Thập kỷ quan trọng của Trung Quốc có thêm 100 triệu người cao tuổ.i
Số người cao tuổ.i ở Trung Quốc được sẽ tăng vọt khoảng 100 triệu người trong thập kỷ tới, làm gia tăng gánh nặng kinh tế và xã hội đối với lực lượng lao động.
Một người cao tuổ.i tập luyện tại công viên ở Jiamusi, Trung Quốc. Ảnh: AFP
Bác sĩ về hưu Chen Ju, người có đủ điều kiện để ở nhà dưỡng lão ngay thủ đô Bắc Kinh, đã chọn sống cùng cô con gái làm nghề kế toán.
Bà cụ 79 tuổ.i này dành cả ngày để làm vườn, đi dạo và trò chuyện với hàng xóm. Bà cho biết mình bị lãng tai và yếu cơ, nhưng nhìn chung vẫn khỏe mạnh. Bà chia sẻ rằng các đồng nghiệp cũ vẫn khuyên bà nên sống trong viện dưỡng lão vì có dịch vụ chăm sóc y tế chuyên nghiệp. Nhưng bà lại thích ở bên con gái và con rể hơn.
Bà Chen là một trong gần 210 triệu người trên 65 tuổ.i ở Trung Quốc. Đến năm 2050, ước tính quốc gia này có khoảng 400 triệu dân ở độ tuổ.i từ 65 trở lên, tức gần một phần ba dân số.
Dự báo số lượng người cao tuổ.i sẽ tăng vọt khoảng 100 triệu người trong thập kỷ tới, làm gia tăng gánh nặng kinh tế và xã hội đối với lực lượng lao động.
Dân số già nhanh, tỷ lệ sinh giảm
Với việc tuổ.i thọ ngày càng tăng (trung bình là 78,2 tuổ.i vào năm 2021) nhờ sức khỏe nói chung của người dân được cải thiện cùng với yếu tố tỷ lệ sinh thấp (1,09 vào năm 2022), dân số Trung Quốc đang già đi nhanh chóng. Để so sánh, Mỹ có tuổ.i thọ trung bình là 76,4 tuổ.i (2021) và tỷ lệ sinh là 1,66 (2021).
Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc đang chậm lại, đặc biệt là trong những tháng gần đây do nước này phải vật lộn để lấy lại vị thế sau nhiều năm kiểm soát chặt chẽ dịch bệnh. Có những mối lo ngại rằng người dân nước này đang già trước khi giàu.
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), Trung Quốc là quốc gia có thu nhập trung bình cao, nơi có số lượng đáng kể dân số dễ bị nghèo đói. Với dân số già đi nhanh chóng, chính phủ Trung Quốc nhận thấy quỹ lương hưu không đủ chi trả, còn hệ thống chăm sóc sức khỏe chưa thể đáp ứng nhu cầu chăm sóc cho số lượng người cao tuổ.i ngày càng tăng.
Để kiểm soát dân số đang bùng nổ vào cuối những năm 1970, chính sách một con đã được đưa ra, nhằm ngăn cản các cặp vợ chồng sinh nhiều con. Chính sách này đã bị dỡ bỏ vào năm 2016 nhằm vực dậy tỷ lệ sinh ở Trung Quốc, song có vẻ như đã quá muộn màng. Hầu hết thanh niên Trung Quốc có trình độ học vấn cao không còn muốn sinh con như các thế hệ trước.
Khi nền kinh tế Trung Quốc phát triển và phụ nữ Trung Quốc được giáo dục nhiều hơn và có nhiều cơ hội việc làm hơn, họ quyết định sinh ít con hơn. Ngày càng có nhiều cặp vợ chồng có thu nhập cao nhưng không có con.
Giám đốc dịch vụ khách hàng Michelle Zhuo, 48 tuổ.i, cho biết cô và chồng đã sớm quyết định không sinh con vì cảm thấy việc làm cha mẹ sẽ cản trở sự nghiệp, đặc biệt là sau khi chứng kiến nhiều đồng nghiệp bị dằn vặt vì phải làm việc muộn và không thể về với con.
