Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam

Theo dõi VGT trên

Loài Stephania polygona N.H. Xia & V.T. Chinh, sp. nov và 2 loài trong họ Begonaceae của chi Begonia là 3 loài thực vật mới được phát hiện tại Việt Nam.

Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam - Hình 1

Stephania polygona. (Nguồn: Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam)

Theo Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, trong tháng Năm đã có 6 loài thực vật và côn trùng mới được công bố phát hiện tại Việt Nam.

Nghiên cứu của Bảo tàng Nhiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa Học và Công nghệ Việt Nam, Viện Sinh học Tây nguyên, Trường Đại học Đà Lạt, Vườn thực vật Hoa Nam đã ghi nhận mới 1 loài trong Stephania polygona N.H. Xia & V.T. Chinh, sp. nov.

Chi Stephania là một chi lớn nhất trong họ Menispermaceae. Phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới cận nhiệt đới châu Á và châu Phi. Trên thế giới có 60 loài, 37 loài từ Trung Quốc, 15 loài từ Thái Lan, 15 loài 1 var. có ở Việt Nam.

Loài Stephania polygona N.H. Xia & V.T. Chinh, sp. nov. mới nghi nhận ở Việt Nam được mô tả và minh họa, loài này gần với loài S. subpeltata và nó khác về phiến lá, số lượng gân 5-8 gân, đài và cánh hoa.

Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam - Hình 2

Begonia bachmaensis. (Nguồn: Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam)

Nghiên cứu của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa Học và Công nghệ Việt Nam, Viện thực vật Kunming Trung Quốc, Viện Khoa học Miền trung và Trung tâm nghiên cứu Khoa học và thực hành Thủ Đầu Một cũng ghi nhận mới 2 loài trong họ Begonaceae của chi Begonia.

Chi Begonia có khoảng hơn 140 loài, phân bố chủ yếu ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới, 150 loài ở châu phi, hơn 600 loài ở trung và Nam Mỹ hơn 600 loài ở Châu Á; 173 loại ở Trung Quốc. Ở Việt Nam có 72 loài trong chi này đã được ghi nhận.

Hai loài Begonnia phân bố mới từ miền trung Việt Nam, Begonnia bachmaensis và B.saolaensis được mô tả và minh họa Begonnia bachmaensis loài này gần với loài B. bonsiana và nó không giồng bất kỳ các đặc điểm nào của loài B. bonsiana. Loài Begonia saolaensis loài này gần loài B. rubrosetosa và Begonia sect. Petermannia.

Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam - Hình 3

Begonia saolaensis. (Nguồn: Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam)

Trong khi đó, nhà côn trùng học của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam và các nhà côn trung học Nhật Bản phối hợp với Viện Khoa học tự nhiên Hoàng gia Bỉ đã công bố phát hiện một số loài côn trùng mới tại Việt Nam.

Các loài côn trùng mới được công bố là 1 loài cánh cứng mới được đặt tên khoa họcRhyparus vietnamicus Ochi, Kusui, Pham, 2018; 2 loài ve sầu mới thuộc giống Sogana, họ Tropiduchidae, phân bộ Auchenorrhyncha, bộ Hemiptera.

Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam - Hình 4

Loài cánh cứng mới Rhyparus vietnamicus Ochi, Kusui, Pham, 2018. (Nguồn: Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam)

Cụ thể, các nhà côn trùng học của Nhật Bản và các nhà côn trùng học của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam công bố loài cánh cứng Rhyparus vietnamicus Ochi, Kusui, Pham, 2018.

Loài cánh cứng mới này thuộc giống Rhyparus, tộc Rhyparini, phân họ Aphodiinae, họ Scarabaeidae, bộ Cánh cứng Coleoptera.

Mẫu vật nghiên cứu của loài này được thu tại tỉnh Lào Cai có kích thước cơ thể 7,7-7,9mm. Với việc loài Rhyparus vietnamicus Ochi, Kusui, Pham, 2018 mới được công bố, cho đến nay số loài thuộc giống Rhyparus được ghi nhận có phân bố ở Việt Nam là 2 loài.

