Taliban 2.0 có gì khác so với 20 năm trước?
Cựu quan chức Mỹ cho rằng Taliban 2.0 có một số thay đổi so với Taliban 1.0, nhưng bản chất vẫn tương tự lực lượng cách đây 20 năm.
Một tay súng Taliban tuần tra ở Kabul, Afghanistan ngày 16/8 (Ảnh: AFP).
Lần gần đây nhất lực lượng Taliban kiểm soát Afghanistan là từ năm 1996 đến năm 2001, cho đến khi lực lượng Mỹ và đồng minh bắt đầu đưa quân vào Afghanistan trong một chiến dịch nhằm ngăn Taliban cung cấp nơi trú ẩn an toàn cho tổ chức khủng bố al Qaeda của Osama Bin Laden.
Chỉ trong một thời gian ngắn, Taliban đã giành lại quyền kiểm soát đất nước. Ngày 16/8, các tay súng Taliban tiến vào dinh tổng thống ở thủ đô Kabul, tuyên bố chiến tranh kết thúc.
Người phát ngôn Taliban Suhail Shaheen nói với CNN rằng, người Mỹ nên “tin tưởng” Taliban.
“Họ nên tin tưởng chúng tôi… Khi chúng tôi ký thỏa thuận với họ, từ đầu đến giờ, chúng tôi đã tuân thủ không tấn công lính Mỹ, không một lính Mỹ nào bị giết nhờ lời hứa và cam kết của chúng tôi”, Shaheen cho biết.
Chuẩn tướng về hưu của quân đội Mỹ Mark Kimmitt, người từng là trợ lý ngoại trưởng phụ trách các vấn đề chính trị trong chính quyền Tổng thống George W. Bush, nhận định tuyên bố của người phát ngôn Taliban là một “ví dụ” về chiến dịch ngoại giao được cải thiện của lực lượng này.
Video đang HOT
Theo tướng Kimmitt, điều này có nghĩa là khi các quốc gia sơ tán công dân và nhân viên ngoại giao của họ khỏi Afghanistan trong bối cảnh cuộc khủng hoảng ngày càng gia tăng, Taliban có thể sẽ không gây hại cho dân thường vô tội trên đường rút lui.
“Taliban 2.0 không khác gì Taliban 1.0. Họ chỉ có một chiến dịch quan hệ công chúng tốt hơn nhiều so với Taliban 1.0. Họ sẽ không ngăn chặn các nhà ngoại giao và dân thường vô tội rời khỏi Afghanistan. Trên thực tế, khi không còn cách nào khác, Taliban mới phải bắt đầu một cuộc chiến, vì cách tốt nhất đối với họ bây giờ là đưa tất cả mọi người rời khỏi đất nước để họ có thể thiết lập lại quyền kiểm soát”, ông Kimmitt cho biết thêm.
Tuy nhiên, ông Kimmitt cũng chỉ ra bản chất của Taliban 2.0.
“Họ là bậc thầy trong việc che giấu. Họ cũng là bậc thầy về tuyên truyền. Họ là bậc thầy trong chiến tranh tâm lý. Vì vậy, chúng ta đừng tự đánh lừa mình bằng những gì họ tuyên truyền. Trong 6 tháng nữa, họ sẽ trở về là Taliban 1.0, như trước năm 2001″, tướng Mỹ dự đoán.
Taliban hôm nay 17/8 thông báo lệnh ân xá chung cho toàn bộ quan chức chính phủ Afghanistan và kêu gọi những người này quay lại làm việc.
Trước đó, người phát ngôn Taliban Sohail Shaheen hôm 15/8 cũng cho biết chính phủ mới sẽ bao gồm những người Afghanistan không thuộc Taliban và cả người từ chính quyền cũ.
Liên quan đến việc liệu Taliban có kêu gọi quân đội và cảnh sát từ chính quyền cũ tham gia Taliban hay không, người phát ngôn cho biết tất cả những người giao nộp vũ khí và gia nhập Taliban đều được ân xá cũng như đảm bảo tính mạng và tài sản.
Chỉ huy quân sự Taliban Yaqoob hôm nay ra lệnh cấm thuộc cấp và các tay súng dưới quyền xông vào nhà dân, thu giữ phương tiện của họ.
