Nông sản xuất khẩu ùn ứ cửa khẩu vì sao không chuyển sang đường sắt?

Trong khi hàng hóa, nông sản xuất khẩu sang Trung Quốc ùn ứ tại các cửa khẩu Lạng Sơn thì xuất khẩu qua đường sắt vẫn thông thoáng nhưng vì sao doanh nghiệp không chuyển đổi sang xuất khẩu bằng đường sắt?

Phải là hàng xuất khẩu chính ngạch

Nông sản xuất khẩu đường bộ phải chuyển sang đường sắt để giải tỏa áp lực cho các cửa khẩu là vấn đề ông Nguyễn Hữu Vượng, Cục phó phụ trách Cục Hải quan Lạng Sơn, đặt ra tại hội nghị tổng kết công tác ngành hải quan năm 2021, triển khai nhiệm vụ năm 2022, do Tổng cục Hải quan ( Bộ Tài chính) tổ chức ngày 27.12.2021 vừa qua.

Gần 3.000 xe nông sản vẫn đang ùn tắc ở Lạng Sơn, trong khi mỗi ngày chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc được 80 – 100 xe. Ảnh HOÀNG PHAN

Ông Nguyễn Hữu Vượng cho biết, trong khi cửa khẩu đường bộ ở Lạng Sơn ùn tắc, tốc độ thông quan chậm thì xuất khẩu trên tuyến đường sắt sang Trung Quốc vẫn diễn ra bình thường.

Theo ông Vượng, vận chuyển đường sắt có nhiều thuận lợi, vì chỉ cần một tổ vận hành và lái tàu, rất dễ kiểm soát dịch Covid-19, phù hợp với chính sách “Zero Covid-19″ hiện nay của Trung Quốc, không cần đến nhiều người, kiểm soát nhiều khâu như ở cửa khẩu đường bộ.

Trong diễn đàn Kết nối tiêu thụ – chế biến nông sản và thúc đẩy tiêu thụ nội địa do Tổ điều hành diễn đàn 970 của Bộ NN-PTNT tổ chức hôm qua 31.12.2021, vấn đề vận tải đường sắt tiếp tục được nhiều đại biểu đưa ra thảo luận.

Ông Hoàng Chí Hiền, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Lào Cai, cho biết chuyển đổi phương thức vận tải đường bộ sang đường sắt là vấn đề địa phương này trăn trở nhiều năm nay, nhưng thực tế không dễ làm.

Khó khăn đầu tiên của vận tải đường sắt là thiếu hạ tầng kho bãi tập kết, bảo quản hàng. Bên cạnh đó, khổ đường sắt từ Lào Cai sang tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) không tương thích. Cụ thể, khổ đường sắt bên phía Việt Nam là 1,1 m trong khi của Trung Quốc là 1,435 m, nếu chuyển đổi sẽ khá phức tạp và tốn kém thêm chi phí bốc dỡ, sang tải hàng. Một điều kiện nữa để vận tải được bằng đường sắt thì phải là hàng xuất khẩu chính ngạch.

Không đưa hàng xuất khẩu đóng container lạnh lên biên giới

Chia sẻ tại hội nghị, ông Lê Minh Tuấn, Giám đốc kinh doanh Công ty CP Tập đoàn Transin, cho biết doanh nghiệp này đang phối hợp với Cục Đường sắt Việt Nam chuyển hàng từ điểm tập kết ở ga Yên Viên (Hà Nội) đến ga Đồng Đăng (Lạng Sơn), rồi qua Bằng Tường, Nam Ninh, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc. Nếu tính cả thời gian dừng, chờ tại điểm trung chuyển, mỗi chuyến hàng mất khoảng 24 giờ.

Hiện tại, năng lực vận tải đạt 4 chuyến/ngày, mỗi chuyến khoảng 20 container, tính ra một tháng khoảng 2.400 container.