Cũng trong thời gian này, các nhà khoa học của Viện Khoa học tự nhiên Hoàng gia Bỉ và Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam đã công bố 2 loài ve sầu mới thuộc giống Sogana, họ Tropiduchidae, phân bộ Auchenorrhyncha, bộ Hemiptera.

Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam - Hình 5

Sogana bachmana Constant & Pham, 2019. A.(Nguồn: Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam)

Các loài này được đặt tên là Sogana bachmana Constant & Pham, 2019 với cơ thể con đực dài 29,0mm và Sogana baviana Constant & Pham, 2019 với cơ thể con đực dài 23,5mm.

Trên thế giới có 660 loài thuộc họ Tropiduchidae, còn ở Việt Nam 18 loài thuộc họ này được ghi nhận. Giống Sogana đã được ghi nhận có 11 loài trên thế giới, trong đó 3 loài được ghi nhận ở Việt Nam.

Phát hiện 3 loài thực vật và 3 loài côn trùng mới tại Việt Nam - Hình 6

Sogana baviana Constant & Pham, 2019. (Nguồn: Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam)

Với việc 2 loài mới được công bố ở Việt Nam, số loài của họ Tropiduchidae ở Việt Nam là 20 loài. Trong số 13 loài thuộc giống Sogana có đến 5 loài phân bố ở Việt Nam (chiếm 40% số loài).

Mặc dù vậy, những số liệu này chỉ đại diện cho một phần của sự đa dạng thực sự của họ Tropiduchidae ở Việt Nam, nơi chứa nhiều loài mới và giống mới đang chờ được công bố./.

Hàng triệu ve sầu trồi lên mặt đất sau 17 năm ngủ đông

Sau nỗi lo về đại dịch và ong bắp cày sát thủ đổ bộ nước Mỹ, nhiều khu vực ở đất nước cờ hoa đối mặt với sự phiền phức mới từ hàng triệu con ve sầu.

Sau 17 năm ngủ đông, hàng triệu con ve sầu sẽ trồi lên khỏi mặt đất ở nhiều phần phía nam nước Mỹ, với khoảng 1,5 triệu con trên 0,4 hecta.

Những khu vực mà ve sầu hay xuất hiện bao gồm tây nam Virginia, một số vùng ở bắc Carolina và tây Virginia sẽ được chứng kiến hiện tượng độc đáo này.

Rất may là ve sầu không gây hại cho con người dù âm thanh chúng phát ra có thể khiến không ít người cảm thấy phiền phức.

Hàng triệu ve sầu trồi lên mặt đất sau 17 năm ngủ đông - Hình 1

Việc tại sao ve sầu ngủ đông tới 17 năm tới nay vẫn là điều bí ẩn. Ảnh: Getty Images.

"Các cộng đồng và nông trại có số ve sầu lớn xuất hiện cùng một lúc có thể gặp phải vấn đề tiếng ồn đáng kể", Eric Day - nhà côn trùng học tại Khoa Côn trùng học của Virginia Tech cho biết.

"Hyivọng bất cứ sự phiền toái nào do ồn ào (của ve sầu) có thể được xoa dịu vì tính chất hiếm thấy và thú vị từ sự xuất hiện của chúng", ông Day hào hứng.

Tuy nhiên, dù không gây hại cho con người nhưng ve sầu có thể là mối nguy hiểm với hoa lan, cây nho cũng như nhiều loại cây khác do thói quen đẻ trứng của chúng.

