Stress, lo âu: “Kẻ thù” của bệnh nội khoa mạn tính
Nếu yếu tố gây stress, lo âu quá mạnh hoặc kéo dài, nội tiết tố tiết ra quá mức có thể kìm nén hệ miễn dịch, làm tăng huyết áp, tăng đường huyết, sức khỏe suy giảm, cơ thể gặp nhiều tác hại, hàng loạt bệnh đồng mắc sẽ xuất hiện.
Theo một thống kê năm 2017, nước ta có khoảng 15% dân số mắc các rối loạn liên quan tới stress, lo âu. Tuy nhiên, số người biết bệnh và đi khám rất thấp. Theo Univadis/Boldsky, có hơn 15 tác hại dạng bệnh lý được được kiểm chứng do stress, lo âu kéo dài.
GS.TS. BS Huỳnh Văn Minh – Chủ tịch Hội Tăng huyết áp Việt Nam, Phó chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam cho biết, Stress trực tiếp ảnh hưởng đến lượng hormone trong cơ thể như cortisol và adrenaline tăng cao và kéo dài liên tục, gây ra hoặc làm nặng lên những vấn đề tim mạch như: đau thắt ngực và bệnh mạch vành, loạn nhịp tim, tăng huyết áp, đột quỵ não.
Với những người đã có sẵn bệnh lý tim mạch, stress có thể là yếu tố thúc đẩy gây ra các biến cố tim mạch một số các biến chứng nguy hiểm như nhồi má.u cơ tim, tai biến mạch má.u não, xuất huyết não, các rối loạn nhịp tim nguy hiểm.
Những tác động lớn với sức khỏe cơ thể khi stress trở thành bệnh lý
Béo phì
Tình trạng stress khiến cơ thể tiết ra nhiều hormone cortisol hơn bình thường và chúng khiến cơ thể tích trữ lượng mỡ dư thừa ở bụng. Trong khi đó, mỡ thừa ở bụng gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe hơn là mỡ thừa ở những vùng cơ thể khác.
Tăng nặng các bệnh đại tràng/ dạ dày
Mặc dù stress không gây ra các vết loét ở đường tiêu hóa nhưng có thể khiến tình trạng viêm loét trở nên nặng hơn, chẳng hạn như chứng ợ nóng mạn tính (trào ngược dạ dày thực quản) và hội chứng ruột kích thích.
Tiểu đường
Stress có thể khiến bệnh đái tháo đường nặng hơn theo hai chiều hướng:
Stress, lo âu khiến bạn hình thành các thói quen xấu, chẳng hạn như ăn uống không lành mạnh và kích thích hút thuố.c, uống bia rượu không kiểm soát.
Tình trạng stress có thể trực tiếp làm tăng nồng độ glucose trong má.u ở những người bị đái tháo đường tuýp 2.
Bệnh về tim mạch
Béo phì, tiểu đường và lo âu kéo dài có thể liên quan trực tiếp đến tình trạng tăng, rối loạn nhịp tim và lưu lượng má.u, giải phóng cholesterol và chất béo triglyceride vào má.u.
Kéo theo đó, làm nặng lên những vấn đề tim mạch như: đau thắt ngực và bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ não.
Hen suyễn
Nhiều nghiên cứu cho thấy stress, lo âu có khả năng khiến bệnh hen suyễn trở nên trầm trọng hơn. Thậm chí, một số bằng chứng cho rằng căng thẳng mạn tính ở bố mẹ làm tăng nguy cơ phát triển hen suyễn ở con họ.
Lão hóa nhanh hơn
Stress có thể gây ra mụn trứng cá. Sự gia tăng hormone nam tính androgen là thủ phạm chính gây mụn trứng cá ở phụ nữ. Phụ nữ ít bị hấp dẫn bởi những nam giới có hàm lượng hormone stress cortisol cao so với những người có hàm lượng này thấp.
Bên cạnh đó, thường xuyên mất ngủ và các vấn đề về đau đầu ở người bị rối loạn thần kinh thực vật cũng tác động đến làn da, khiến da xấu và nhanh chóng lão hóa hơn.
Đột quỵ
Stress cũng có thể làm cơ thể dễ hình thành huyết khối gây tắc nghẽn mạch má.u, dẫn đến nhồi má.u cơ tim hay đột quỵ.
Ngoài ra, đái tháo đường, huyết áp cao cũng là một trong các căn nguyên từ hệ lụy bệnh. Các bệnh lý nội khoa này cũng là nguyên nhân hàng đầu gây nên chứng đột quỵ.
