Nửa triệu con cá mập có thể bị tàn sát chỉ để sản xuất vắc-xin COVID-19 cho con người
Trong khi cả thế giới dõi theo việc phát triển vắc-xin COVID-19, thì có một thông tin ‘ hậu trường’ được đưa ra: Khoảng nửa triệu con cá mập có thể bị tàn sát để tạo ra loại vắc-xin này. Tức là, để có các phương pháp phòng và điều trị bệnh cho con người, thì động vật phải chịu đựng thế sao?
Khoảng nửa triệu con cá mập có thể bị tàn sát trong nỗ lực sản xuất vắc-xin COVID-19 – các chuyên gia về đời sống hoang dã vừa cho biết.
Loài động vật này bị giết để lấy squalene, một loại dầu tự nhiên từ gan cá mập. Loại dầu này được dùng làm thuốc, bao gồm cả làm vắc-xin cúm hiện thời. Squalene được dùng như một tá dược, để tăng tính hiệu quả của vắc-xin, bằng cách tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn.
Và sau vắc-xin cúm thì đến vắc-xin COVID-19. Squalene lại được dùng trong một số loại vắc-xin COVID-19 tiềm năng.
Cá mập bị giết để lấy squalen từ dầu gan cá.
Mà nếu một trong các “ứng cử viên” vắc-xin đó được duyệt để sử dụng trên toàn thế giới, thì khoảng 250.000 con cá mập sẽ phải bị giết để làm ra đủ một liều vắc-xin cho mỗi người, theo tổ chức bảo vệ môi trường Shark Allies ở California (Mỹ).
Tuy nhiên, mỗi người không chỉ cần tiêm một liều vắc-xin COVID-19, mà phải tiêm 2 liều. Tức là, số cá mập bị giết sẽ lên đến 500.000 con.
Stefanie Brendl, người sáng lập và là giám đốc điều hành của Shark Allies, nói: “Lấy thứ gì đó từ động vật hoang dã không bao giờ là cách tốt để phát triển bền vững. Làm sao chúng ta biết là đại dịch sẽ kéo dài đến bao giờ, sẽ biến đổi thế nào. Vậy nếu chúng ta tiếp tục giết cá mập, thì sẽ cần rất nhiều cá mập, từ năm này qua năm khác”.
Đẻ có đủ vắc-xin cho con người thì rất nhiều cá mập sẽ thiệt mạng.
Trong một bài đăng trên Facebook, bà Brendle cũng khẳng định, bà không cố “vùi dập” việc nghiên cứu vắc-xin, nhưng phản đối việc dùng squalene từ cá mập, bởi người ta hoàn toàn có thể “có những lựa chọn tốt hơn”.
Shark Allies cho biết, squalene được làm từ dầu gan cá mập được dùng phổ biến nhất chỉ vì nó “rẻ, dễ kiếm”, chứ còn không thiếu các nguồn khác không phải từ động vật. Họ đang kêu gọi mọi người cùng lên tiếng, yêu cầu ngừng giết cá mập để lấy squalene, mà sử dụng những nguồn như dầu ô-liu hay men…
Bà Brendle.
Theo ước tính của các nhà hoạt động vì môi trường, khoảng 3 triệu con cá mập bị tàn sát mỗi năm để lấy squalene, bởi chất này được dùng trong cả mỹ phẩm và dầu máy nữa.
Sẽ viết lại lịch sử tiến hoá của cá mập bởi hóa thạch 410 triệu năm tuổi?
Một con cá bọc thép kỳ lạ được khai quật ở Mông Cổ dài chưa đầy 30cm có thể khiến lịch sử tiến hoá của loài cá mập phải viết lại.
Nó được xác định là một người anh em họ cổ đại của những sát thủ đại dương hiện đại. Được đặt tên là Minjinia turgenensis, sinh vật này có những mảng xương trên đầu và vai đóng vai trò như lá chắn.
Minjinia turgenensis lang thang trên các vùng biển thời tiền sử 170 triệu năm trước khi những con khủng long đầu tiên xuất hiện trên Trái đất.
Tiến sĩ Martin Brazeau, đến từ trường Cao đẳng Hoàng gia London, cho biết: "Con cá có thể dài từ 20 đến 30 cm. Hiện chỉ có một phần của hộp sọ được bao phủ bởi một lớp giáp xương dày. Chúng tôi biết từ mối quan hệ của nó với các loài cá tương tự khác từ thời điểm này, nó có thể đã có một lớp giáp rộng ở mặt và vai".
Phát hiện này được cho có thể làm sáng tỏ quá trình tiến hóa của cá mập. Minjinia thuộc về một nhóm được gọi là động vật có gai. Chúng là loài cá có hàm đầu tiên.
Tiến sĩ Brazeau thông tin: "Bề ngoài của nó trông giống như các loài cá da phiến khác. Chúng tôi đã tìm thấy những mảnh giáp có họa tiết trang trí tương tự như mái trên đầu. Những điều này cho thấy có thể đã có những chiếc gai xương ở phía trước vây, hoạt động như một lớp bảo vệ. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa có bộ xương đầy đủ. Giống như đại đa số các loài cá ở thời điểm này, nó có khả năng là loài săn mồi nhưng vẫn chưa thể nói chính xác những gì nó đã ăn".
Ngày nay, bộ xương của cá mập có cấu tạo bằng sụn có mật độ khoảng một nửa so với xương. Trong khi đó Minjinia hoàn toàn trái ngược. Sụn được biết là có trước. Người ta tin rằng cá mập đã tách ra khỏi các loài động vật khác trước khi có xương.
Phát hiện cho thấy cá mập có xương và sau đó mất chúng thay vì giữ nguyên trạng thái sụn ban đầu của chúng trong hơn 400 triệu năm.
"Thật là bất ngờ. Bộ xương bên trong là một sự đổi mới độc đáo từ tổ tiên của loài cá mập hơn 400 triệu năm trước. Đây là bằng chứng rõ ràng về bộ xương bên trong ở người anh em họ của cả cá mập và cuối cùng là chúng ta", tiến sĩ Brazeau nhận định.
Khi chúng ta đang phát triển dưới dạng bào thai, con người và động vật có xương sống có bộ xương bằng sụn giống như cá mập. Nhưng một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển của chúng ta khi xương này được thay thế bằng xương "nội sụn" cứng hình thành nên khung xương của chúng ta sau khi sinh.
Tiến sĩ Brazeau cho biết các mảnh sọ của Minjinia là "nội sụn liền vách". Nó chỉ ra một lịch sử thú vị hơn với cá mập.
"Nếu cá mập có bộ xương và mất nó, đó có thể là một sự thích nghi tiến hóa. Một bộ xương nhẹ hơn sẽ giúp chúng dễ di chuyển hơn trong nước và bơi ở các độ sâu khác nhau. Đây có thể là điều đã giúp cá mập trở thành một trong những loài cá toàn cầu đầu tiên, lan rộng ra các đại dương trên khắp thế giới 400 triệu năm trước", tiến sĩ Brazeau giải thích.
Cá mập có khả năng phục hồi đáng kể. Chúng đã sống sót sau tất cả năm cuộc tuyệt chủng hàng loạt toàn cầu khiến 80% hệ động vật khổng lồ của hành tinh không còn tồn tại. Tuy nhiên, việc truy tìm sự tiến hóa của chúng không dễ vì sụn hóa thạch không được bảo quản tốt như xương.
Điều gì xảy ra nếu ngã vào một bể chứa đầy cá mập? Không giống như trong những bộ phim, cá mập thường chỉ ăn những con cá khác, chúng không thích ăn thịt con người.