Một thành viên cấp cao của Taliban cũng kêu gọi phụ nữ trở lại các vị trí chính thức trong chính quyền mới của Taliban. Trước khi bị liên quân do Mỹ dẫn đầu lật đổ vào năm 2001, Taliban từng nổi tiếng với việc áp luật Hồi giáo hà khắc, buộc phụ nữ mắc trang phục kín, cấm trẻ em gái đến trường và yêu cầu phụ nữ chỉ được ra đường nếu có người thân là nam giới đi cùng.
Sau khi giành quyền kiểm soát thủ đô và nhiều thành phố lớn của Afghanistan, Taliban kêu gọi hòa bình với cộng đồng quốc tế, khẳng định không muốn bị cô lập và sớm công bố chế độ chính trị, hình thức nhà nước.
Sự trở lại của Taliban ở Afghanistan mang ý nghĩa gì với Al-Qaeda?
Khi lực lượng Taliban tiếp quản Afghanistan sau chưa đầy 1 tuần phản công, điều này có ý nghĩa như thế nào với tổ chức Al-Qaeda và các nhóm cực đoan khác đang toan tính khơi dậy một cuộc thánh chiến toàn cầu?
Phái đoàn Taliban tham dự hội đàm với chính phủ Afghanistan tại Doha ngày 12/8. Ảnh: AFP
Không nghi ngờ gì rằng khi chiến thắng nhanh chóng đến kinh ngạc của các tay súng Taliban sẽ tạo ra cú hích to lớn cho các phần tử Hồi giáo cực đoan ở khắp mọi nơi, bất kể là Al-Qaeda, Nhà nước Hồi giáo (IS), các chiến binh ở Mozambique và Syria, hay các phần tử thánh chiến đang ủ mưu hành động ở Birmingham hoặc Manila.
Tuần trước, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace đã trả lời kênh Sky News khi được hỏi về tình hình Afghanistan rằng ông hoàn toàn lo ngại các quốc gia thất bại sẽ là nơi sinh sản của những phần tử cực đoàn và Al-Qaeda có thể quay lại.
Theo tờ Guardian, Bộ trưởng Wallace đã đúng khi lo ngại về các nhà nước thất bại. Thảm kịch tấn công khủng bố nước Mỹ ngày 11/9/2001 được lên kế hoạch và tiến hành bởi lực lượng Al-Qaeda tại Afghanistan khi nhà nước này do Taliban nắm quyền lãnh đạo. Song ông đã sai lầm về sự trở lại của nhóm khủng bố trên, bởi lẽ Al-Qaeda vốn đang ở đó.
Mới tháng trước, Liên hợp quốc đã công bố bản đánh giá dựa trên thông tin tình báo nhận được từ các nước thành viên cho biết Al-Qaeda đã hiện diện tại ít nhất 15 tỉnh của Afghanistan. Ngoài ra, chi nhánh Al-Qaeda ở Tiểu lục địa Ấn Độ đang hoạt động dưới sự bảo vệ của Taliban từ các tỉnh Kandahar, Helmand và Nimruz. Phương tiện truyền thông của Al-Qaeda cũng ca ngợi những phần tử của nhóm này hoạt động thường xuyên ở Afghanistan.
Theo giới quan sát, đây luôn là một vấn đề bị Chính phủ Mỹ phớt lờ. Nằm trong thỏa thuận năm ngoái với Mỹ, Taliban cam kết không cho phép hoạt động đào tạo, gây quỹ hoặc tuyển quân những kẻ khủng bố, trong đó có cả Al-Qaeda có thể đe dọa an ninh của Mỹ cùng các đồng minh. Zalmay Khalilzad, đại diện đặc biệt của Mỹ về hòa giải Afghanistan, phát biểu trước Quốc hội hồi tháng 5 rằng Taliban đã đạt tiến bộ đáng kể trong việc đáp ứng các cam kết này. Nhưng ngay cả khi điều này là sự thật tại thời điểm đó, thì bây giờ tình thế đã khác.
Chưa rõ Taliban sẽ chọn cách tiếp cận nào đối với Al-Qaeda hoặc các phần tử Hồi giáo cực đoan khác tham gia vào những chiến dịch bạo lực xuyên quốc gia bắt nguồn từ Afghanistan. Cũng không rõ Al-Qaeda sẽ phản ứng như thế nào về loạt sự kiện gần đây.