Theo CNN, ve sầu là loài côn trùng lớn, có cánh trong, xuất hiện hàng năm hoặc định kỳ. Việc ve sầu định kỳ trồi lên mặt đất, sau 13 hoặc 17 năm ở Mỹ hiện vẫn là điều bí ẩn. Có giả thuyết cho rằng ve sầu ngủ đông trong thời gian dài có thể để tránh các loài ăn mồi sống.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Mèo nhấn nút gửi email xin thôi việc khiến cô chủ thất nghiệp ngay trước TếtMèo nhấn nút gửi email xin thôi việc khiến cô chủ thất nghiệp ngay trước Tết
22:09:58 21/01/2025
Thợ săn hành tinh NASA phát hiện nơi bất hạnh nhất vũ trụThợ săn hành tinh NASA phát hiện nơi bất hạnh nhất vũ trụ
00:46:29 21/01/2025
Các hành tinh 'rủ nhau' diễu hành vũ trụ trong ngày 21/1Các hành tinh 'rủ nhau' diễu hành vũ trụ trong ngày 21/1
00:46:27 21/01/2025
Loài 'sói đầu lừa' đã tuyệt chủng 500.000 năm bỗng xuất hiện, giới khoa học bàng hoàng khi giải mã đượcLoài 'sói đầu lừa' đã tuyệt chủng 500.000 năm bỗng xuất hiện, giới khoa học bàng hoàng khi giải mã được
11:13:09 21/01/2025
Phát hiện 'kho báu' khổng lồ ở quốc gia láng giềng Việt Nam, vạn người đổ xô đến xem thực hư, dân làng kiếm gần 3 tỷ đồng chưa đầy 1 tuầnPhát hiện 'kho báu' khổng lồ ở quốc gia láng giềng Việt Nam, vạn người đổ xô đến xem thực hư, dân làng kiếm gần 3 tỷ đồng chưa đầy 1 tuần
13:12:21 20/01/2025
Tại sao gà mái không cần gà trống vẫn đẻ được trứng? Ý nghĩa của sự tồn tại của con gà trống là gì?Tại sao gà mái không cần gà trống vẫn đẻ được trứng? Ý nghĩa của sự tồn tại của con gà trống là gì?
00:46:23 21/01/2025
Loài động vật đầu tiên biết đặt tên cho nhau giống con người, sử dụng ngôn ngữ riêng để gọi nhauLoài động vật đầu tiên biết đặt tên cho nhau giống con người, sử dụng ngôn ngữ riêng để gọi nhau
06:42:52 22/01/2025
Bộ tộc 'đà điểu' gốc Phi chỉ có 2 ngón chân, các chuyên gia đã đến để tiết lộ sự thậtBộ tộc 'đà điểu' gốc Phi chỉ có 2 ngón chân, các chuyên gia đã đến để tiết lộ sự thật
00:46:26 21/01/2025

Tin đang nóng

Tai nạn trên cao tốc Long Thành - Dầu Giây, ùn tắc dài đến tận TPHCMTai nạn trên cao tốc Long Thành - Dầu Giây, ùn tắc dài đến tận TPHCM
09:15:42 22/01/2025
Tỉ phú Musk gây tranh cãi với cử chỉ 'chào Hitler' trong lễ nhậm chức của Tổng thống TrumpTỉ phú Musk gây tranh cãi với cử chỉ 'chào Hitler' trong lễ nhậm chức của Tổng thống Trump
08:16:19 22/01/2025
Mỹ nhân Trung Quốc vượt mặt cả Lưu Diệc Phi lẫn Triệu Lệ Dĩnh quá sốc: "Ngoan xinh yêu" nhất Cbiz không ai ghét nổiMỹ nhân Trung Quốc vượt mặt cả Lưu Diệc Phi lẫn Triệu Lệ Dĩnh quá sốc: "Ngoan xinh yêu" nhất Cbiz không ai ghét nổi
05:59:45 22/01/2025
Chúc Anh Đài đẹp nhất màn ảnh bị chê trông như bà lão 70 tuổiChúc Anh Đài đẹp nhất màn ảnh bị chê trông như bà lão 70 tuổi
05:58:51 22/01/2025
'Cậu ấm' nhà Trump đã lớn nhưng có người yêu chưa?'Cậu ấm' nhà Trump đã lớn nhưng có người yêu chưa?
07:32:30 22/01/2025
Đi ăn lẩu, khách Tây lấy 1 món đồ bỏ túi mang về khiến dân mạng phải thốt lên: "Anh biết quá nhiều rồi đấy"!Đi ăn lẩu, khách Tây lấy 1 món đồ bỏ túi mang về khiến dân mạng phải thốt lên: "Anh biết quá nhiều rồi đấy"!
08:27:54 22/01/2025
Giáp Tết, giúp việc đưa một loạt 'yêu sách', tôi xử lý chỉ bằng 2 câu nóiGiáp Tết, giúp việc đưa một loạt 'yêu sách', tôi xử lý chỉ bằng 2 câu nói
08:37:56 22/01/2025
Cách cắm cành tuyết mai nở đều, đẹp và giữ được lâuCách cắm cành tuyết mai nở đều, đẹp và giữ được lâu
06:43:02 22/01/2025

