Nóng thiêu đốt và mưa kỷ lục, châu Á ‘quay cuồng’ vì khủng hoảng khí hậu

Lục địa lớn nhất và đông dân nhất thế giới đang phải đối mặt với những tác động của mùa hè khắc nghiệt, khi cùng lúc chịu đựng nắng nóng gay gắt và lượng mưa kỷ lục.

Lực lượng cứu hộ làm nhiệm vụ tại khu vực ngập lụt ở thành phố Cheongju, Hàn Quốc ngày 15/7/2023. Ảnh: Yonhap/TTXVN

Trong tháng 7 này, những trận mưa xối xả đã gây ngập lụt nhiều khu vực của Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và Ấn Độ, làm đảo lộn cuộc sống của hàng triệu người cũng như gây ra lũ quét, sạt lở đất và cắt điện. Nhiệt độ cao kỷ lục cũng dẫn đến tình trạng gia tăng các bệnh liên quan, đặc biệt là ở các cộng đồng dễ bị tổn thương như người già.

Hôm 15/7, ít nhất 13 người ở thành phố Cheongju, miền Trung Hàn Quốc, đã thiệt mạng do bị mắc kẹt trong một đường hầm ngập nước lũ. Trong một tuần mưa lớn kéo dài, tổng số nạn nhân thiệt mạng ở Hàn Quốc đã lên đến hàng chục người và hàng ngàn người khác phải sơ tán đến nơi an toàn.

Để đối phó với những thiệt hại đáng tiếc, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đã kêu gọi xem xét lại cách tiếp cận của đất nước này đối với thời tiết khắc nghiệt.

“Thời tiết khắc nghiệt sẽ trở nên phổ biến. Chúng ta phải chấp nhận thực tế rằng biến đổi khí hậu đang diễn ra và hãy đối phó với nó”, Tổng thống Yoon phát biểu ngày 17/7.

Ở nước láng giềng Nhật Bản, lượng mưa kỷ lục ở phía tây nam nước này đã dẫn đến ngập lụt kinh hoàng khiến ít nhất 6 người thiệt mạng và nhiều người khác vẫn mất tích.

Người phát ngôn của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đã kêu gọi người dân ở các khu vực bị ảnh hưởng cảnh giác cao độ với tuyên bố rằng: “Trời mưa nhiều chưa từng thấy”.

Đó là một mô hình thời tiết được quan sát thấy khắp khu vực của châu Á, từ các vùng của Philippines và Campuchia ở phía nam, nơi lũ lụt lan rộng làm gián đoạn giao thông ở các thành phố lớn đến các vùng của Ấn Độ xa hơn về phía bắc, nơi lượng mưa lớn kỷ lục làm tê liệt hoạt động tại một số bang và cướp đi sinh mạng của hàng chục người.

Thủ đô Delhi hôm 10/7 đánh dấu ngày tháng 7 ẩm ướt nhất trong hơn 40 năm qua. Theo các nhà chức trách, những trận mưa lớn buộc các trường học phải đóng cửa và khiến nhiều người không có nơi trú ẩn an toàn.

Ngập lụt do mưa lớn tại New Delhi, Ấn Độ ngày 10/7/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Thời tiết cực đoan chồng cực đoan

Trong khi một số khu vực đang vật lộn với những trận mưa lớn chết người, những quốc gia châu Á khác đang phải đối mặt với cái nóng như thiêu như đốt.

Hôm 17/7, một trạm thời tiết ở đông bắc Trung Quốc ghi nhận nhiệt độ cao kỷ lục 52,2 độ C, trong khi Nhật Bản ghi nhận nhiệt độ tăng lên đến 39,7 độ C. Ít nhất 5 trạm đo khí tượng ở Trung Quốc đã vượt quá mức 50 độ C vào cùng ngày – một trong những mức nóng nhất trong lịch sử. Điều này xảy ra sau khi thủ đô Bắc Kinh trải qua một mùa hè nóng kỷ lục, với nhiệt độ vào đầu tháng 7 tăng vọt lên 40 độ. Giới chức địa phương phải đưa ra cảnh báo đỏ về nhiệt độ trong hai tuần liên tiếp khi khủng hoảng khí hậu toàn cầu gia tăng.

Đợt nắng này nóng ập đến trong bối cảnh Đặc phái viên khí hậu Mỹ John Kerry đến Trung Quốc vào ngày 16/7 để đàm phán nhằm nối lại hợp tác giữa Bắc Kinh và Washington trong các cuộc thảo luận về khí hậu.

Phun hơi sương để giảm nhiệt tại vườn thú ở Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, ngày 13/7/2023. Ảnh: THX/TTXVN

Trung Quốc, một trong những quốc gia gây ô nhiễm lớn nhất thế giới, đã phải hứng chịu nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan – với những trận mưa như trút và lũ quét tàn phá.

Sóng nhiệt cũng đã tấn công các vùng của Nhật Bản. Nhiệt độ vào sáng 17/7đã tăng lên mức cao 39,7 độ C tại thành phố Kiryu, nằm ở tỉnh Gunma trên đảo Honshu – lớn nhất và đông dân nhất Nhật Bản – và 39,6 độ C tại thị trấn Hatoyama nằm ở tỉnh Saitama.

Hiện tượng say nắng ngày càng phổ biến ở nhóm người cao tuổi Nhật Bản, vốn chiếm đến 28% dân số.