Các tay súng Taliban trên đường phố tỉnh Laghman, Afghanistan, ngày 15/8. Ảnh: AFP
Một trong nhiều lý do dẫn đến thất bại của Mỹ ở Afghanistan là trong những năm đầu không thể phân biệt được đâu là Al-Qaeda - một nhóm phần tử Hồi giáo cam kết lật đổ các chế độ ở Trung Đông cũng như chiến tranh chống lại Israel và phương Tây - và Taliban, một phong trào ở Afghanistan có yếu tố dân tộc mạnh mẽ nhằm áp đặt một quy tắc tôn giáo nghiêm ngặt cho một quốc gia.
Mối quan hệ giữa Taliban - gồm nhiều phe phái khác nhau - và Al-Qaeda đã phát triển đáng kể từ đó. Nhiều thập kỷ trôi qua, các mối quan hệ cá nhân và liên kết gia đình đã được hình thành. Các nhà lãnh đạo của những mạng lưới thánh chiến khác đã đóng vai trò trung gian. Một số ưu tiên vẫn khác nhau nhưng Taliban đã nhận thức toàn cầu hơn rất nhiều so với 20 năm trước. Điều này có nghĩa là phong trào này đã chia sẻ thế giới quan của Al-Qaeda theo những cách mới và quan trọng. Cơ quan tình báo Mỹ mô tả mối quan hệ giữa hai bên là gần gũi.
Nhưng Taliban cũng sẽ tìm kiếm sự hợp pháp quốc tế. Họ đã làm điều này khi nắm quyền trước đây và sẽ thực hiện lại. Câu hỏi đặt ra là từ ai và thỏa hiệp nào mà các nhà lãnh đạo của Taliban có thể chuẩn bị thực hiện để đạt được điều đó.
Một yếu tố quan trọng cho mối quan hệ với Al-Qaeda có thể là sự thay đổi chiến lược của thủ lĩnh Ayman al-Zawahiri khi chiến binh gốc Ai Cập này nắm quyền lãnh đạo mạng lưới sau cái chết của trùm khủng bố Osama bin Laden vào năm 2011.
Zawahiri đã giảm tần suất tấn công "kẻ thù xa" ở phương Tây, và thay vào đó là tìm cách giành được sự ủng hộ và tính hợp pháp tại những khu vực bất ổn của thế giới Hồi giáo. Zawahiri tin tưởng sẽ có cơ hội bành trướng và "kẻ thù gần" của các chế độ địa phương là dễ đánh bại hơn. Thay vì lái máy bay vào các thành phố của Mỹ, Al-Qaeda đã tìm cách xây dựng danh tiếng và thẩm quyền đối với các cộng đồng đang cảm thấy bị bỏ rơi hoặc bị đe dọa. Điều này sẽ giúp Taliban, vốn không bị đổ lỗi trực tiếp cho bất kỳ vụ khủng bố quốc tế nào, dễ dàng duy trì mối quan hệ hiện tại với nhóm này.
Tuy nhiên, sức khỏe của thủ lĩnh Al-Qaeda đã rất yếu Zawahiri đang rất ốm và không có gì đảm bảo rằng chiến lược của ông ta vẫn sẽ tồn tại sau khi ông ta chết đi hay các sự kiện gần đây ở Afghanistan. Thế giới sắp sửa chứng kiến sự kết hợp hỗn độn của một Afghanistan xập xệ do Taliban điều hành, một thất bại của Mỹ dưới tay lực lượng Hồi giáo, một Trung Đông đã trải qua hai thập kỷ bạo lực phân cực, và sự lan rộng chưa từng có của hệ tư tưởng thánh chiến cực đoan khắp hành tinh. Ngay cả khi Al-Qaeda không cố gắng tận dụng những hoàn cảnh mới này để trỗi dậy, những tổ chức khác sẽ làm vậy.
Tương lai bất định của Afghanistan Những diễn biến dồn dập ở Afghanistan trong chưa đầy 24 giờ qua, lực lượng Taliban tiến vào thủ đô Kabul, Tổng thống Ashraf Ghani quyết định rời đất nước và chính quyền chuyển tiếp tạm thời nắm quyền..., vốn là "kịch bản" đã được dự đoán từ trước, chỉ có điều nó đến sớm hơn so với tính toán. Lực lượng Taliban...