Tin mới nhất

Top 10 loài chim quý hiếm với tên gọi và tiếng kêu độc lạ nhất Việt Nam: 'Bắt cô trói cột', 'khát nước'...

Top 10 loài chim quý hiếm với tên gọi và tiếng kêu độc lạ nhất Việt Nam: 'Bắt cô trói cột', 'khát nước'...

06:42:44 22/01/2025
Ở Việt Nam có những loài chim không chỉ sở hữu vẻ đẹp ngoại hình đặc biệt mà còn gây ấn tượng với tên gọi độc lạ và tiếng kêu đặc trưng.
'Thú cưng' robot bầu bạn với người già

'Thú cưng' robot bầu bạn với người già

06:42:34 22/01/2025
Viện dưỡng lão không cho phép nuôi thú cưng và ông Raymond rất nhớ chú mèo 14 tuổi của mình. Tuy nhiên, tâm trạng ông dần cải thiện sau khi nuôi một chú mèo robot.
Loại thực vật vẻ ngoài quái dị, bất ngờ 'trở về từ cõi chết' sau hơn 20 năm: Loài hoa cổ tích, siêu hiếm

Loại thực vật vẻ ngoài quái dị, bất ngờ 'trở về từ cõi chết' sau hơn 20 năm: Loài hoa cổ tích, siêu hiếm

06:41:43 22/01/2025
Theo Japan Times, sau hơn 20 năm được cho là tuyệt chủng, loài hoa đèn lồng cổ tích Thismia kobensis đã tái xuất hiện tại tỉnh Hygo, Nhật Bản.
Những 'quái vật' gây ám ảnh nhất Việt Nam, có con thật sự tồn tại trên đời

Những 'quái vật' gây ám ảnh nhất Việt Nam, có con thật sự tồn tại trên đời

09:38:57 20/01/2025
Những câu chuyện xoay quanh các sinh vật kỳ bí và đáng sợ luôn kích thích sự chú ý và trí tưởng tượng của công chúng. Từ những loài vật được cho là mang đến tai họa cho đến các ẩn bí ẩn chưa được giải đáp
Người đàn ông đào được cục đá lớn sau nhà, tưởng đồ vứt đi nào ngờ là 'trầm tích vũ trụ' trị giá 115 tỷ đồng

Người đàn ông đào được cục đá lớn sau nhà, tưởng đồ vứt đi nào ngờ là 'trầm tích vũ trụ' trị giá 115 tỷ đồng

09:37:15 20/01/2025
Sau khi kiểm tra kỹ lưỡng, khối thiên thạch được xác định có kích thước 27,94 cm x 24,8 cm x 20.06 cm và nặng khoảng 29,9 kg, là khối thiên thạch lớn nhất được tìm thấy ở Đức.
Phát hiện hệ sinh thái chưa từng thấy bên dưới hồ nước bí mật ở Nam Cực

Phát hiện hệ sinh thái chưa từng thấy bên dưới hồ nước bí mật ở Nam Cực

09:36:20 20/01/2025
Các nhà khoa học đang nghiên cứu Hồ Enigma đóng băng ở Nam Cực đã phát hiện ra một hệ sinh thái chứa đầy các quần thể vi khuẩn kỳ lạ bên dưới.
Cơ trưởng say rượu bị bắt khẩn cấp ngay trong buồng lái máy bay