Nhiệt độ ở thủ đô Tokyo đã tăng vọt đến mức nguy hiểm trong những năm gần đây, khiến các quan chức chính phủ phải kêu gọi phân phối điện do tình trạng thiếu điện ngày càng tăng.

Khu vực dễ bị ảnh hưởng

Các nhà khoa học đã cảnh báo tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan sẽ tiếp tục gia tăng khi cuộc khủng hoảng khí hậu do con người gây ra ngày càng rõ rệt.

Trong bản báo cáo khí hậu hàng năm, Tổ chức Khí tượng Thế giới cho biết thế giới đang trên đà vi phạm ngưỡng khí hậu quan trọng trong 5 năm tới khi nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng cao hơn mức thời kỳ tiền công nghiệp.

Châu Á, với tổng dân số ước tính khoảng 4,4 tỷ người, rất dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu. Những đợt thời tiết khắc nghiệt gần đây dẫn đến tình trạng thiếu nước, mất mùa và làm chậm nền kinh tế.

Người dân được sơ tán khỏi khu vực bị ảnh hưởng do mưa lớn ở Trùng Khánh, Trung Quốc. Ảnh: Reuters

Tính dễ bị tổn thương đó đã trở thành tâm điểm chú ý vào năm ngoái khi các đợt lũ lụt thảm khốc tấn công Pakistan giết chết hơn 1.700 người và khiến hàng triệu người mất nhà cửa.

Quốc gia Nam Á này đang phải đối phó với cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ do lạm phát tăng vọt sau khi vụ mùa năm ngoái bị thất thu vì thiên tai.

“Có một điều rất rõ ràng: những gì đã xảy ra ở Pakistan sẽ không chỉ tác động đến Pakistan”, Thủ tướng Shehbaz Sharif nói với các nhà lãnh đạo thế giới tại Đại hội đồng Liên hợp quốc vào tháng 9 năm ngoái. Ông cảnh báo rằng biến đổi khí hậu sẽ không loại trừ bất cứ quốc gia nào.

Nhà lãnh đạo Pakistan nhấn mạnh: “Toàn bộ định nghĩa về an ninh quốc gia ngày nay đã thay đổi. Và trừ khi các nhà lãnh đạo của thế giới cùng nhau hành động và hành động ngay bây giờ theo một chương trình nghị sự chung đã được thống nhất, nếu không sẽ không còn trái đất để mà chiến tranh với nhau. Thiên nhiên sẽ phản chiến. Và trong cuộc chiến đó, nhân loại không thể là đối thủ”.

Theo Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), Ấn Độ – quốc gia đông dân nhất thế giới – nằm trong số những quốc gia được cho là sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi cuộc khủng hoảng khí hậu, với nguy cơ ảnh hưởng đến 1,4 tỷ người trên toàn quốc.

Sau khi hứng chịu những đợt nắng nóng gay gắt gần đây ở phía bắc và phía đông, hàng nghìn người sau đó đã buộc phải chạy trốn lũ lụt nghiêm trọng ở các bang như Himachal Pradesh vào tuần trước, sau khi mưa lớn tàn phá các ngôi làng và biến đường phố thành sông.

Hằng năm, Ấn Độ phải hứng chịu lũ lụt và sạt lở đất nghiêm trọng trong mùa mưa kéo dài từ tháng 6 đến tháng 9.

Bang Assam với dân số hơn 31 triệu người nằm trong số những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Hơn 495.000 người ở khắp 22 quận đã bị ảnh hưởng bởi tình trạng ngập ứng và khoảng 14.000 người phải sơ tán đến các trại cứu trợ. Các quan chức quản lý thiên tai và chính quyền bang Assam vào cuối tháng 6 đã báo cáo ít nhất 10 người thiệt mạng kể từ khi mùa mưa bắt đầu.

Truyền hình địa phương cho thấy dân làng lội nước ngập tới cổ, trong khi gia súc, nhà cửa, cửa hàng và ô tô chìm trong lũ.

Cảnh ngập lụt sau những trận mưa lớn tại Gurgaon, ngoại ô New Delhi, Ấn Độ, ngày 9/7/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Báo động đỏ đã được ban hành cho một số bang phía bắc bao gồm Himachal Pradesh, Uttarakhand, Punjab và Haryana. Cảnh báo sạt lở đất cũng được ban hành cho Uttarakhand và Himachal Pradesh.

Mưa lớn cũng buộc các trường học phải đóng cửa ở một số khu vực bao gồm Uttar Pradesh và thủ đô New Delhi.

Tác động của thời tiết cực đoan như vậy là khó thể phủ nhận và người nghèo ở Ấn Độ là một trong những đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

Theo Ngân hàng Thế giới, lũ lụt đã gây ra mối nguy hiểm đặc biệt đối với 35% dân số – khoảng 472 triệu người – sống tại các khu ổ chuột ở đô thị.

Bà Sunita Narain, Tổng giám đốc Trung tâm Khoa học và Môi trường Ấn Độ nhận xét rằng: “Trớ trêu thay, những người nghèo trên thế giới lại thực sự là nạn nhân của biến đổi khí hậu. Lũ lụt, hạn hán và các sự kiện thời tiết tàn khốc khác đang cho chúng ta thấy rõ tương lai sẽ ra sao”.