Video đang HOT
“Ban đầu là vậy, sau đó thời gian trôi qua, chúng tôi nhận ra mình thoải mái hơn, ngày nghỉ không bị bó buộc theo lịch học, nên có thể đi du lịch vào mùa thấp điểm, tự do làm bất cứ điều gì mình muốn”, cô Zhou nói.
Cặp đôi này có một nhóm bạn trạc tuổ.i họ, và giống như họ, đều không có con. Và xu hướng này đang gia tăng, với việc những người trẻ mệt mỏi vì phải đua tranh trong cuộc sống. Nhiều người chọn lối sống “nằm phẳng”, vỡ mộng về tương lai, tự coi mình là “thế hệ cuối cùng”.
Năm 1980, năm đầu tiên sau khi chính sách một con có hiệu lực, đã có 17,76 triệu trẻ sơ sinh chào đời. Con số này đạt đỉnh điểm là 25 triệu vào năm 1987 rồi bắt đầu giảm xuống. Vào thời điểm Trung Quốc đăng cai Thế vận hội Mùa hè năm 2008, khoảng 16 triệu trẻ sơ sinh đã được sinh ra.
Năm 2022, dân số Trung Quốc lần đầu tiên giảm xuống sau nhiều thập kỷ – chỉ có 9,56 triệu trẻ sơ sinh. Các nhà quan sát chính sách phải gióng lên hồi chuông cảnh báo rằng đất nước này đang già đi nhanh hơn so với dự báo gần một thập kỷ. Trong khi đó, các nhà nhân khẩu học dự đoán Trung Quốc sẽ bước vào thời kỳ già hóa “tăng trưởng cao” vào năm 2030.
Đến năm 2050, ước tính Trung Quốc có khoảng 400 triệu người trên 65 tuổ.i. Ảnh: Reuters
Vấn đề tuổ.i hưu
Giám đốc Viện Lão khoa thuộc Đại học Nhân dân Du Peng tin rằng thập kỷ tiếp theo sẽ rất quan trọng để thiết lập chính sách cho những năm tới khi dân số già đi nhanh chưa từng thấy.
Ông Du Peng nói với hãng truyền thông trực tuyến Tencent Finance rằng vào năm 2020, lương hưu đã vượt qua nguồn hỗ trợ từ các thành viên trong gia đình để trở thành nguồn thu nhập chính của người cao tuổ.i. Và theo ông, đó là dấu hiệu tốt.
Ông nói: “Việc người già sống bằng lương hưu của chính họ có ý nghĩa rất lớn. Có nghĩa là người cao tuổ.i có khả năng chi trả tốt hơn, chất lượng cuộc sống ổn định hơn. Người cao tuổ.i có thể tự quyết định những gì mình cần một cách độc lập hơn, thay vì trông cậy vào con cái đóng góp tiề.n bạc như trước đây”.
Tuy nhiên, theo báo cáo năm 2019 của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, quỹ hưu trí chính của nước này có thể cạn kiệt vào năm 2035 do lực lượng lao động giảm.
Để giải quyết vấn đề này và những thách thức kinh tế khác của dân số già như tăng trưởng năng suất thấp hơn, một số chuyên gia cho rằng Trung Quốc cần tăng tuổ.i nghỉ hưu.
Trong nhiều năm, Trung Quốc đã cố gắng tăng tuổ.i nghỉ hưu nhưng vấp phải sự phản đối quyết liệt.
Tiến sĩ Zhao Litao, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore, chuyên gia về chính sách xã hội và dân số, cho biết sự phản kháng đến từ những người lao động thu nhập thấp vì họ không muốn trì hoãn thời hạn nhận lương hưu.
Tiến sĩ Zhao cũng lưu ý rằng các chính sách phát triển xã hội của Trung Quốc luôn tụt hậu so với các chính sách điều hành phát triển kinh tế. Ông nói: “Để có thể đối phó với tình trạng dân số già đi nhanh chóng, trước tiên cần đảm bảo rằng nền kinh tế đang hoạt động tốt để có vốn cho các chính sách xã hội nhắm vào mục tiêu già hóa dân số”.