Stress thường trải qua nhiều giai đoạn và mức độ. Các dấu hiệu và triệu chứng của stress bao gồm các biểu hiện hành vi như khóc lóc, ăn uống bất thường, hấp tấp, tự làm hại bản thân hoặc làm hại người khác, hút thuố.c, nghiệ.n ngập,… hoặc biểu hiện cảm xúc như căng thẳng, lo lắng, sợ hãi, bồn chồn, tức giận, sợ hãi, thất vọng, dễ nóng tính, bực tức và thường xuyên khó chịu…
Nếu khả năng thích ứng cao, các chức năng tâm sinh lý của cơ thể được phục hồi. Ngược lại, quá trình phục hồi sẽ không xảy ra và cơ thể chuyển sang giai đoạn kiệt quệ. Do vậy cần phải nhận biết sớm giai đoạn đầu tiên để tránh sự tiến triển lo âu, trầm cảm xa hơn, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hằng ngày của cơ thể.
Hóa giải stress, lo âu: Từ dùng thuố.c đến trị liệu tinh thần
Phương pháp điều trị stress còn phụ thuộc vào thái độ hợp tác của người bệnh. Trước tiên, bạn cần đi khám kiểm tra sức khỏe thần kinh và tổng quát cơ thể, để an tâm tự tin và có hiểu biết đúng đắn về sức khỏe của mình.
Có thể thực hiện các biện pháp tâm lý không dùng thuố.c sau:
Tự đán.h giá các dấu chứng lo âu: Bước đầu tiên là dừng lại một giây và quan sát những gì đang diễn ra với cơ thể của mình. Suy nghĩ về những gì mình đang trải qua và liệu nó có liên quan đến cảm xúc buồn bã hay phản ứng với điều gì đó đáng báo động hoặc căng thẳng không. Ngoài ra, hãy cảnh giác với các dấu hiệu cho thấy bạn đang căng cơ, đây cũng có thể là dấu hiệu của phản ứng căng thẳng.
Tự đán.h lạc hướng: Nếu nghi ngờ lo âu căng thẳng là căn nguyên của các triệu chứng thực thể của mình thì sự phân tâm có thể là một công cụ hữu ích. Cụ thể chúng ta cần thử thực hiện các hoạt động có thể khiến chúng ta mất tập trung vào cơ thể, ví dụ xem phim ảnh, giặt giũ, làm vườn, tưới cây… Điều này có thể giúp chúng ta thoát khỏi vòng xoáy lo lắng và các dấu chứng thực thể đáng kể.
Thư giãn cơ thể hoặc làm việc: Để giảm bớt căng thẳng, hãy thử một số bài tập thở sâu hoặc thư giãn. Những phương pháp kiểm soát và giảm stress hiệu quả như: rèn luyện sức khỏe, tập thể dục thể thao đều đặn, tập thiền, tập Yoga,… Chế độ ăn uống cần chặt chẽ hơn như đảm bảo đủ năng lượng, tránh các thức ăn nhanh, các chất kích thích như thuố.c l.á, rượu bia, uống trà đậm, cà phê ban đêm… Duy trì đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày. Tăng cường quan hệ xã hội tích cực, lành mạnh, quan tâm cộng đồng… Có thể áp dụng thêm châm cứu, massage, tắm nước suối nóng… đặc biệt phải ngủ đủ giấc.
Tự trấn an: Nếu chúng ta nghĩ rằng các dấu chứng của mình là do lo lắng, hãy tự trấn an bản thân rằng những gì bạn đang trải qua không có hại hoặc không gây t.ử von.g. Các dấu chứng trên sẽ hết khi lo lắng giảm bớt.
Nếu bị căng thẳng, lo âu phải dùng đến thuố.c điều trị , GS.TS.BS Huỳnh Văn Minh đán.h giá: Khi căng thẳng, lo âu đã dùng các biện pháp không dùng thuố.c nhưng không cải thiện các bác sĩ sẽ cho bạn dùng thuố.c. Hầu hết mọi người rất e ngại khi được kê thuố.c hướng thần. Thực tế có nhiều người đã đi khám và được kê thuố.c rồi, nhưng khi biết đó là thuố.c hướng thần thì lo ngại tác dụng phụ hay lệ thuộc thuố.c và không dám uống. Có nhiều nhóm thuố.c tác dụng lên lo âu, stress và trầm cảm tùy theo mức độ như:
Nhóm benzodiazepin: Thường dùng là diazepam (seduxen, valium), flurazepam (dalmane), estazolam (prosom, nucfalon), temazepam (normison, restoril), triazolam (halcion) quazepam (doral), tofisopam (Grandaxin)… Hiện nay nhóm này được sử dụng khá nhiều, đây là các thuố.c nhóm hướng tâm thần được quản lý cấp phát trong các cơ sở y tế có giường bệnh theo quy chế riêng.