Cơ trưởng say rượu bị bắt khẩn cấp ngay trong buồng lái máy bay

09:09:56 20/01/2025
Theo Daily Mail, David Allsop, 52 tuổi, được hãng hàng không giao cho làm cơ trưởng của chuyến bay Southwest 3772 từ Georgia đến Chicago sáng 15/1.
Việt Nam sở hữu loài động vật cực kỳ quý hiếm có ngoại hình độc nhất vô nhị, là 'hậu duệ' của ma cà rồng

Việt Nam sở hữu loài động vật cực kỳ quý hiếm có ngoại hình độc nhất vô nhị, là 'hậu duệ' của ma cà rồng

21:24:50 19/01/2025
Ngoại hình tương tự ma cà rồng khiến loài động vật này được đặt tên gắn với ác quỷ trong truyền thuyết. Mới đây nó được phát hiện ở Việt Nam và nhanh chóng gây sự chú ý.
Phát hiện quái vật Mesosaur lớn nhất từng được biết đến

Phát hiện quái vật Mesosaur lớn nhất từng được biết đến

21:00:41 19/01/2025
Theo Sci-News, các nhà cổ sinh vật học đã phát hiện ra những hộp sọ lớn và một số xương của của một loài mới thuộc dòng họ quái vật Mesosaur.
Sự thật sốc ở 1 trong những quốc gia giàu có nhất thế giới: Nhiều người già đang cố tình phạm tội để được ở tù

Sự thật sốc ở 1 trong những quốc gia giàu có nhất thế giới: Nhiều người già đang cố tình phạm tội để được ở tù

20:40:42 19/01/2025
Người cao tuổi tại đây đang sống trong cô đơn và đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống. Một số phụ nữ thậm chí chọn cách vào tù để thoát khỏi hoàn cảnh này.
Khám phá lịch sử bí ẩn của thiên hà Tiên Nữ láng giềng

Khám phá lịch sử bí ẩn của thiên hà Tiên Nữ láng giềng

20:10:20 19/01/2025
Bức ảnh toàn cảnh lớn nhất về thiên hà Tiên Nữ hiển thị khoảng 200 triệu ngôi sao và trải dài trên độ phân giải 2,5 tỉ pixel, theo trang science.nasa.gov.
Chuyện lạ có thật: Chó mẹ mang con đến phòng khám để cầu cứu

Chuyện lạ có thật: Chó mẹ mang con đến phòng khám để cầu cứu

08:22:46 19/01/2025
Một câu chuyện hi hữu xảy ra tại Thổ Nhĩ Kỳ, khi một con chó hoang đã tự mình mang con bị bệnh đến phòng khám thú y để cầu cứu.

Có thể bạn quan tâm

Top 3 con giáp kiếm được nhiều tiền nhất tháng Giêng

Top 3 con giáp kiếm được nhiều tiền nhất tháng Giêng

Trắc nghiệm

11:18:56 22/01/2025
Tháng Giêng đến rồi! Con giáp nào sẽ kiếm bộn tiền trong tháng này? Khám phá ngay top 3 con giáp may mắn nhất về tài lộc!
Cách chọn và dùng kem dưỡng da an toàn

Cách chọn và dùng kem dưỡng da an toàn

Làm đẹp

11:14:50 22/01/2025
Trước khi sử dụng nên thử phản ứng dị ứng, đặc biệt đối với người có làn da nhạy cảm. Lấy một chút kem dưỡng da thoa thử lên cổ tay, để trong 10 phút, nếu an toàn hãy sử dụng tiếp.
Hoa hậu Kỳ Duyên lại đáp trả

Hoa hậu Kỳ Duyên lại đáp trả

Sao việt

11:14:22 22/01/2025
Màn đáp trả của Kỳ Duyên được nhận xét là không quá nóng nảy mà đơn giản chỉ là một câu hỏi ngược lại đầy thắc mắc.
5 loại quả tốt cho người bị máu nhiễm mỡ