Một câu lạc bộ khiêu vũ của người về hưu. Ảnh: AFP
Chất lượng cuộc sống
Tuy nhiên, xã hội Trung Quốc đang thay đổi cách nhìn về vấn đề lão hóa và chăm sóc người cao tuổ.i. Ngày càng nhiều người cao tuổ.i lựa chọn sống độc lập những năm tháng cuối đời.
Những người về hưu giờ đây được khuyến khích theo đuổi cuộc sống đầy đủ hơn là chỉ ở nhà trông cháu. Trên khắp các mạng xã hội, ngày càng có nhiều trang web và tài khoản về những hoạt động tích cực cho người cao tuổ.i, thúc đẩy các sự kiện cộng dồng, ngày lễ và thậm chí cả những bữa ăn ngon nhắm đến những người trên 60 tuổ.i.
Trong báo cáo về ngành dịch vụ cho người già cuối tháng 8, Trung tâm Nghiên cứu Lão hóa Trung Quốc (CRCA) lưu ý rằng tiềm năng chi tiêu của người tiêu dùng vẫn còn rất lớn. Người ta dự đoán rằng từ năm 2036, khi những người ở độ tuổ.i 40 và 50 bắt đầu già đi, sẽ có một nhóm người cao tuổ.i am hiểu công nghệ hơn, sẵn sàng đón nhận tích cực quá trình lão hóa và học tập suốt đời.
Người đứng đầu CRCA Wang Lili cho biết, có khả năng sẽ có hai giai đoạn trong quá trình già hóa dân số ở Trung Quốc, khi người cao tuổ.i chuyển từ trạng thái “sinh tồn” đơn thuần sang “cải thiện” lối sống.
Nhu cầu của họ hiện nay bao gồm các dịch vụ điều dưỡng cơ bản và chăm sóc ngắn hạn, hạn cũng như điều dưỡng phục hồi chức năng. Thế nhưng, điều này có thể thay đổi trong thập kỷ tới khi “dân số tóc bạc” trở nên có trình độ học vấn và thông tin tốt hơn. Bà Wang cho biết, một số người thậm chí có thể muốn tiếp tục làm việc, miễn là họ cảm thấy tinh thần minh mẫn.
Cuộc sống tại thành phố thọ nhất Trung Quốc phơi bày thách thức của dân số già
Trường tiểu học biến thành nhà dưỡng lão, trong khi các nhà máy chật vật tìm người lao động khi dân số địa phương ngày càng già đi ở Như Đông.
"Ngủ ngon, ăn ngon, đó là tất cả những gì quan trọng đối với người già", ông Xiao nói. Người đàn ông 75 tuổ.i hoạt bát này sinh hoạt chung phòng với một cặp vợ chồng ở độ tuổ.i 80 tại nơi từng là một trường tiểu học, nhưng giờ đây đã được chuyển thành nhà dưỡng lão. Đây là một minh chứng rõ ràng cho cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của Trung Quốc.
Vào cuối những năm 1960, thành phố Như Đông thuộc tỉnh Giang Tô đông dân đến mức được chính phủ chọn để thí điểm chính sách một con.
Gần 60 năm sau, nơi đây là thành phố sống thọ nhất của đất nước gần 39% dân số ở độ tuổ.i trên 60, cao hơn gấp đôi so với con số toàn quốc là 18,7%. Do đó, các trường học phải đóng cửa và các trang trại trồng lúa và bông phải vật lộn để tìm kiếm công nhân, trong khi phần dân số già thường phải sống bằng những khoản lương hưu ít ỏi.
Tình trạng khó khăn của Như Đông là lời dự báo về những thách thức nhân khẩu học của Trung Quốc với quy mô và tốc độ sẽ làm lu mờ các cuộc khủng hoảng tương tự ở Nhật Bản và Italy. Tháng trước, Ấn Độ đã đán.h bại Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Thực trạng này xảy ra sau khi dân số Trung Quốc vào năm ngoái bị giảm lần đầu tiên kể từ những năm 1960.
