảnh hưởng bởi bao nhiêu thứ, từ mạng xã hội đến trí tuệ nhân tạo (AI), và thậm chí cả những gen mà chúng ta đã truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác…

Loại trí tuệ nhân tạo nào thuyết phục hơn?

Một nghiên cứu của tác giả TaeWoo Kim tại Đại học Indiana, Mỹ và cộng tác viên Adam Duhachek đã phát hiện ra rằng, mọi người sẵn sàng lắng nghe trí tuệ nhân tạo nói với bản thân “làm thế nào” hơn là “tại sao”. Ví dụ, nếu bạn muốn người dùng thoa kem chống nắng, thì việc nói cho họ biết cách thoa kem chống nắng sẽ tốt hơn là giải thích lý do tại sao họ nên thoa kem chống nắng.

Điều này phản ánh thái độ của con người đối với AI: máy móc không thể hiểu được mục tiêu và mong đợi của con người. Lấy AlphaGo của Google làm ví dụ, đây là một tập hợp các thuật toán trí tuệ nhân tạo có thể chơi cờ vây, đã đánh bại các kỳ thủ cờ vua chuyên nghiệp hàng đầu thế giới.

Nhưng đối với hầu hết mọi người, đó là chỉ có thể theo dõi kết quả của thuật toán và chơi tốt mọi nước đi, và không thể “cảm nhận” được sự thú vị của việc chơi cờ vây hay “trải nghiệm” ý nghĩa của việc giành chức vô địch cờ vây.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi sử dụng trí thông minh nhân tạo để đưa ra lời khuyên cho con người, “khả năng hoạt động” sẽ thuyết phục hơn “mục đích”.

Trí tuệ nhân tạo có ý chí tự do không?

Hầu hết mọi người tin rằng con người có ý chí tự do. Chúng ta khen ngợi những người sẵn sàng giúp đỡ người khác, và trừng phạt những kẻ thủ ác, dựa trên quan điểm tương tự: mọi người có ý chí tự do và chủ động chọn làm những điều này.

Khi một người bị tước đoạt ý chí tự do, chẳng hạn như phạm tội dưới ảnh hưởng của bệnh tâm thần phân liệt, dư luận công chúng sẽ sẵn sàng giảm nhẹ hình phạt cho anh ta.

Tuy nhiên, trong mắt mọi người, trí tuệ nhân tạo có tự do ý chí? Một nghiên cứu chưa được công bố của TaeWoo Kim cho thấy, nếu cùng một sơ đồ đến từ AI, xác suất bị từ chối sẽ giảm đi rất nhiều. Nói cách khác, phương pháp phân phối do trí tuệ nhân tạo đề xuất dễ được chấp nhận hơn ngay cả khi nó không công bằng.

TaeWoo Kim tin rằng điều này là do chúng ta không tin rằng trí tuệ nhân tạo sẽ cố tình làm hại hoặc khai thác con người. Rốt cuộc, nó chỉ là một thuật toán, không có ý chí tự do.

Hiện tượng này đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho chúng ta, vì nó có thể bị lợi dụng vào việc xấu khi các công ty cho vay bất động sản lợi dụng thuật toán AI để tính lãi suất cao, và các nhà máy cũng có thể trốn tránh hành vi ép lương của người lao động.

Nếu muốn bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, chúng ta nên đề phòng khả năng bị thao túng bởi AI. Bộ phận giám sát của cơ quan chức năng cũng nên sử dụng nó như một nội dung tham khảo cho các chỉ tiêu trí tuệ nhân tạo và các quy định quản lý.

Trí tuệ nhân tạo cho phép con người mất cảnh giác

Con người dễ dàng cung cấp thông tin cá nhân hoặc xấu hổ khi đối mặt với AI hơn là khi đối mặt với con người, nghiên cứu của TaeWoo Kim cho thấy điều đó. Các đối tượng trong thí nghiệm tưởng tượng mình đang đến bệnh viện vì bệnh viêm niệu đạo. Một nửa số đối tượng phải đối mặt với các bác sĩ trí tuệ nhân tạo, trong khi nửa còn lại đối mặt với các bác sĩ con người.

Khi bác sĩ hỏi về tình trạng bệnh, có thể liên quan đến quyền riêng tư cá nhân. Các đối tượng có thể tự do lựa chọn cung cấp thông tin cá nhân tương ứng. Khi được hỏi về các vấn đề liên quan đến quyền riêng tư cá nhân, chẳng hạn như sản phẩm tình dục, hành vi tình dục, biện pháp tránh thai, đối tượng nghiên cứu thường tiết lộ thông tin cá nhân cho trí tuệ nhân tạo.

Thực tế, nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng, mọi người thường lo lắng các bác sĩ con người sẽ có đánh giá đạo đức về mình, trong khi trí tuệ nhân tạo không có vấn đề này. Đồng thời, càng có nhiều người cảm thấy rằng họ bị đánh giá về mặt đạo đức, thì càng ít người sẵn sàng tiết lộ quyền riêng tư của họ.

Có thể thấy rằng chúng ta rõ ràng đã bớt lúng túng hơn khi nói chuyện với trí tuệ nhân tạo. Nhưng điều nghịch lý là trong khi mọi người sẵn sàng chia sẻ thông tin cá nhân thì xã hội lại thường lo lắng về sự xâm phạm quyền riêng tư của công nghệ AI.

Nếu trí tuệ nhân tạo có ý chí tự do thì sao?

Ngược lại, nếu trí tuệ nhân tạo trong mắt con người có ý chí tự do, điều gì sẽ xảy ra? Các nghiên cứu nhận định, nếu AI được cung cấp các đặc điểm nhất định của con người, chẳng hạn như tên riêng, thì mọi người có nhiều khả năng tin rằng nó có ý chí tự do.

Trong tương lai, nhiều loại AI và robot sẽ được tích hợp vào tất cả các khía cạnh của cuộc sống như dọn phòng, dịch vụ, bán hàng, ngành y tế và các lĩnh vực khác sẽ thấy chúng. Một ngày nào đó, chúng ta thậm chí có thể có một cuộc hẹn hò trực diện với trí tuệ nhân tạo.

Do đó, việc hiểu AI ảnh hưởng như thế nào đến hành vi suy nghĩ và ra quyết định của con người là vô cùng quan trọng để điều chỉnh trí tuệ nhân tạo và bảo vệ chính chúng ta.