Non-benzodiazepine: Non-benzodiazepines: etifoxine HCl (Stresam), Sedanxio…
Thuố.c chống trầm cảm ba vòng: Như Amitriptyline, imipramine… có tác dụng tăng lượng norepinephrine và serotonin sẵn có trong não.
Thuố.c ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI): Được coi là loại thuố.c hàng đầu trong điều trị stress, lo âu, trầm cảm. Phổ biến gồm có sertraline (Zoloft), citalopram (Celexa), và escitalopram (Lexapro).
Ngoài ra, còn có các thuố.c khác như:
Thuố.c kháng histamin: Thường dùng là doxylamine, promethazin, alimemazin, diphenhydramin, pyrilamine… Các thuố.c này thường được dùng với chỉ định chống dị ứng, cảm cúm… nhưng có tác dụng an thần, gây ngủ nên có thể dùng khi bị stress.
Dược thảo Rotunda: Có tác dụng an thần gây ngủ với liều thấp mà độ dung nạp thuố.c lại rất cao, ít tai biến và quen thuố.c.
Nuôi dưỡng tế bào thần kinh: Piracetam, ginkgo biloba, vinpocetin, choline alfoscerate, nicergoline,…
Loại thuố.c nào là tốt nhất cho bạn sẽ phụ thuộc vào các triệu chứng của bệnh và những vấn đề sức khỏe khác mà bạn có thể gặp phải. Bác sĩ có thể cho bạn thử một vài loại thuố.c ở các liều khác nhau trước khi tìm ra loại phù hợp giúp bạn giảm nhẹ các triệu chứng bệnh. Các loại thuố.c điều trị bệnh tinh thần có thể mang đến một số tác dụng phụ ngoài mong muốn, vì thế bạn không nên tự ý mua mà cần hỏi ý kiến bác sĩ.
Chuyên gia tư vấn Ứng phó với stress trong cuộc sống hiện đại
Bác sĩ BV Bạch Mai mách thực đơn cho người đái tháo đường
Nhiều bệnh nhân đái tháo đường kiêng khem thái quá, mỗi khi ăn họ chuẩn bị thực đơn cho mình rất cầu kỳ, thậm chí còn cân để đảm bảo lượng thực phẩm vừa đủ.
Stress vì không biết ăn gì
Chị Nguyễn Hồng Thu - 44 tuổ.i, Hà Nội trong lần kiểm tra sức khỏe được bác sĩ chẩn đoán đái tháo đường tuyp 2. Chị vô cùng lo lắng và trải qua nhiều đợt chẩn đoán liên tiếp bác sĩ cho biết cần thay đổi chế độ ăn để tránh tăng đường huyết.
Cảm giác luôn căng thẳng với bệnh tật, chị Thu bắt đầu thay đổi. Chị chuyển sang chế độ ăn bỏ tinh bột hoàn toàn. Chị không dám ăn cơm, bún, phở. Bất cứ gì có bột đường chị đều sợ. Lúc nào chị cũng tính toán làm sao để lượng thực phẩm đủ với cơ thể có lúc khiến chị stress vì chẳng biết ăn uống thế nào.
Đái tháo đường là bệnh lý liên quan tới rối loạn chuyển hóa cacbohydrat, mỡ và protein do hormon insulin giảm về số lượng hoặc tình trạng kháng insulin trong cơ thể. Vì vậy, bệnh luôn biểu hiện bằng lượng đường trong má.u cao.
Bệnh ảnh hưởng tới sức khỏe người bệnh, làm tổn thương các mạch má.u dẫn tới xơ vữa động mạch, huyết áp cao, khiến mắt bị tổn thương, hoặc bị bệnh mạch vành, thận có nguy cơ bị tổn thương,... Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh về tim mạch, đột quỵ, mù mắt, suy thận,...