5 loại quả tốt cho người bị máu nhiễm mỡ

Thế giới

10:54:02 22/01/2025
Sơn tra chủ yếu chứa crataegic acid, citric acid, lipolytic acid, vitamin C, flavonoids, carbohydrates và proteins. Chúng có tác dụng giãn mạch, cải thiện vi tuần hoàn, hạ huyết áp, làm tăng quá trình bài tiết cholesterol từ đó làm giảm...
Ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại trong khám, chữa bệnh

Ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại trong khám, chữa bệnh

Sức khỏe

10:52:21 22/01/2025
Sau khi thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán cháu Hưng bị suy hô hấp, nhiễm khuẩn nặng, thiếu máu, rối loạn đông máu, tiên lượng rất xấu, có thể tử vong.
Bùi Công Nam "bao vây" khán giả dịp cận Tết: Flex nhẹ thứ đang khiến nhà nhà "phát cuồng"

Bùi Công Nam "bao vây" khán giả dịp cận Tết: Flex nhẹ thứ đang khiến nhà nhà "phát cuồng"

Nhạc việt

10:44:19 22/01/2025
Mới đây, trên trang cá nhân của mình, Bùi Công Nam dí dỏm flex nhẹ list nhạc Xuân đang khiến dân tình phát cuồng trong những ngày cận tết Ất Tỵ.
'Tiểu tam' trong Chúng ta của 8 năm sau 'lột xác' trong phim Tết

'Tiểu tam' trong Chúng ta của 8 năm sau 'lột xác' trong phim Tết

Phim việt

10:43:16 22/01/2025
Trong phim Tết Hẹn ước ngày xuân , Cù Thị Trà từng đóng vai tiểu tam trong Chúng ta của 8 năm sau , sẽ kết đôi cùng diễn viên Thuận Nguyễn.
Messi thiếu chuyên nghiệp và phép lịch sự với màn ăn mừng kỳ quặc

Messi thiếu chuyên nghiệp và phép lịch sự với màn ăn mừng kỳ quặc

Sao thể thao

10:22:42 22/01/2025
Một cầu thủ đã cáo buộc siêu sao Lionel Messi thiếu chuyên nghiệp và phép lịch sự với màn ăn mừng kỳ quặc trong trận đấu của Inter Miami.
Gia đình 3 đời làm nghề "đổi rác thành tiền" giữa trung tâm Hà Nội, kiếm 50-100 triệu mỗi tháng

Gia đình 3 đời làm nghề "đổi rác thành tiền" giữa trung tâm Hà Nội, kiếm 50-100 triệu mỗi tháng

Netizen

09:53:52 22/01/2025
Nhắc đến nghề đồng nát, bất kỳ ai cũng văng vẳng đâu đây những âm thanh quen thuộc như trên. Tiếng rao vang vọng từ nông thôn đến thành thị, và giữa lòng Hà Nội đôi khi cũng vang lên âm thanh mộc mạc ấy.
Tam Quốc Chí ra mắt phiên bản Lâu Lan Chiến: Bí ẩn vùng cát vàng và cuộc chiến của những nhà cầm quân tài ba

Tam Quốc Chí ra mắt phiên bản Lâu Lan Chiến: Bí ẩn vùng cát vàng và cuộc chiến của những nhà cầm quân tài ba

Mọt game

09:36:45 22/01/2025
Vào ngày 22/01 tới đây, Tam Quốc Chí Online sẽ chính thức ra mắt phiên bản 20 Lâu Lan Chiến, mở ra một thế giới mới đầy hấp dẫn với vô vàn tính năng đặc sắc
Bố bàn chuyện thừa kế, tôi từ chối nhận tài sản, chỉ van xin bố đừng làm trái lời thề với mẹ trước lúc bà mất

Bố bàn chuyện thừa kế, tôi từ chối nhận tài sản, chỉ van xin bố đừng làm trái lời thề với mẹ trước lúc bà mất

Góc tâm tình

09:27:42 22/01/2025
Cúng tất niên xong, bố gọi anh em tôi lại và bàn chuyện chia thừa kế vào năm sau. Mẹ tôi mất vào 5 năm trước. Đó là thời gian khủng hoảng, tăm tối nhất trong cuộc đời tôi.