Phu gánh dưa ở Tây Nguyên

Một năm hai lần, hàng trăm lao động vùng đồng bằng ngược lên Tây Nguyên đầy nắng gió, “ăn bờ, ở bụi”, mưu sinh bằng nghề gánh dưa hấu thuê.

Chiều muộn ngày đầu tháng 4, trên cánh đồng dưa rộng hàng chục hecta ở xã Chư Drăng, huyện Krông Pa đông đúc hơn mọi khi. Họ là những thương lái, chủ vườn, nhân công…, và dân địa phương. Ôtô chở dưa rầm rập ra vào, bụi tung mù mịt.

Những lao động chạy xe máy cả 100 km từ Phú Yên lên Gia Lai làm nghề gánh dưa thuê. Ảnh: Trần Hóa

18h, anh La Lang Vắng, 40 tuổi, cùng hàng chục lao động chạy xe máy tiến vào ruộng dưa. Mỗi người lái một chiếc, sau xe chở theo hai cái giỏ, một đòn gánh, và nhiều đồ dùng cá nhân. Nhóm anh Vắng nhận gánh khoán giá 350.000 đồng một sào (500 m2).

Trước khi bắt tay vào công việc, anh Vắng lấy trong túi đồ một lon nước uống lấy sức. Ba lao động cầm kéo đi dọc luống cắt dưa, những người còn lại nhặt dưa vào giỏ, gánh vài chục mét về dồn lại từng đống trên đồng – nơi đã được họ lót rơm từ trước. “Mỗi gánh 50-60 kg, nặng nhọc vô cùng”, giọng anh Vắng ngắt quãng giữa hơi thở hổn hển. Và cũng như anh, tất cả đều làm việc quần quật, nhịp nhàng, gánh này rồi gánh khác, mồ hôi vã ra, ướt đẫm áo.

Khi bóng tối bao trùm, đèn pin trên đầu mỗi người đồng loạt bật sáng. Thỉnh thoảng, vài người vấp ngã, dưa vương vãi, song mọi việc đều trở lại bình thường. Anh Vắng giải thích rằng, ban ngày trời nắng nóng cắt dưa sẽ nhanh héo, dễ bị thối, nên phải đợi đến chiều mát, cắt xong gánh ngay, bốc lên ôtô tải trong đêm.

Tuần trước, mùa thu hoạch dưa ở Tây Nguyên bắt đầu, cũng là lúc anh Vắng khăn gói lên huyện Krông Pa, Gia Lai. Để lại rẫy mì khô khốc cho vợ chăm sóc. Chuyến đi lần này, người đàn ông quê ở Đồng Xuân, Phú Yên hy vọng sẽ kiếm được nhiều tiền hơn những lần trước, để lo cho hai đứa con ăn học, nhất là cậu con trai sắp vào đại học.

Mỗi gánh dưa nặng khoảng 50 – 60 kg, với quãng đường vài mét đến vài trăm mét. Ảnh: Trần Hóa.

Nhưng hơn một tuần lên mảnh đất đầy nắng gió, anh Vắng và 11 người trong nhóm chỉ nhận gánh được 3 vườn, tiền công mỗi người hơn một triệu. Hôm nay, gặp ruộng dưa rộng, sản lượng cao họ gánh đến rạng sáng hôm sau mới xong. Thu nhập mỗi người tùy lúc, hôm ít thì 200.000 đồng, nhiều 600.000 – 700.000 đồng.

Bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 4 và tháng 10 đến giáp Tết, hàng trăm lao động ở Phú Yên, Bình Định chạy xe máy vượt cả 100 km lên Gia Lai. Họ đi từng nhóm, mỗi “biệt đội” gánh dưa đều có một người được gọi là “ông bầu”. Ông bầu sẽ liên hệ với các chủ dưa ở khắp các vùng để tìm mối rồi chia việc cho từng người tùy theo diện tích ruộng dưa và yêu cầu của chủ để quyết định số người trong một nhóm.

Người khỏe thì nhận nhiệm vụ gánh dưa, đối với phụ nữ hoặc người có tuổi, họ được giao cắt và bốc dưa lên ôtô.

Để tiết kiệm chi phí, những người làm thuê mang theo võng, cột dưới những rừng cao sau nghỉ ngơi sau một đêm lao động vất vả. “Đó là khách sạn ngàn sao của chúng tôi”, anh Vắng khôi hài. Họ mua cơm ở quán, tắm rửa đều ra sông suối.

Bốn năm làm nghề gánh dưa, anh Đoàn Văn Tiến, 39 tuổi, quê huyện Tuy An, Phú Yên thấu hiểu sự nặng nhọc của nghề, song anh không có lựa chọn nào khác. Đất đai ở quê hiếm hoi, bạc màu, nếu không lên Tây Nguyên gánh dưa thuê, thì anh cũng chẳng biết làm gì để nuôi gia đình.

Hôm đó, anh Tiến và 14 người khác dự định gánh xong 30 sào dưa trước 11h đêm, nhưng từ 6h đến 9h chưa hết nửa vườn. Cả nhóm thấm mệt và đói, họ dọn cơm ra giữa đồng ăn. Bữa cơm chỉ có vài miếng thịt và rau luộc.

Bữa cơm vội của những phu gánh dưa. Ảnh: Trần Hóa.

Anh Tiến kể cuối năm ngoái, gánh dưa ở huyện Krông Bông, Đăk Lăk, kiếm chục gần chục triệu đồng, nhờ vậy mà có tiền sắm Tết. Đợt này giá dưa trên 10.000 đồng một kg – tăng gấp nhiều lần những năm trước, nên thu nhập của mọi người cũng đỡ hơn. “Mới lên đây 10 ngày, tôi đã kiếm được gần 4 triệu đồng”, anh Tiến nói.

Mang thùng nước đá ra cho hàng chục lao động đang thu hoạch vườn dưa rộng 40 sào của mình uống, ông Nguyễn Văn Trọng, 46 tuổi, cho biết, những năm trước, giá dưa thấp nên việc tìm nhân công khó khăn. Nhiều nhà vườn không tìm được người gánh dưa, đành bỏ ruộng hoặc thuê lao động địa phương với giá cao.

Tuy nhiên, sau Coivd -19, giao thương mở cửa trở lại, giá dưa tăng nên giá khoán gánh dưa cũng cao hơn các năm trước, 300.000 – 400.000 đồng một sào, tùy thuộc địa hình và sản lượng. Nhờ vậy, lao động gánh dưa cũng dễ tìm hơn các năm trước. “Trước khi thu hoạch, mỗi ngày có 4-5 cuộc gọi đến hỏi có cần thuê người cắt dưa không. Thậm chí có vài nhóm vào tận vườn muốn nhận gánh thuê”, ông Trọng cho biết.

Toàn tỉnh Gia Lai gieo trồng gần 1.500 ha dưa hấu, tập trung chủ yếu tại huyện Krông Pa, Ia Pa, thị xã Ayun Pa, và Kông Chro – nơi vừa xảy ra dịch Covid -19.