Đối với Bắc Kinh, cuộc khủng hoảng nhân khẩu học sẽ đòi hỏi những bước cải cách khó khăn đối với mô hình tăng trưởng vốn biến Trung Quốc thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, trong đó việc chuyển hướng chi tiêu từ cơ sở hạ tầng và tài sản sang lương hưu và chăm sóc sức khỏe cũng như cố gắng tìm công nhân trẻ hơn cho các nhà máy. Bắc Kinh cũng sẽ cần giải quyết sự bất bình đẳng nghiêm trọng trong hệ thống lương hưu, trong đó nhiều cư dân thành thị nhận được khoản trợ cấp cao hơn nhiều so với hầu hết người lao động nhập cư và cư dân nông thôn.
"Phát triển dân số là một vấn đề sống còn", Chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh. Ông nêu rõ phương châm mới của Trung Quốc là "phát triển dân số chất lượng cao", trong đó nhấn mạnh sự cần thiết của việc chăm sóc và giáo dục tr.ẻ e.m tốt hơn, đồng thời giảm bớt gánh nặng nuôi gia đình. "Những gì bạn thấy ở Như Đông mới chỉ là khởi đầu. Một ngày nào đó, nó có thể trở thành thành phố ma", ông Huang Wenzheng, thành viên cấp cao tại Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, cho biết.
Nhiều cư dân lớn tuổ.i ở Như Đông đang tiếp tục làm việc dù đã qua tuổ.i nghỉ hưu. Ảnh: FT
Khi chính sách một con được đưa ra, người dân hy vọng nó sẽ giúp xóa đói giảm nghèo trong những hộ gia đình đông đúc ở Như Đông bằng cách giảm số miệng ăn. Wu Aiping, người điều hành một cơ sở chăm sóc người cao tuổ.i khác ở thành phố này cho biết: "Không ai có gì để ăn vào những năm 1960". Theo thời gian, chính sách một con bén rễ và quy mô gia đình giảm dần. Đến những năm 1980, khi nền kinh tế Trung Quốc phát triển, những người trẻ tuổ.i bắt đầu rời quê hương để tìm công việc lương cao hơn ở Thượng Hải và các thành phố phía Đông khác. Năm 2016, Trung Quốc cuối cùng đã từ bỏ chính sách một con khi tỷ lệ sinh giảm mạnh. Nhưng đã quá muộn đối với Như Đông.
Trong thập kỷ kết thúc vào năm 2020, dân số của thành phố này đã giảm gần 12% xuống còn khoảng 880.000 người. Thu nhập năm 2022 là 43.645 nhân dân tệ (khoảng 150 triệu đồng) trên đầu người, mặc dù cao so với phần còn lại của Trung Quốc, nhưng lại tụt hậu hơn 12% so với các thành phố khác thuộc tỉnh Giang Tô. Người già lại càng bần hàn hơn. Nhiều người lớn tuổ.i cho biết lương hưu mỗi tháng của họ là chưa đầy 300 nhân dân tệ. Năm 2021, Quỹ Tiề.n tệ Quốc tế (IMF) cho biết trợ cấp hưu trí nông thôn trung bình hàng tháng là 170 nhân dân tệ. Con số này thấp hơn chuẩn nghèo tuyệt đối ở nông thôn là 192 nhân dân tệ mỗi tháng do chính quyền trung ương quy định.
Hầu hết người già nghèo ở nông thôn không muốn xin tiề.n con cái do chi phí sinh hoạt ngày càng tăng ở Trung Quốc. Vì chính sách một con, một số cặp vợ chồng trẻ phải chăm sóc tới tám ông bà và bốn cha mẹ ngoài con cái. Kết quả, nhiều người cao tuổ.i vẫn cần kiếm sống bằng mọi cách có thể. Dưới bóng chùa Guoqing 1.200 năm tuổ.i ở Như Đông, một người bán nhang 77 tuổ.i chia sẻ bà nhận được một khoản tiề.n trợ cấp ít ỏi từ nhà nước nhưng vẫn làm việc vì không muốn trở thành gánh nặng cho con trai. Một người lái xe ba bánh 64 tuổ.i cho biết ông đã quá già để làm nghề mộc trước đây nên phải chuyển hướng.