Không đủ bãi chứa, xe chở hàng xuất khẩu ùn tắc xếp thành hàng dài trên đường dẫn vào khu vực cửa khẩu ở Lạng Sơn. Ảnh HOÀNG PHAN

Ông Tuấn cho rằng, “năng lực vận tải này là rất đáng kể trong bối cảnh ùn tắc như hiện nay”, nhưng hàng xuất khẩu đi đường sắt phải là hàng xuất khẩu chính ngạch và hình thức vận tải này hiện chỉ sử dụng container nóng nên chỉ phù hợp với các mặt hàng nông sản khô.

Cũng theo ông Tuấn, toàn bộ vỏ container khô hiện nay đang sử dụng là mượn của phía đường sắt Trung Quốc kéo về ga Yên Viên. Khi đóng hàng xong, thủ tục xuất nhập khẩu và kiểm dịch đều làm tại ga Yên Viên nên vận chuyển sang Trung Quốc rất thuận lợi.

Trong khi đó, ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, cho hay thông tin từ Bộ Công thương, xuất khẩu nông sản Trung Quốc và Việt Nam chỉ có gần 30% là chính ngạch, trên 70% là tiểu ngạch. Ông Nam đề nghị doanh nghiệp Việt Nam tích cực trao đổi với bạn hàng, đối tác Trung Quốc chuyển đổi xuất khẩu chính ngạch.

“Trong các cuộc trao đổi và làm việc gần đây, phía Trung Quốc đồng ý sẽ nâng tỷ lệ hàng xuất khẩu chính ngạch, chứ không để tình trạng chênh lệch, mất cân đối so với hàng tiểu ngạch như hiện nay, nên rất cần vai trò đồng hành của doanh nghiệp”, ông Nam nói.

Bà Đinh Thị Thu, Phó giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Lạng Sơn, cho biết thống kê đến ngày 30.12.2021, các cửa khẩu ở Lạng Sơn tồn khoảng 2.971 xe hàng nông sản, trong đó hàng quả tươi đóng container lạnh lên tới 1.676 xe. Cũng trong ngày 30.12, năng lực thông quan ở Cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị và Cửa khẩu Chi Ma chỉ đạt 81 xe, chủ yếu là xe hàng nông sản khô, rất ít xe hàng container lạnh.

Cũng theo bà Thu, ngoài quyết định tạm dừng nhập khẩu thanh long đến ngày 25 tháng Chạp tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, Trung Quốc tiếp tục thông báo tạm dừng nhập khẩu hàng đóng container lạnh trong 28 ngày, cụ thể là trước tết 14 ngày và sau tết 14 ngày.

“Ngay từ lúc này, chúng tôi đề nghị các địa phương, hiệp hội ngành hàng thông báo đến doanh nghiệp không đưa hàng xuất khẩu bằng xe container lên các cửa khẩu Lạng Sơn để tránh ùn ứ kéo dài, sẽ thiệt hại nặng về kinh tế”, bà Dung nói.

Lào Cai nâng cấp khổ đường sắt tương thích với Trung Quốc

Thông tin tại hội nghị, ông Hoàng Chí Hiền cho biết, vừa qua Trung Quốc và Lào đã khánh thành đường sắt đi từ Lào đến tỉnh Vân Nam. Dự báo trong thời gian tới, hàng hóa xuất khẩu từ các nước Thái Lan, Campuchia sẽ theo tuyến đường sắt của Lào “chảy” vào Vân Nam, tạo thêm áp lực cạnh tranh rất lớn đối với hàng hóa, nông sản Việt Nam.

Cũng theo ông Hiền, sau nhiều năm kiến nghị đề xuất, Bộ GTVT đã đồng ý cho phép cải tạo đường sắt tại tỉnh Lào Cai. Dự kiến ngay trong năm 2022, tuyến đường sắt tại Lào Cai sẽ được cải tạo và mở rộng tương tích với khổ đường sắt với Trung Quốc, tạo điều kiện thúc đẩy xuất khẩu sang Trung Quốc qua tuyến đường sắt khi hiện tại đa số hàng hóa xuất khẩu đi qua Lào Cai hiện nay đều là hàng chính ngạch.