Quảng Nam: Phát hiện Linga-Yoni liền khối thế kỷ IX lớn nhất Việt Nam

Tong quá trình khai quật và phát lộ tại đền A10 tại Khu đền tháp Mỹ Sơn, các chuyên gia đã phát hiện một đài thờ sa thạch với Linga-Yoni liền khối.

Ngày 28-5, Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn, tỉnh Quảng Nam cho hay, trong quá trình khai quật và phát lộ tại đền A10 tại Khu đền tháp Mỹ Sơn, các chuyên gia Ấn Độ và Việt Nam đã phát hiện một đài thờ sa thạch với Linga-Yoni liền khối còn khá nguyên vẹn, có kích thước 2,24m x 1m68.

Theo ông Jalihal Ranganath – Trưởng nhóm công tác bảo tồn, đây là một bộ Linga Yoni liền khối lớn nhất tại khu đền tháp Mỹ Sơn cũng như trong điêu khắc Chămpa. Việc phát hiện này giúp khu đền tháp Mỹ Sơn có một đài thờ hoàn chỉnh thuộc đền A10, làm rõ chức năng của ngôi đền là nơi thờ thần Shiva qua biểu tượng Linga-Yoni và trả lại không gian thờ tự như xưa.

Ông Phan Hộ – Giám đốc Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn, cho hay với Linga-Yoni to lớn, liền khối và chân đài thờ được trang trí hoa văn, vòm cửa và các đạo sư thuộc phong cách Đồng Dương thế kỷ IX, đài thờ A10 mang giá trị rất cao về văn hóa và điêu khắc nghệ thuật.

Trang trí chân đài thờ A10

Ngôi đền A10 được xây dựng vào thế kỷ 9 dưới triều vua Indravarman II, vị vua xây dựng phật viện Đồng Dương nổi tiếng vào năm 875. Cùng với đền B4, đền A10 là một trong hai ngôi đền tiêu biểu mang phong cách Đồng Dương tại thung lũng Mỹ Sơn. Được khai quật vào năm 1903 và 1904, khi đó tường phía Nam giáp với A1 còn khá cao, tuy nhiên sau khi bị lãng quên và chiến tranh tại Việt Nam trong năm 1969 và 1972, công trình này đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Từ kết quả khai quật tại di tích Mỹ Sơn của các chuyên gia Pháp (EFEO) trong các năm 1903-1904 cho thấy, hầu hết trong lòng các đền thờ đã bị xáo trộn do các cuộc săn lùng báu vật trước khi các chuyên gia Pháp tiếp cận Mỹ Sơn. Tương tự, đền A10 cũng đã bị xáo trộn trong lòng hố thiêng, sự xáo trộn này đã làm đài thờ A10 sập xuống dưới đáy hố. Với kỹ thuật hạn chế trong giai đoạn khai quật 1903 không thể nâng Linga-Yoni to lớn này lên khỏi hố thiêng, đồng thời khi tiến hành vệ sinh và khai quật dưới lòng hố các mảnh đá chèn Linga-Yoni rất chặt nên việc nâng những khối đá còn lại của đài thờ dưới lòng hố lên là điều không thể lúc bấy giờ.

Linga Yoni liền khối trong lòng hố thiêng đền A10. Ảnh: BQL Mỹ Sơn

Theo nhà nghiên cứu Trần Kỳ Phương, đài thờ đền A10 và A1 ảnh hưởng từ đài thờ Mỹ Sơn E1, nhưng với cách trang trí đơn giản hơn do quá trình thay đổi về kiến trúc đền trong giai đoạn thế kỷ 8 đến nữa sau thế kỷ 9, từ kiến trúc đền ‘mở’ chuyển sang kiến trúc đền “đóng”.

Đây là năm thứ 4 trong chương trình hợp tác bảo tồn giữa Việt Nam và Ấn độ tại Khu đền tháp Mỹ Sơn. Trong năm 2020, qua gần 5 tháng làm việc miệt mài của các chuyên gia Ấn độ và Việt Nam cùng với 100 công nhân lành nghề, đền A10, A11 và A8 và tường bao sắp hoàn thành. Các ngôi đền còn lại thuộc nhóm A sẽ tiếp tục được trùng tu trong năm 2021.