Những người nông dân cao tuổ.i vẫn xuất hiện trên những cánh đồng. "Người già làm việc là điều tốt. Nếu chỉ ở nhà, họ rất hay ốm", người giám sát của một nhóm lao động gồm những người trên 70 tuổ.i cho biết. Họ đang cuốc ruộng trồng hành và được trả 8 nhân dân tệ một giờ. Nhiều người sử dụng lao động và chính quyền địa phương hy vọng sẽ thu hút được lao động trẻ tuổ.i. Do đó, họ đưa ra các chế độ đãi ngộ từ mức lương cao hơn đến nhà ở được trợ cấp.
Những gian hàng phải đóng cửa vì thiếu người lao động. Ảnh: FT
Một tấm áp phích tuyển dụng của nhà máy do tập đoàn thực phẩm, đồ uống và dược phẩm Ireland Kerry điều hành, cho biết các công nhân nam trẻ tuổ.i có thể làm việc vận hành máy với mức lương hàng tháng từ 6.500 nhân dân tệ trở lên. Con số này là 5.800 nhân dân tệ đối với lao động nam không có kỹ năng ở độ tuổ.i 40-55. Tại một khu nhà ở mới phát triển trong thành phố, các đại lý bất động sản cho biết chính quyền địa phương sẽ giảm giá cho người mua nhà có bằng tiến sĩ, thạc sĩ hoặc trình độ kỹ thuật hoặc là gia đình có hai con.
Các dự án thí điểm tương tự đã được triển khai tại 20 thành phố khác nhằm xây dựng "kỷ nguyên mới của văn hóa hôn nhân" nhằm khuyến khích sinh con. Bắc Kinh cũng đã đề xuất hạn chế của hồi môn và đám cưới xa hoa để giảm chi phí kết hôn. Một số thành phố đang tặng tiề.n mặt cho các gia đình có con thứ ba, trong khi những thành phố khác đang mở rộng thời gian nghỉ thai sản và sinh con. Các chương trình hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm cũng được hưởng trợ cấp.
Tuy nhiên, các nhà phân tích đặt câu hỏi liệu những sáng kiến đó có đủ để bảo vệ nền kinh tế Trung Quốc khỏi sự suy giảm nhân khẩu học hay không - điều mà một số người dự đoán có thể làm giảm tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) xuống 1 điểm phần trăm mỗi năm cho đến năm 2035. Với tốc độ hiện tại, Trung Quốc sẽ có tỷ lệ công nhân trên người về hưu sẽ là 1:1 vào cuối thế kỷ này, giảm đáng kể so với tỷ lệ 4:1 hiện nay.
Theo ông Bert Hofman, Giám đốc Viện Đông Á tại Đại học Quốc gia Singapore, để bù đắp điều này, chính phủ cần dần dần khuyến khích mọi người làm việc ở ngoài độ tuổ.i nghỉ hưu hiện tại là 50 đối với phụ nữ và 60 đối với nam giới.
Các nhà hoạch định chính sách cũng cần mở rộng quỹ lương hưu tư nhân và nâng cấp ngành y tế. Ông Hofman nói: "Cần một gói cải cách toàn diện mang tất cả những điều này lại với nhau. Nếu không, các thành phố bán nông thôn như Như Đông sẽ phải vật lộn để chăm sóc người già".
Động lực để Trung Quốc xây kênh đào đầu tiên sau 700 năm Trung Quốc đã thi công kênh đào lớn đầu tiên của nước này trong 700 năm. Ảnh chụp từ trên cao về địa điểm thi công kênh đào Pinglu. Ảnh: chinadaily.com.cn Kênh đào này có tên Pinglu, dài 135 km trị giá 72,7 tỷ nhân dân tệ (10,1 tỷ USD), đã được xây tại khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây từ...