Những năm gần đây tỷ lệ mắc bệnh ngày càng tăng. Theo thống kê khoảng 285 triệu người mắc bệnh trên vào năm 2010 và dự đoán tới năm 2030 con số này sẽ tăng gấp 1,5 lần. Tại Việt Nam tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường có xu hướng gia tăng qua các năm.
Người bị đái tháo đường nên ăn gì?
ThS. BS. Vũ Thuỳ Thanh - Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Bạch Mai cho biết hiện nay có rất nhiều quan điểm sai lầm trong chế độ dinh dưỡng cho người bệnh đái tháo đường. BS Thanh cho biết, nhiều bệnh nhân cũng giống trường hợp của chị Thu thậm chí họ còn sắm chiếc cân nhỏ để cân thực phẩm ăn sao cho đủ.
Không kiêng thái quá
Theo bác sĩ Thanh chế độ ăn giảm tinh bột là một trong các phương pháp giảm đường huyết. Hiện nay chế độ ăn cho bệnh nhân đã thoải mái hơn, người bệnh không cần quá kiêng khem. Không có quy luật chung cho tất cả các bệnh nhân đái tháo đường, từ thực đơn chung sẽ cá thể hóa từng bệnh nhân tùy theo lứa tuổ.i, lối sống để phù hợp với từng người.
Nguyên tắc chung chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, chất bột đường, muối khoáng, tỷ lệ hợp lý. Chế độ ăn tốt là chế độ không gây tăng đường huyết hay hạ đường huyết sau ăn giúp bệnh nhân duy trì thể lực hàng ngày và duy trì cân nặng hợp lý.
Khi phát hiện bệnh đái tháo đường, người bệnh nên thay đổi từ từ theo tập quán sinh hoạt hàng ngày để cơ thể thích nghi. Nếu thay đổi đột ngột sẽ ảnh hưởng tới xấu cơ thể.
Chế độ ăn an toàn là chế độ ăn không được tăng các yếu tố nguy cơ sẵn có vì bệnh nhân đái tháo đường thường kèm theo các bệnh đi kèm như suy thận, tăng huyết áp, rối loạn mỡ má.u... Vì vậy, chế độ ăn này cần đảm bảo đơn giản, sẵn có, không cần quá đắt tiề.n.
Một số người ăn theo chế độ ăn Địa Trung Hải, chế độ ăn này tốt nhưng không phải ai cũng theo đuổi được chế độ ăn như vậy vì đắt đỏ.
Bệnh nhân đái tháo đường chỉ cần ăn 3 bữa chính, có thể thêm 1 số bữa phụ nhưng không nhất thiết bệnh nhân nào cũng cần bữa phụ.
BS Thanh cho biết có rất nhiều bệnh nhân đái tháo đường chỉ cần ăn bình thường, không cần bữa phụ.
Lưu ý, khi sử dụng cùng 1 thực phẩm nhưng chế biến khác nhau sẽ làm tăng đường huyết. Ví dụ nghiền nhỏ, xay nhuyễn, chiên, xào, nướng sẽ làm tăng đường huyết hơn. Nên ăn thô hoặc hấp, luộc.
Nhiều bệnh nhân đái tháo đường cảm thấy lo lắng hỏi mỗi bữa ăn được bao nhiêu gram thịt, cá, rau điều này máy móc vì đôi khi như vậy bệnh nhân chỉ tính ăn như thế nào đã stress. Bệnh nhân không cần tính chính xác ăn bao nhiêu gram.
Chỉ cần thay đổi: Chất bột đường duy trì 60 - 65 %, đạm 15 - 20 %, chất béo 20 - 25 %, muối thì hạn chế càng tốt chỉ 2,3 gram mỗi ngày. Chất xơ càng nhiều càng tốt, uống đủ nước.
Nếu chế độ ăn đủ thì không cần bổ sung thêm vitamin và muối khoáng, các thực phẩm chức năng thường không có khuyến cáo thậm chí không đem lại lợi ích gì thêm tốn tiề.n cho người bệnh.
Hiện tượng 'mồ hôi má.u' lần đầu phát hiện tại Việt Nam Thanh niên 24 tuổ.i, đến Bệnh viện Da liễu Trung ương khám bởi chiếc áo trắng đang mặc, đôi dép đang mang bỗng dưng nhuốm màu đỏ. Anh không cảm thấy đa.u đớ.n hay có bất kỳ cảm giác nào khác. Trường hợp hiếm gặp này được giáo sư, tiến sĩ Trần Hậu Khang, Chủ tịch Hội Da liễu Việt Nam, nguyên Giám...