TikTok ngập “rác”

Ra đời chưa bao lâu, TikTok trở thành kênh sản xuất và lan tỏa nội dung hiệu quả với tốc độ phát triển nhanh khủng khiếp, song cũng tiềm ẩn nhiều mối nguy hại

Nền tảng video dạng ngắn TikTok chính thức ra mắt tại Việt Nam vào tháng 4-2019 với mục tiêu giúp đa dạng hóa phương thức sản xuất nội dung, tôn vinh sự sáng tạo của người Việt. Nhưng không bao lâu, TikTok đã bộc lộ nhiều hạn chế, thậm chí là những hạn chế “chết người”.

Cạm bẫy với trẻ em

Báo New York Post cách đây ít ngày đăng tải thông tin một bé gái 10 tuổi ở bang Pennsylvania (Mỹ) mất mạng khi tham gia trò chơi Blackout Challenge (Thử thách ngạt thở) của TikTok. Bé gái này được cho là đứa trẻ thứ 5 tại Mỹ thiệt mạng khi tham gia thử thách ngạt thở trong năm nay. Trò chơi độc hại này đòi hỏi người tham gia nín thở cho đến khi ngất xỉu. Tuy đã xuất hiện cách đây rất lâu nhưng Blackout Challenge thực sự hồi sinh khi TikTok ra đời với những clip thu hút hàng triệu lượt xem.

TikTok lôi cuốn 1 tỉ người dùng trên thế giới nhờ sức hút của các video dạng ngắn

Tại Việt Nam, mặc dù chưa ghi nhận chính thức thảm kịch nào từ các trò chơi xấu độc trên TikTok, song cũng đã có những cái chết thương tâm xảy ra đối với trẻ em liên quan đến những thử thách trên mạng xã hội.

Đáng lo ngại, TikTok dường như có sự hấp dẫn đặc biệt với trẻ em và giới trẻ trong độ tuổi từ 13 đến ngoài 20. Sức hấp dẫn từ nền tảng này vượt xa các nền tảng ra đời sớm hơn như YouTube, Facebook… một phần nhờ đặc thù nội dung là các video ngắn, phong phú và đầy kích thích. “TikTok cho phép trẻ em từ 13 tuổi trở lên có thể mở tài khoản và sử dụng nhưng không giới hạn nội dung tiếp cận. Trong khi đó, trên nền tảng này nhan nhản video nội dung 18 , cờ bạc, trò chơi thử thách nguy hiểm… Nhiều trẻ em vẫn đang ở nhà học online, còn cha mẹ đã đi làm trở lại nên không thể kiểm soát con một cách sát sao được” – chị Hoài Anh (quận Đống Đa, TP Hà Nội) lo lắng.

Thực tế, mối nguy hại của TikTok đối với trẻ em đã được chính quyền nhiều nước trên thế giới nhận ra và kiên quyết yêu cầu nền tảng này có giải pháp xử lý. TikTok cũng bắt đầu đưa ra điều khoản dành riêng cho người dùng nhỏ tuổi, song việc này chỉ hữu dụng khi người dùng khai báo thông tin trung thực. Nếu so với nhiều đợt “thanh lọc” tài khoản của Facebook thông qua yêu cầu khai báo tên, tuổi thật và cung cấp chứng minh nhân dân, căn cước công dân… thì việc kiểm soát tài khoản của TikTok hiện rất lỏng lẻo.

Cần tăng chế tài quản lý

TikTok đã vượt qua Google để trở thành tên miền có lượng truy cập nhiều nhất thế giới năm 2021, tăng 6 bậc so với năm ngoái. Ở Việt Nam, chỉ sau 2 năm rưỡi kể từ khi ra mắt, TikTok lôi kéo lượng người dùng bằng khoảng 40% dân số. Các con số này cho thấy sức “ nóng” của nền tảng video dạng ngắn cũng như mức độ ảnh hưởng của nó đến người dùng ở cả mặt tích cực và tiêu cực.

Một chuyên gia công nghệ góp ý TikTok nên có giải pháp chặn chính xác, nhanh chóng các nội dung khiêu dâm, bình luận tục tĩu, trò chơi nguy hại… đối với trẻ em, nhất là khi lượng người dùng trẻ em trên nền tảng này chiếm đến 30%. Ngoài ra, nền tảng cũng nên bổ sung quy định và giải pháp kiểm soát chặt chẽ người dùng, ví dụ tăng độ tuổi người được phép sử dụng nền tảng lên 15-16 tuổi. “Cách đây ít ngày, Nga đã phạt TikTok số tiền 4 triệu rúp vì không xóa nội dung được nước này cho là bất hợp pháp. Các cơ quan quản lý của Việt Nam cũng nên mạnh tay, quyết liệt hơn trong xử lý những mạng xã hội đăng tải nội dung độc hại để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến người dùng” – chuyên gia này nói.

Ông Ngô Trần Vũ, Giám đốc điều hành NTS Việt Nam – nhà phân phối hãng bảo mật Kaspersky Việt Nam, chỉ rõ việc cắt ghép, lồng âm thanh, lời nói của người chơi TikTok vào các đoạn video chưa được kiểm soát chặt chẽ dẫn đến thông tin sai lệch, tục tĩu, bạo lực, khiêu dâm… xuất hiện rất nhiều trên nền tảng này.

Ông Vũ cho rằng cơ quan quản lý cần có cơ chế giám sát, phát hiện và yêu cầu mạng xã hội gỡ bỏ nhanh chóng những video có nội dung xấu độc, đi ngược truyền thống văn hóa dân tộc và pháp luật, ảnh hưởng đến an ninh và chủ quyền quốc gia, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em.

Đồng thời, xử lý nghiêm theo quy định của Luật An ninh mạng, Bộ Luật Hình sự và các nghị định liên quan đối với cá nhân phát tán video xấu độc trên TikTok. “Trong lúc chưa triển khai được giải pháp kiểm soát hữu hiệu nền tảng mạng xã hội, người dùng cần có ý thức tự bảo vệ mình. Đặc biệt, gia đình nên quan tâm, giám sát con cái trong việc tiếp cận các thông tin trên mạng internet để bảo vệ tính mạng, sức khỏe của trẻ cũng như tránh nguy cơ lệch lạc trong phát triển nhân cách” – ông Vũ lưu ý.

Theo ông Nguyễn Ngọc Long, người sáng lập Truyền thông Trăng Đen, không riêng TikTok, bất cứ mạng xã hội nào cũng tiềm ẩn nguy cơ rủi ro đối với người sử dụng. Do đó, để các mạng xã hội nói chung có thể phát triển an toàn, lành mạnh, cần làm tốt 4 yếu tố: ý thức người dùng, định hướng truyền thông, chính sách của nhà quản lý mạng xã hội và hành lang pháp lý của nước sở tại.

“Các mạng xã hội thường có chính sách chung trên toàn cầu và tuân thủ luật pháp sở tại. Tại Mỹ, một số mạng xã hội thậm chí phải điều trần trước Quốc hội về cáo buộc gây ảnh hưởng đến tâm sinh lý trẻ em. Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước là phải xây dựng được khung pháp lý đủ chặt chẽ để kiểm soát nền tảng xuyên biên giới. Nhiều quốc gia thành lập những tổ chức chuyên kiểm soát hoạt động của mạng xã hội nhằm bảo vệ người dùng nhưng Việt Nam chưa có. Cần thiết phải nghĩ đến việc xây dựng một tổ chức như vậy” – ông Long nêu.